Ngô Nhân Dụng
Abu Bilal al-Homsi là
một chuyên viên tin học, sống ở Homs, Syria; năm 2012 thành phố bị quân IS đánh
chiếm. Năm sau, al-Homsi bắt đầu hoạt động cho IS. Abu Homsi tiêu biểu cho hàng
chục ngàn thanh niên Á Rập chạy theo phong trào cực đoan “Quốc gia Hồi Giáo.” Họ
là những người Á Rập theo giáo phái Sun Ni.
Abu Bilal al-Homsi phụ
trách tuyên truyền và báo chí nên hãng thông tấn AP đã liên lạc với anh ta trong
ba năm nay, mới đây đã biết tin anh làm đám cưới, Cô dâu chỉ gặp anh trên mạng,
thán phục những bài anh viết. Cô đã từ bỏ gia đình ở Tunisia, tới Syria qua ngả
Thổ Nhĩ Kỳ, gia nhập đạo quân IS. Cuối Tháng Năm vừa qua, Homsi hỏi cưới cô sau
khi, theo đúng phong tục Hồi Giáo, đã xin phép người anh ruột cô, cũng là quân
IS. Ðể làm đám cưới, Homsi đi một quãng đường 250 cây số đầy nguy hiểm tới
Raqqa, thủ đô của “Quốc Gia Hồi Giáo.” IS trợ cấp họ một số tiền tương đương với
1,500 đô la. Bình thường, IS vẫn trợ cấp mỗi đám cưới 500 đô la, nhưng vợ chồng
Homsi được ưu đãi vì cô dâu là một bác sĩ và biết nói bốn thứ tiếng.
IS không phải chỉ là
một đám quân nổi loạn, mà còn được tổ chức như một quốc gia, đúng danh hiệu một
“caliphate,” bao gồm nhiều định chế phúc lợi. Ðời sống vật chất của những người
theo IS được tổ chức bảo đảm. Nguồn tài chánh lớn nhất của IS là tiền bán dầu lửa,
sau khi họ chiếm được các vùng mỏ dầu và nhà máy lọc dầu ở Syria và Iraq.
Sau đám cưới Homsi
đưa vợ trở về Homs, mướn nhà ở. Từ nay mỗi tháng mỗi người được IS trợ cấp 50
đô la, đủ sinh sống. Ðôi vợ chồng trẻ, chồng 28, vợ 24 tuổi được cung cấp quần
áo, đồ đạc dùng trong nhà, và thực phẩm trị giá 65 đô la mỗi tháng. Cô vợ có bầu,
khi sanh con sẽ được trợ cấp 400 đô la.
IS có sức thu hút
hàng triệu thanh niên bất mãn, tuyệt vọng, trong các nước Á Rập thuộc phái Sun
Ni, đối nghịch với phái Shi A mà đa số tín đồ sống ở Iran. Lực lượng IS mạnh
ngàn lần hơn tổ chức khủng bố al-Qaeda. Abu Bakr al-Baghdadi tự xưng là “Giáo
Chủ” (calyph), so với Osama bin-Laden ngày xưa nguy hiểm hơn gấp bội.
Trong tiếng Á Rập lực
lượng IS tên là Daesh; trong tiếng Anh lúc đầu họ được gọi là ISIS, thêm hai chữ
I và S sau vì họ tập trung tại Iraq và Syria. Bây giờ IS đã lan sang các nước Á
Rập khác. Trước năm 2001 Al-Qaeda không đặt được căn cứ ở nước nào cả. Abu
al-Baghdadi hô hào tiêu diệt những người Hồi Giáo thuộc phái Shi A, người Thiên
Chúa Giáo, dân Do Thái, và cả những người Kurd bị gán tội phản đạo, và lật đổ
chính quyền các nước Á Rập dù cùng theo phái Sun Ni. Nhiều thanh niên tình nguyện
theo IS vì tin tưởng họ đang xây dựng một “quốc gia hoàn hảo” bao gồm tất cả mọi
tín đồ Hồi Giáo Sun Ni trên thế giới.
IS tuyên truyền trên
mạng Internet, bằng các thứ tiếng Anh, tiếng Nga, Pháp, Hòa Lan, tiếng
Indonesia, Malaysia, và nhiều ngôn ngữ ở Ấn Ðộ, Pakistan. Phong trào này mạnh
nhất ở Syria và Iraq. Ða số dân Syria theo giáo phái Sun Ni, còn chính quyền nằm
trong tay người thuộc phái Shi A. Năm 2011, cuộc nội chiến Syria bắt đầu khi
dân Sun Ni nổi lên chống chính quyền Assad. Còn Iraq là cái nôi cho những người
Sun Ni bất mãn, sau khi Saddam Hussein bị lật đổ. Trái ngược với Syria, chế độ
Hussein thuộc nhóm Sun Ni thống trị đa số dân thuộc nhóm Shi A bằng sắt máu và
gây hai cuộc chiến tranh với Iran, một nước theo phái Shi A. Năm 2003, cả guồng
máy cai trị của Hussein bị quân đội Mỹ xóa bỏ, quân đội bị giải tán. Chính quyền
mới, do dân Shi A đa số bầu lên, đã thi hành những chính sách thiên vị người đồng
đạo; mối bất mãn của người Sun Ni tăng lên. IS tuyển mộ được 40,000 thanh niên
nam nữ từ các nước kể cả ở Âu và Mỹ châu nhưng lực lượng chính của họ là người
bản xứ, ở Iraq chiếm 90%, ở Syria 70%.
Baghdadi đã đậu Ph.D.
tại Ðại Học Hồi Giáo Baghdad; tự giới thiệu là thuộc dòng giõi Tiên Tri Mohammad,
nghĩa là có tư cách làm calyph. Nhưng Baghdadi không phải là thủ lãnh số một của
IS. Người nắm quyền ngang ngửa là Abu Ali al-Anbari, một tướng lãnh trong quân
đội Iraq thời Saddam Hussein. Người thứ ba là Abu Muslim al-Turkmani, một đại
tá tình báo trong quân đội Iraq cũ - có tin đã bị máy bay Mỹ bắn chết. Ba người
này gặp nhau tại Bucca, một trại giam do quân đội Mỹ thiết lập khi chiếm đóng
Iraq. Sau khi giải tán quân đội Iraq, chính quyền Mỹ đã mở một chiến dịch tiêu
diệt dư đảng, gồm những cán bộ nòng cốt của đảng Bath của Hussein. Tại Bucca
còn nhiều sĩ quan Iraq bị quân Mỹ bắt và mười năm sau nhiều người trở thành cán
bộ nòng cốt của IS.
Abu Mohammad Maqdisi,
được quân đội Mỹ coi là lý thuyết gia số một của phong trào Thánh Chiến Hồi
Giáo (jihadism), phê bình nhóm IS là quá khích trong chủ trương bạo lực. Ông thấy
nguyên nhân chính là các cựu sĩ quan đảng Bath, họ nắm vai trò quan trọng vì nắm
vững cả địa thế lẫn mạng lưới xã hội của người Sun Ni trong nước Iraq. Các cựu
sĩ quan của Hussein đã áp đặt được uy quyền trong phong trào này nhờ dùng bạo lực.
Maqdisi cho biết bọn này đã bắt tất cả các nhóm dân quân Sun Ni khác ở Iraq và
Syria phải phục tòng, để họ chiếm độc quyền lãnh đạo, nếu không sẽ bị tiêu diệt.
Ngày xưa, Saddam
Hussein không bao giờ dung túng Ossama ben-Laden và chấp nhận nhóm al-Qaeda.
Ngày nay tại Syria, IS đang tuyên chiến với Mặt Trận Nursa, một nhóm tàn quân
al-Qaeda còn lại. Các sĩ quan đảng Bath cũ đang chỉ huy các lực lượng IS với
kinh nghiệm chiến tranh mới, sau hơn 10 năm chống quân đội Mỹ và quân chính phủ
Iraq. Phương châm của họ là tàn bạo. Sau khi chiếm một thành phố, họ thanh lọc
dân chúng, tàn sát các đối thủ, tiêu diệt những nhóm có khả năng chống lại. Những
tín đồ Shi A phải chạy đi nơi khác, hay là chết. IS còn tổ chức đốt phá nhiều
giáo đường Shi A tại Iraq, Syria, và tại cả những nước khác như Yemen, Lybia, Á
Rập Sauđi.
Nhóm IS mạnh nhờ các
nhóm quân theo phái Sun Ni do các cựu sĩ quan của Hussein chỉ huy, và cũng nhờ
thái độ thờ ơ của các lãnh tụ bộ lạc trong nước Iraq, những người cũng theo
phái Sun Ni. Chính phủ Iraq muốn lôi cuốn những người phái Sun Ni gia nhập quân
đội, nhưng họ còn nghi ngờ ưu thế của người Shi A trong chính quyền mới.
Hiện nay, lực lượng
người Iraq chống quân IS hữu hiệu nhất là đạo quân tình nguyện người Shi A, do
các tướng lãnh Iran chỉ huy. Bên cạnh là các lực lượng người Kurd, thường được
Mỹ viện trợ trực tiếp, nhưng họ chỉ lo bảo vệ vùng đất họ cư ngụ.
Ngoài khả năng tuyên
truyền và nhóm cán bộ quân sự nòng cốt rút từ đám quân Iraq đã bị Mỹ giải tán,
một sức mạnh khác của phong trào IS là tổ chức kinh tế, tài chánh chặt chẽ. Họ
nhắm chiếm các thành phố trung tâm của những vùng mỏ dầu lửa, ở Iraq và Syria.
Chiếm được các nhà máy lọc dầu là họ mở đường bán lậu, một nửa số tiền thu vào
được chi cho quân sĩ. IS cũng cố chiếm các thành phố có di tích lịch sử. Vùng
Trung Ðông từng là sân khấu của nhiều nền văn minh, Hy Lạp, Ba Tư, La Mã, Thiên
Chúa Giáo và Hồi Giáo. Nhiều đạo quân của các đế quốc cũng từng tranh hùng
trong vùng này, kể cả quân Mông Cổ. IS vẫn bán các món đồ cổ lấy được để thu tiền.
Một nguồn tài chánh khác là bắt con tin, đòi tiền chuộc.
IS cũng “quốc hữu
hóa” các doanh nghiệp, từ các nhà làm bánh tới các cửa hàng bán lẻ. Họ đánh thuế
trên các xí nghiệp khác, tạo nguồn thu giúp cho một hệ thống an sinh nuôi cán bộ,
như chúng ta đã thấy trong câu chuyện Abu Bilal al-Homsi cưới vợ. Hisham
al-Hashemi, một người Iraq chuyên nghiên cứu về IS ước tính IS hiện làm chủ một
tài sản khoảng 8 đến 9 tỷ Mỹ kim.
Trong chiến dịch chống
IS, quân đội Mỹ đóng vai chính và thành công về tình báo, nhờ vệ tinh nhân tạo,
các máy nghe lén hoặc quan sát điện tử, và máy bay không người lái. Tháng trước,
biệt kích Mỹ đã giết được một thủ lãnh quan trọng là Abu Sayyaf, một người đứng
đầu mạng lưới bán dầu lửa cho IS. Quân Mỹ đã bắt, mang theo bà vợ của ông ta,
đưa về Iraq khai thác. Nhưng kho tài liệu quý giá là những tin tức, dữ kiện nằm
trong các máy vi tính bắt được. Nhờ thế, Mỹ đã biết rõ hơn về các đường dây
buôn lậu dầu lửa của IS. Một tin tức đã được sử dụng ngay, máy bay Mỹ biết chỗ
đánh bom giết một thủ lãnh IS khác ở Syria.
Các tin tức dẫn đến
trận đột kích Abu Sayyaf là do phỏng vấn một phụ nữ đã trốn khỏi quân IS ở Iraq
vào Tháng Ba năm 2015. Nhờ thế, quân Mỹ đã theo dõi việc di chuyển và công việc
hàng ngày của Sayyaf trong vùng quân IS chiếm ở phía Ðông Syria, trước khi tấn
công vào Tháng Năm vừa qua.
Nhưng mặc dù đã mất
nhiều người, mất một phần nguồn tài chánh nhờ dầu lửa, lực lượng IS sẽ còn tồn
tại lâu. Trung tâm guồng máy của họ là thành phố Mosul, thủ phủ tỉnh Nineveh, một
vùng dầu lửa tại Iraq. Các thành phố của IS trong tỉnh Nibeveh và Anbar đều đặt
dưới quyền của các cựu sĩ quan của Hussein, hầu hết từng là tù nhân trong trại
Bucca, nơi được coi là lò đào tạo các cán bộ IS. Mười hai năm sau khi Hussein bị
lật đổ, bây giờ các tướng lãnh Iran đang chỉ huy các đội quân địa phương ở cả
Iraq lẫn Syria. Phong trào IS sẽ tan rã khi nào các chính phủ Á Rập trong vùng
kết hợp được với nhau cùng chống họ, đồng thời đương đầu với cuộc bành trướng của
Iran. Chính phủ Mỹ có thể hỗ trợ họ, nhưng không thể làm thay cho họ.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét