Mark Urban BBC
Điều gì chờ đợi thế giới trong năm 2017? Một số sự kiện gần
đây cho thấy 2017 có thể sẽ rất khó khăn cho các nước phương Tây. Có những dấu hiệu rằng ngay cả khả năng của Tây phương đặt
ra quy tắc cho trò chơi quốc tế cũng đang bắt đầu tan rã.
Đây là một số sự kiện lớn của nửa sau 2016:
Cáo buộc Nga dùng
tin tặc can thiệp bầu cử Mỹ
Syria và người ủng
hộ nước ngoài đè bẹp quân nổi dậy ở đông Aleppo
Trung Quốc bỏ qua
phán quyết của tòa quốc tế trong tranh chấp lãnh thổ với Philippines
Một số nước như
Nga và Nam Phi đã rút khỏi Tòa Hình sự Quốc tế
Một số thương lượng
thương mai quốc tế gặp rủi ro, như TPP sau khi tân tổng thống Mỹ Donald Trump
nói Mỹ sẽ rút khỏi TPP
Các sự kiện tại Syria chứng tỏ thất bại của Hội đồng Bảo an
LHQ năm thành viên khi họ không thể thỏa thuận cách dừng khủng hoảng. Nhưng nói
thật, từ khi LHQ thành lập năm 1945, các tay chơi lớn ít khi nào đoàn kết trong
các khủng hoảng quốc tế nghiêm trọng.
Năm 1991, LHQ đồng ý cuộc chiến do Mỹ dẫn dắt chống Saddam
Hussein. Đó là ví dụ rất hiếm của Hội đồng Bảo an ủng hộ một cuộc chiến.
Quan niệm của chúng ta về trật tự thế giới "dựa trên sự
thống trị của Mỹ, luôn chỉ có thời gian kéo dài hữu hạn", theo lời Giáo sư
Patrick Porter của Đại học Exeter. Ông tin rằng "trật tự này đang tan rã,
vì sự dịch chuyển sức mạnh kinh tế từ tây sang đông khiến phương Tây khó áp đặt
ý chí của mình hơn".
Dĩ nhiên nhiều người sẽ hoan nghênh việc siêu cường Mỹ đi xuống
và sự đi lên của thế giới đa phương.
Tại nhiều nước châu Phi, châu Á, còn có cảm giác mạnh lên
khi một thế hệ lãnh đạo học ở Tây nay nhường chỗ cho thế hệ mới có lập trường
riêng.
Nga và Trung Quốc gần đây đặt câu hỏi về LHQ liên quan các
tranh chấp lãnh thổ mà họ quan tâm.
Một số nước châu Phi đã bỏ Tòa án Hình sự Quốc
tế
Nếu các quy tắc cũ bị xem là do "thực dân" hay các
nước phương Tây hùng mạnh soạn ra và nay bị nhiều nơi xem là lỗi thời, thì ít
nhất chúng cũng đại diện cho một hệ thống niềm tin mà nhiều nước chấp nhận
trong nhiều thập niên, hay ít ra giả vờ chấp nhận.
Các tư tưởng mới nổi lên, như nhãn hiệu hậu cộng sản/Nho
giáo của Trung Quốc, hay bản sắc Chính thống giáo Đông phương của Nga, hay tư
tưởng Hồi giáo chi phối chính sách của Ả Rập Saudi hay Iran, có thể hấp dẫn dân
tộc họ nhưng khó hấp dẫn người ngoài.
Các nhóm phi quốc gia như Hezbollah, Boko Haram, cũng đang
là thách thức.
Giáo sư Porter cũng đề cập đến "sự phân rã từ bên
trong". Phương Tây đang bất đồng lớn. Ví dụ, việc ông Donald Trump thắng cử
mở ra các lo ngại mới về chiến tranh thương mại.
Có lẽ sẽ có sự nhấn mạnh vào ngoại giao song phương thay vì
đa phương. Nó có thể đem lại một cảm giác thế kỷ 19 trong quan hệ quốc tế. Giáo
sư Porter nói "chúng ta đang đi về hướng ngoại giao 'bình thường' trong lịch
sử, khi chúng ta cạnh tranh và hợp tác đồng thời với các đại cường".
Quan hệ giữa Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Reccep Tayip Erdogan và Tổng
thống Nga Vladimir Putin là ví dụ thú vị về quan hệ nhà nước.
Họ nhanh chóng chuyển từ đối đầu và trừng phạt sau khi Thổ bắn
rơi một máy bay Nga, sang hợp tác chiến lược tại Syria năm 2016.
Trump và Putin: thời đại song phương mới?
Nhưng liệu các nước châu Âu, Mỹ với truyền thống dân chủ
cùng các nhóm lợi ích đối nghịch có thể chạy cùng các nước có các lãnh đạo độc
đoán?
Nhà cựu ngoại giao hàng đầu của Anh, Simon Fraser, tin rằng
"luật pháp, tổ chức, hiệp định, và các quy tắc khác sẽ vẫn quan trọng,
nhưng có lẽ sẽ có hình thái mới, tiếp tục thay đổi bên trong cấu trúc lớn".
Những thay đổi cơ cấu của thế giới có vẻ khiến các xã hội
phương Tây bị thiệt thòi: họ tôn trọng quy định quốc tế còn Nga và Trung Quốc
nói có thể bỏ qua (Crimea và Biển Nam Trung Hoa).
Trong nhiều trường hợp, quân đội các nước từ bỏ việc sử dụng
bom chùm hay mìn, là các vũ khí được Syria và Nga dùng trong mấy tháng gần đây.
Phương Tây chỉ có khả năng hạn chế khi muốn đáp trả Nga hay
các vụ tấn công mạng.
Ngoài ra lại còn các hạn chế từ trì trệ kinh tế, chủ nghĩa bảo
hộ, ngôn từ dân túy.
Ta phải tự hỏi liệu các câu lạc bộ quốc tế trong định nghĩa
về "phương Tây - Nato và EU - còn có thể tồn tại như cũ trong năm 2017.
Trung Quốc xây dựng ở Biển Đông
Một loạt các cuộc bầu cử ở Italy, Hà Lan, Pháp và Đức có thể
thử thách EU và đồng euro.
Tân tổng thống Mỹ Donald Trump đã nói việc Mỹ có bảo vệ
thành viên Nato sẽ phụ thuộc liệu đồng minh châu Âu có chịu trả thêm tiền.
Trong giai đoạn biến động này, sẽ có cả cơ hội và nguy hiểm.
Nhưng câu hỏi hiện thời là liệu các nước phương Tây có nắm bắt
được cơ hội, làm chủ tình hình, hay sẽ chỉ rơi vào thế thụ động?
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét