Sau thời gian lo lắng, rốt cuộc cũng xảy ra việc hồ chứa bùn đỏ gặp sự cố. Theo đó, hồ chứa nước khai thác titan của Công ty Tân Quang Cường (xã Thuận Quý, huyện Hàm Thuận Nam, Bình Thuận) bất ngờ vỡ khiến một lượng lớn bùn đỏ tràn ra ngoài.
Theo mô tả của báo chí Việt Nam, cụ thể là báo Tuổi Trẻ, thì
“do lượng bùn đỏ quá lớn, dòng nước vỡ ra mạnh nên đã xé thành một đường rãnh lớn
trên đồi cát chạy dài xuống khu dân cư. Nước bùn đỏ theo các đường rãnh tràn
vào nhà dân, băng qua tuyến đường nhựa ven biển Tân Thành - Thuận Quý chạy luôn
ra biển.
Tại các khu vực có dân cư sinh sống, bùn đỏ tràn vào trong nhà, vườn,
ao cá nhà dân. Các quán ăn nằm ven biển cũng bị bùn đỏ tràn vào.” Đọc mà thấy nổi
hết da gà vì kinh hãi. Lược xem lại lịch sử về vấn nạn bùn đỏ tràn hồ ở Việt
Nam sẽ thấy từ năm 2013, hồ chứa khai thác titan ở huyện Hàm Thuận Nam, Bình
Thuận, cũng bị vỡ, gây thiệt hại không nhỏ về môi trường lẫn tài sản của người
dân. Năm 2013 không xảy ra một vụ, mà nhiều vụ, khiến thiệt hại ước tính lên đến
con số tỷ đồng.
Nhìn lại nguyên nhân của hầu hết các vụ tai nạn và sự cố
tràn bùn đỏ độc hại ra môi trường sẽ thấy dường như chỉ cùng một vấn đề, đó là
quy chuẩn môi trường của các doanh nghiệp và nhà đầu tư khai thác đều có vấn đề.
Trong biên bản thanh tra của Bộ Tài nguyên - Môi trường năm 2013 cho thấy Công
ty cổ phần đầu tư khoáng sản và thương mại Bình Thuận (xã Thuận Quý, huyện Hàm
Thuận Nam) đã xả thải vượt quy chuẩn môi trường; tổng hoạt độ phóng xạ anpha vượt
1,5 lần QCVN 24: 2009/BTNMT với lưu lượng nước thải 500m3/ngày. Còn trong kết
luận sơ bộ ban đầu mới đây do đoàn kiểm tra thực hiện đối với Công ty TNHH Tân
Quang Cường tại mỏ Suối Nhum, xã Thuận Quý, huyện Hàm Thuận Nam, tỉnh Bình Thuận,
về sự cố vỡ hồ chứa nước tuyển quặng titan được công bố trên báo chí cho thấy
việc khai thác titan của công ty tại khu vực này còn một số tồn tại, thiếu sót
như chưa hoàn thành việc ký hợp đồng thuê đất để khai thác khoáng sản, chưa
đăng ký ngày bắt đầu khai thác theo quy định, chưa báo cáo để cơ quan có thẩm
quyền kiểm tra, xác nhận hoàn thành công trình xử lý môi trường theo báo cáo
đánh giá tác động môi trường đã duyệt. Thậm chí công ty này còn chưa được cơ
quan có thẩm quyền cấp giấy phép sử dụng nước mặt, chưa có giấy phép xả thải
vào nguồn nước theo quy định.
Như vậy có thể thấy, hoặc là công ty có giấy phép nhưng
không làm theo cam kết, hoặc là... chưa có gì, mặc cho an nguy của hàng trăm,
hàng ngàn hộ dân ở những vùng sinh sống lân cận. Thực ra chuyên doanh nghiệp
gây ô nhiễm môi trường, qua mặt chính quyền không phải là hiếm. Ở châu Âu, năm
2015 có vụ tập đoàn Volkswagen sử dụng các con chíp công nghệ cao để qua mặt
nhà kiểm tra về vấn đề phát thải của xe ô tô. Tương tự ở Mỹ cũng có những vụ ô
nhiễm môi trường mà phía sau là sự tính toán của doanh nghiệp rất công phu. Tuy
nhiên nói như vậy không có nghĩa là việc ô nhiễm bùn đỏ tại Việt Nam là bình
thường, mà trái lại là bất thường.
Không bất thường sao được khi một công ty khai thác quặng hoạt
động ngày đêm lại gần như không có mãnh giấy phép vắt vai nào, mà không một cơ
quan ban ngành nào biết, để cho đến khi mọi thứ đổ vỡ, tràn ngập bùn đỏ không
thể chối cãi thì mới vào cuộc. Cả một công ty khai khoáng chứ không phải một
con chíp công nghệ cao mà có thể giấu giếm, qua mắt sự quan sát và kiểm tra của
cơ quan chức năng, trừ khi ngành chức năng có vấn đề.
Người ta dùng công nghệ cao, tinh vi để qua mắt người hành
pháp đã đành, đằng này việc diễn ra như ban ngày cũng qua mặt được nhà chức
trách. Cái hồ bùn đỏ ấy, vốn rất nhạy cảm với môi trường, lẽ ra phải được kiểm
tra thường xuyên hơn bao giờ hết. Thậm chí các kịch bản xử lý sự cố tràn hồ, vỡ
hồ (tương tự vỡ hồ thủy điện) đều phải được ngành chức trách yêu cầu kiểm tra một
cách rất nghiêm ngặt đối với đơn vị đầu tư khai thác.
Không bất thường sao được khi cũng tại cùng một tỉnh, một địa
phương mà sự cố cứ xảy ra hết lần này đến lần khác. Hai chữ bùn đỏ suốt những
năm gần đây luôn là ám ảnh đối với người dân, không chỉ những khi nhà cửa bị
tràn bùn, đường sá ngập bùn, biển ô nhiễm vì bùn, doanh nghiệp kinh doanh đóng
cửa vì bùn, người dân thiệt hại hoa màu và tài sản vì bùn... mà ngay bất kỳ khi
nào người ta nằm và nhớ lại những giấc mơ tràn bùn đỏ.
Việc không có giấy phép mà vẫn cứ hoạt động công khai, ngang
nhiên, qua mắt ngành chức năng như vậy đặt ra nhiều vấn đề cần giải quyết. Thứ
nhất, phải kiểm tra quy trình cấp phép đối với các doanh nghiệp thuộc ngành vốn
nhiều tai tiếng như vầy. Đừng trả lời với dân là quy trình chuẩn khi suốt nhiều
năm ngành liên tục xảy ra tai nạn. Ai được cấp, quy chuẩn và tiêu chuẩn ra sao,
báo cáo đánh giá tác động môi trường như thế nào, kiểm tra thực tế cụ thể cần
gì và như thế nào... Tất cả phải minh bạch, rõ ràng, cụ thể và đạt tiêu chuẩn tối
đa. Không ngoại trừ trường hợp quy trình không có vấn đề nhưng người thực hiện
quy trình thì lại có vấn đề. Nạn bôi trơn, hối lộ vẫn còn âm ĩ, không khỏi khiến
dân chúng hoài nghi: cán bộ nhận tiền và nhắm mắt làm ngơ? Ngành chức năng giản
bỏ nhiều giai đoạn quan trọng khi cấp phép vì những lý do không rõ? Dù chỉ là
hoài nghi, nhưng đó là những hoài nghi mà không ai có thể bác bỏ 100%, thế nên
nhất thiết ngành chức năng phải kiểm tra xem liệu có tiêu cực trong vấn đề cấp
phép, quản lý hay không.
Cuối cùng, phải nhấn mạnh lại việc xử lý các doanh nghiệp phải
mạnh tay. Tôi biết gánh nặng về nhân công, người lao động luôn là bài toán khó
cho chính quyền địa phương. Tuy nhiên phải có cách giải quyết tốt hơn để dân vừa
có việc làm, doanh nghiệp làm ăn phải tử tế. Nếu không làm được việc này thì mạnh
dạn xin rời ghế để người khác đủ năng lực lên làm, bởi dân cần những người lãnh
đạo như vậy. Với doanh nghiệp phải cứng rắn ngay từ khi cấp phép, không phải
làm khó, mà là làm đúng. Với các doanh nghiệp hứa một đằng làm một nẻo thì phải
phạt nặng, thật nặng, không chỉ về tài chính mà còn cả về danh tiếng. Phải làm
sao sự đánh đổi giữa vi phạm và không vi phạm là vô cùng lớn, tránh trường hợp
phạt không nặng bằng lợi nhuận họ thu về. Những kẻ kinh doanh đơn thuần là duy
lợi nhuận đôi khi không bàn đến đạo đức kinh doanh, cần phải triệt tiêu, thậm
chí cấm khai thác vĩnh viễn.
Xin nhấn mạnh lại rằng, một doanh nghiệp to đùng chứ không
phải một con tôm, con cá mà ngành chức năng bảo là không quản lý xuể; hay cứ để
tai nạn cứ diễn ra hoài. Dân mệt mỏi!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét