Trong hầu hết các vụ quan chức địa phương đến từng nhà tịch
thu tiền cứu trợ, với lý do để chia đều cho tất cả mọi người, có một tình tiết
đáng chú ý: hầu hết những người bị thu tiền đều bất bình nhưng đành im lặng chấp
nhận. Tình tiết này gợi lên nhiều suy nghĩ, đặc biệt rằng quan chức địa phương ở
Việt Nam đã trở thành loại cường hào ác bá từ bao giờ, mà không ai dám phản đối
công khai.
Hai tiếng nhân dân giờ âm vang xót xa và chịu đựng. Họ là tầng
cuối cùng trên đất nước này, bị dẫm đạp, bị tước đoạt mà không hề dám cất lên một
lời phản kháng. Số phận con người hèn mọn như ngọn cỏ trong đất nước mà nơi nào
hai tiếng nhân dân cũng được đọc lớn, kẻ hoa. Tự nhiên, tôi nhớ đến con bò thoi
thóp sống trong mùa bão lụt vừa qua ở miền Trung.
Trong trận lụt kinh hồn táng đởm trung tuần tháng 10/2016,
Quảng Bình gánh chịu những đau thương không bút mực nào tả xiết. Những con số đếm
giản đơn cho biết cả ngàn ngôi nhà ngập đến nóc, ruộng vườn hoa màu chìm trong
biển nước. Gà vịt trâu bò chết lặng theo con nước dâng. Những con số đếm nhạt
nhẽo nhưng căng phồng hàng ngàn câu chuyện về sống chết và phận người quẫy đạp
để sinh tồn.
Trên các trang mạng xã hội. Người ta chuyền tay nhau bức ảnh
vể một con bò, được chủ nuôi treo đầu cao khỏi mặt nước để không chết chìm,
nhưng nước thì đã ngập đến mũi. Đây có thể là bức ảnh bao quát nhất, chỉ có cái
đầu và đôi mắt tuyệt vọng, mệt mỏi của con vật, nhưng lại như nói hết, gào thét
hết được trong thinh không về con người, về quê nhà, về nỗi đau và tương lai.
Không biết bức ảnh mờ nhạt, hay ánh mắt của con bò đã đục dần
trong giờ phút hiu hắt của sự sống. Đôi mắt là người ta nhớ đến nhân vật phu
kéo xe của Nguyễn Công Hoan. Người đàn ông mệt mỏi, kéo xe kiếm cơm qua ngày,
thở dốc với từng ngày sống, mà nhà văn xứ Bắc Ninh mô tả rằng đôi mắt mờ đục,
gượng sống như trái nhãn, không còn nhìn thấy tương lai.
Cũng cùng trong ngày tháng đó, thế giới chứng kiến một giải
Nobel Văn Chương đến lạ, vì giải được trao cho một người chọn một đời hát rong ở
Mỹ. Có không biết bao nhiêu là bất bình cũng như hân hoan trước sự kiện này. Thậm
chí những người bảo vệ giá trị văn học, coi việc trao giải thưởng này như một sự
sỉ nhục đối với giới cầm bút.
Vì sao Viện Hàn Lâm Thụy Điển lại có một quyết định bất thường
như vậy? Tổng thư ký thường trực của Viện Hàn Lâm Thụy Điển là bà Sara Danius
nói rằng Bob Dylan đã là người gợi nhớ lại thời kỳ thi ca Hy Lạp cổ, với những
cách sáng tác và phổ biến thơ không khác gì các thi sĩ Homer và Sappho từ hơn
2500 năm trước”. Tạm gác lại các điều tranh cãi về đúng-sai. Điều mà Viện Hàn
Lâm Thụy Điển quyết định, cho thấy những cái nhìn đột phá và ngẫu hứng. Nó xác
định về các giá trị của nghệ thuật trí tuệ không có lằn ranh và định kiến. Sự sửng
sốt của những người chứng kiến giải Nobel Văn Chương 2016, không chỉ là kết quả
lạ lùng, mà có cả sự phát hiện về quan điểm của Ban tuyển chọn giải Nobel, mà
tường chừng đã quá cũ mòn và bị câu nệ bởi các nguyên tắc, cũng như danh tiếng
của chính mình.
Cùng một thế giới, cùng một thời gian. Con người ngoài kia mở
ra những thách thức và tranh cãi về trí tuệ. Mở ra những lý luận mới về giá trị
tinh thần và tương lai. Còn ở nơi đây, Quảng Bình quê chúng ta, người ta chỉ
còn loay hoay và cuống cuồng nghĩ ra cách dùng một sợi dây để treo đầu, cứu sống
một con bò.
Thật nghiệt ngã. Nước dâng cao ngập mái nhà. Ngập ruộng vườn
và cuộc sống, lại khiến người Việt nghĩ nhiều hơn về số phận của mình.
Không phải thiên tai cố “cực đoan” mà mỗi ngày mưa lũ càng
nhiều. Ngay trong các thành phố lớn, mưa chỉ cần kéo dài vài tiếng, nội thành
đã không khác gì phố biển. Quảng Bình, Hà Tĩnh, Lào Cai, Cần Thơ, An Giang… khắp
nơi đang đối diện với lũ lụt, sạt lở như chuỗi tin dữ của ngày phán xét.
Người dân Việt đang phải trả giá cho những gì mà họ không
làm. Nỗi oan khiên này cay đắng biết dường nào. Từ năm 1993, người dân xã Xuân
Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình đã kêu cứu khắp các nơi về chuyện Lâm
trường Bố Trạch – do ai đó chống lưng, ban bệ nào bao che để cùng chia chác –
đã tàn phá liên tục rừng đầu nguồn. Cả tỉnh Quảng Bình có diện tích tự nhiên
173,75km2, trong đó phần lớn rừng. Người dân đau xót kể lại rằng nơi đây ngày
xưa chim muông khắp nơi, cổ thụ thì lớn đến mức 4-5 người chia nhau ôm mới hết
vòng… nhưng Lâm trường Bố Trạch hủy diệt tất cả. Đến năm 2013 thì đợt lũ dầu
tiên quét sạch mọi thứ do rừng không còn đã diễn ra. Thiên nhiên chết dần, mà
con người đứng ra bảo vệ rừng cũng bị tấn công, bắt bớ. Tháng 12/ 2014, đã từng
có những cuộc xung đột lớn giữa dân chúng và phía Lâm trường Bố Trạch, nhưng tiếng
kêu của dân chúng không thấu được đến đâu cả.
Hôm nay lụt tràn về Hà Tĩnh, mà nguyên nhân chính là nhà máy
thủy điện xả lũ vô trách nhiệm. Giải trình của chính Chi cục Thủy lợi tỉnh Hà
Tĩnh cho biết, bởi mưa lớn cộng với nhà máy thủy điện Hố Hô xả lũ với lưu lượng
từ 500 m3/s – 1.800 m3/s, hồ Bộc Nguyên xả 150-200m3/s… đã làm cho địa phương bị
ngập lụt.
Chuyện nhà máy thủy điện xả lũ vô trách nhiệm, coi thường
tài sản và mạng sống con người không còn là chuyện lạ. Ở Việt Nam, nơi đâu có
nhà máy thủy điện là nơi đó có sự cố xả lũ. Lời trách yêu của Chủ tịch UBND tỉnh
Hà Tĩnh Đặng Quốc Khánh với nhà máy thủy điện Hố Hô rằng “Xả lũ hết cỡ như thế
dân không kịp trở tay”, cũng vô trách nhiệm không kém. Sống và chết của hàng
ngàn con người ở Hà Tĩnh như vậy đó, chỉ được giải đáp bằng những lời vuốt ve
nhau lấy lệ. Nỗi đau thì con người vốn đành cam chịu đã lâu. Có thể chôn kín
trong lòng đến tận mộ sâu. May ra chỉ còn đôi mắt mờ đục và tuyệt vọng của con
bò hôm nay, là để minh chứng cho cây độc đã đơm hoa kết trái, mà kẻ gieo xuống,
không phải là dân lành.
Đôi mắt của con bò cố sống sót ở Quảng Bình hôm nay, sẽ đi
vào lịch sử. Nó là bức tranh hiện thực đau nghiến, nhưng căng phồng những nỗi
niềm mà người dân cũng đang loay hoay và cố sống sót như chính con bò của mình.
Gần một thế kỷ sau, hình ảnh đôi mắt của một con người không tương lai của Nguyễn
Công Hoan lại ám ảnh người xem, nhưng lần này còn thấp hơn nữa, qua số phận một
con vật.
Con bò vô danh ấy thật may mắn. Vì nó có được người chủ tử tế
và nghĩ đến nó. Còn hàng triệu con người Việt Nam khác đang đối diện với môi
trường đang vào thảm họa, ai sẽ cứu họ trong một ngày mai đầy thảng thốt? Và
tương tự những người dân sống sót qua thảm họa, lại bị tước đoạt cả phần cứu trợ
của mình, sự chịu đựng của một dân tộc ngày càng sâu hoắm và khủng khiếp ấy,
khi nào mới chạm đáy và người người tỉnh giấc?
Nguồn:
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét