James Harbeck
Có cái gọi là tiếng
Anh Canada hay không? Nếu có, thì nó là gì?
Quan điểm cố hữu của
người Mỹ là người Canada nói giống người Mỹ, trừ việc họ nói ‘eh’ rất nhiều và
phát âm ‘out and about’ thành ‘oot and aboot’.
Tuy nhiên, nhiều người
Canada lại nói rằng tiếng Anh ở Canada giống như tiếng Anh của người Anh hơn với
bằng chứng như ở cách viết colour và centre (thay vì color và center như kiểu
viết của người Mỹ).
Phiên bản khác của tiếng
Anh?
Ngôn ngữ Canada thật
sự là một dạng riêng biệt của của tiếng Anh với những điểm đặc trưng rất khó
nhận biết về phát âm và từ vựng.
Người dân Canada có từ
điển của riêng mình. Nhà xuất bản Canadian Press có nguyên tắc biên tập riêng.
Hiệp hội các nhà biên tập Canada mới vừa xuất bản ấn bản thứ hai của cuốn
‘Biên tập Tiếng Anh Canada’.
Một nội dung điển
hình của ấn bản này là bảng so sánh chính tả của người Anh và người Mỹ để cho
các biên tập viên Canada có thể quyết định dùng cách nào tùy vào mỗi tình huống.
Cốt lõi của tiếng Anh
Canada là sự mâu thuẫn, vừa yêu vừa ghét cùng lúc được phản ánh.
Để hiểu điều này,
chúng ta hãy nhìn lại lịch sử Canada.
Khởi đầu chỉ có người
bản địa với văn hóa và ngôn ngữ đa dạng hơn rất nhiều so với châu Âu.
Cuộc chiến giữa những
người châu Âu đến định cư đã định hình thêm một bước tiếng Anh Canada.
Người Pháp kể từ những
năm 1600 đã định cư ở lưu vực sông St Lawrence và vùng duyên hải Đại Tây Dương
nằm phía nam dòng sông.
Vào giữa những năm
1700, người Anh chiến tranh với người Pháp với kết cuộc là Hiệp ước Paris được
ký kết vào năm 1763 với điều khoản nhường vùng ‘Tân Pháp quốc’ cho nước Anh.
Người Anh cho phép bất
kỳ người Pháp nào sẵn sàng trở thành thần dân của vua Anh ở lại vùng đất này.
Vào thời điểm Hiệp ước
Paris được ký kết, có rất ít người nói tiếng Anh ở Canada.
Cuộc Cách mạng Mỹ đã
làm thay đổi tất cả. Những người nói tiếng Anh lập quốc ở Canada là phe bảo
hoàng – những người bỏ đi khi nước Mỹ giành độc lập và được thưởng bằng vùng
đất ở Canada.
Do đó tiếng Anh ở
Canada ngay từ đầu vừa là tiếng Anh của người Mỹ – bởi vì những người nói ngôn
ngữ này đến từ nước Mỹ – đồng thời vừa không mang đặc trưng của Mỹ bởi vì họ
phản đối một quốc gia độc lập mới ra đời.
Toà nhà Quốc hội Canada ở Ottawa
Trung thành với Hoàng
gia Anh
Người Mỹ muốn có một
loại tiếng Anh thật sự riêng biệt và độc lập, còn những người bảo hoàng ở
Canada lại muốn giống như nước Anh.
Do vậy tiếng Anh
Canada thuở ban đầu đó vừa là tiếng Mỹ, bởi những người nói ngôn ngữ đó đều đến
từ các vùng đất thuộc địa của Mỹ - lại vừa không phải là tiếng Mỹ, bởi họ không
chấp nhận quốc gia vừa tuyên bố độc lập.
Nếu như người Mỹ muốn
tạo ra một thứ tiếng Mỹ độc lập, khác với tiếng Anh, thì những người bảo hoàng
lại muốn duy trì chất Anh hay cái gì đó na ná thế.
Đó là những người mà
tiếng Anh của họ đã tách ra khỏi tiếng Anh ở nước Anh và ngược lại: khi dân
London và vùng phụ cận bắt đầu bỏ ‘r’ và thay đổi một số nguyên âm thì những
người ở một số nơi của nước Mỹ cũng bắt chước, nhưng người Canada thì không.
Đã có làn sóng ngày
càng nhiều người Anh tràn vào và tạo ảnh hưởng tại Canada.
Sau cuộc chiến năm
1812, Mẫu quốc Anh khuyến khích người dân di cư sang Canada để đảm bảo sự trung
thành với nước mẹ.
Giọng của người dân
Canada không trở thành giọng Anh mặc dù các giáo viên và giới chức từ nước Anh
có để lại dấu ấn đối với chính tả và ngữ pháp.
Người dân Canada
thật sự là thần dân của Nữ hoàng Anh nhưng họ cũng là láng giềng và là đối tác
thương mại tốt nhất của Mỹ.
Người Anh có thể là
gia đình nhưng người Mỹ là bạn bè.
Tiếng Anh ở Canada chỉ
có thay đổi chút ít trên khắp đất nước rộng lớn này.
Miền Tây Canada không
có nhiều người châu Âu đến định cư mãi cho đến cuối những năm 1800 khi những
người Canada gốc Anh từ Ontario và những di dân từ Anh quốc và một số quốc gia
khác được hưởng những ưu đãi về đất đai.
Các tỉnh nằm ven biển
Đại Tây Dương có nhiều sự khác biệt hơn, nhất là ở Newfoundland vốn do người
Ireland định cư và mãi cho đến năm 1949 mới chính thức trở thành một tỉnh của
Canada.
Ngày nay, một phần
năm dân số Canada có tiếng mẹ đẻ không phải là tiếng Anh hay tiếng Pháp và cũng
chừng ấy số dân nói tiếng Pháp như tiếng mẹ đẻ.
Tuy nhiên đặc trưng
cơ bản của tiếng Anh ở Canada vẫn giống như tiếng Anh của những người Mỹ có cảm
tình với Anh quốc với một ít ảnh hưởng từ những nền văn hóa khác, một ít dấu
vết của nền văn hóa bản địa và một số ảnh hưởng từ người Pháp vốn sống cùng
chung trên một mảnh đất.
‘Oot and aboot’
Chính tả ở Canada,
như đề cập ở trên, là sự giằng co giữa Anh và Mỹ – họ viết jail (theo kiểu Mỹ)
nhưng lại centre (theo kiểu Anh), analyze (theo kiểu Mỹ) nhưng colour (theo kiểu
Anh).
Do Canada là một đất
nước song ngữ, tiếng Pháp cũng có ảnh hưởng lên tiếng Anh. Chẳng hạn, nhiều biển
báo và nhãn hiệu và tên các cơ quan vừa là tiếng Anh lẫn tiếng Pháp: Shopping
Centre d’Achats (trung tâm mua sắm).
Và có lẽ một ảnh hưởng
nữa của tiếng Pháp là cách người Canada gốc Pháp nói hein trong gần như cùng ngữ
cảnh với cách người người Canada gốc Anh nói eh.
Chữ eh trong tiếng
Anh Canada là một cách nhấn mạnh và để duy trì cuộc hội thoại: chẳng hạn như
No kidding, eh; hay Thanks, eh.
Âm điệu của tiếng
Anh Canada có một số nét đặc trưng và lý do của việc này một phần là từ Mỹ
và một phần là từ Anh.
Nổi tiếng nhất là
việc lên giọng kiểu Canada vốn ảnh hưởng đến cặp nguyên âm đôi đi trước phụ
âm không bật hơi: nếu so sánh chúng ta sẽ thấy phần đầu của nguyên âm đôi
trong ice và out cao hơn trong eyes và loud.
Việc lên giọng trong
từ out khiến cho nó nghe giống như oot đối với người Mỹ.
Đặc điểm này có lẽ
là do ảnh hưởng từ tiếng Anh của người Scotland do nhiều người Anh di cư đến
Canada là người Scotland, hoặc có thể do cách phát âm của người Anh từ thời
Shakespeare.
Đôi khi người Canada
dùng từ giống như người Mỹ nhưng với cách dùng khác.
Chẳng hạn như ở
Canada, nếu bạn write a test thì bạn là đối tượng của cuộc thi trong khi ở Mỹ
bạn là người ra cuộc thi.
Đôi khi người Canada
dùng cách nói khác để phản ánh cùng một sự vật: họ dùng garburator cho
kitchen disposal, runner cho sneaker hay running shoe, bachelor apartment cho
studio apartment, two-four để chỉ một thùng đóng 24 chai hay lon bia (ngày Lễ
Victoria Day của người Canada, vốn rơi vào ngày thứ Hai gần ngày 24/5 được gọi
là ngày May two-four weekend).
Một số từ vựng mô tả
những thứ không có ở Mỹ: toque cho một loại mũ đan; poutine, Nanaimo bars, và
butter tarts là ba sáng tạo ẩm thực của Canada.
Ngoài ra đôi khi tiếng
Anh Canada cũng mượn từ vựng từ tiếng Pháp của Québec mà người Pháp chính quốc
không hiểu được chẳng hạn như từ poutine, và dépanneur có nghĩa là cửa hàng tạp
hoá.
Những nét đặc trưng
của tiếng Anh Canada là bằng chứng cho thấy sự khác biệt giữa văn hóa Canada
và văn hóa Mỹ.
Giữ gìn sự khác biệt
đó đối với người Canada là rất quan trọng ngay cả khi dân Vancouver nói giống với
dân San Francisco hơn là dân San Francisco nói giống như dân San Antonio.
Mặc dù người Canada
nói tiếng Anh vẫn trung thành với Nữ hoàng Anh, họ không thật sự quan tâm đến
việc nói giống như Anh.
Họ chỉ muốn dựa vào mối
liên hệ với nước Anh để khẳng định sự tách biệt của họ với nước Mỹ.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét