Mỹ gia tăng thách thức Trung Quốc trên Biển Đông

Hà Tường Cát/Người Việt

Hôm Thứ Bảy 30 tháng 1, 2016, lần đầu tiên một khu trục hạm Hải Quân Hoa Kỳ, chiếc USS Curtis Wilbur, đi vào hải phận đảo Triton thuộc quần đảo Hoàng Sa.

                               Khu trục hạm USS Curtis Wilbur DDG-54. (Hình: US Navy)

Đây là lần thứ nhì trong 3 tháng, chiến hạm Mỹ đi vào vùng biển mà Trung Quốc tự nhận chủ quyền, sau lần khu trục hạm USS Lassen đến gần Subi Reef trong quần đảo Trường Sa hồi cuối tháng 10 năm ngoái.

Hai chuyến hải hành này đều là những hoạt động nằm trong khuôn khổ chương trình Tự Do Lưu Thông Hàng Hải của Hải Quân Hoa Kỳ trên các vùng biển quốc tế, có tên là U.S. FONOP (United States Freedom Of Navigation Operations) bắt đầu thi hành từ năm 1983.

Tuy nhiên chuyến đi của chiến hạm USS Curtiss Wilbur mang nhiều ý nghĩa hơn và có những điểm đáng chú ý như sau:

1. Lần đầu tiên Hoa Kỳ công khai xác định không nhìn nhận chủ quyền của Trung Quốc trên quần đảo Hoàng Sa.

2. Khác với Subi Reef  (tên Việt Nam là Đá Xu Bi) là một rạn san hô vòng (atoll) trên đó Trung Quốc đã bồi đắp thành đảo nhân tạo và xây dựng căn cứ quân sự, Triton Island (tiếng Việt gọi là đảo Tri Tôn) là một hải đảo thiên nhiên, và cho đến nay Trung Quốc chưa xây dựng cơ sở gì trên đó.

3. Đây là một hành động cụ thể, thách thức ý đồ bành trướng trái phép của Trung Quốc ở Biển Đông, đồng thời cũng chứng tỏ quyết tâm của Hoa Kỳ trong kế hoạch chiến lược về châu Á.

4. Hành động này được thực hiện trùng hợp với thời điểm sắp diễn ra hội nghị thượng đỉnh “đặc biệt” ASEAN theo đề nghị của Tổng Thống Obama, dự trù vào giữa tháng 2 tại Sunnylands, Rancho Mirage, California.

Bản thông cáo của văn phòng bộ  trưởng quốc phòng Hoa Kỳ Ashton Carter đưa ra một ngày sau chuyến hải hành của USS Curtis Wilbur nói rõ: “Tôi có thể xác định rằng Bộ Quốc Phòng đã tiến hành FONOP ở quần đảo Hoàng Sa ngày 30 tháng 1 (giờ địa phương) kế cận đảo Triton,  nhằm không thừa nhận những yêu sách chủ quyền hải dương quá đáng của các bên về quần đảo này. Cuộc hải hành nhằm thách thức mưu toan do ba bên gồm Trung Quốc, Đài Loan và Việt Nam - muốn hạn chế quyền tự do hàng hải quanh các thực thể mà họ yêu sách chủ quyền, bằng cách đòi hỏi phải xin phép trước hoặc thông báo việc đi qua lãnh hải. Những sự tự xác định chủ quyền quá lố như thế đối với đảo Triton là không phù hợp công pháp quốc tế về luật biển”.

Bản thông cáo cũng  tái xác định rằng Hoa Kỳ không có lập trường đứng về bên nào trong các việc đòi hỏi chủ quyền những “hải đảo thiên nhiên” ở Biển Đông, nhưng Hoa Kỳ giữ lập trường vững mạnh trong việc bảo vệ quyền lợi, tự do, bảo đảm sự sử dụng hợp pháp hải phận không phận cho tất cả mọi  quốc gia và rằng mọi đòi hỏi chủ quyền phải tuân thủ công pháp quốc tế.

USS Curtis Wilbur (DDG-54) cũng như USS Lassen (DDG-82) ở trong số 62 khu trục hạm thuộc lớp Arleigh Burke đang hoạt động của Hải Quân Hoa Kỳ. Chiến hạm có lượng rẽ nước trên 8,000 tấn, vận tốc tối đa hơn 30 hải lý/giờ, thủy thủ đoàn 280. Đây là những chiến hạm đa năng trang bị nhiều loại hỏa tiễn từ phòng không tới chống hạm, săn tàu ngầm và hỏa tiễn bình phi tấn công các mục tiêu trong đất liền. Hai chiến hạm này đều hải hành đơn độc khi  vào vùng biển Trường Sa và Hoàng Sa.

Đại tá Jeff Davis, một phát ngôn viên bộ quốc phòng Mỹ cho hay, không có chiến hạm hải quân Trung Quốc nào có ý ngăn cản khu trục hạm USS Curtis Wilbur. Tuy nhiên Bắc Kinh sau đó mạnh mẽ lên tiếng phản đối hành động khiêu khích “xâm nhập lãnh hải Trung Quốc”.

Tri Tôn là một đảo trong nhóm Lưỡi Liềm, nhóm đảo phía Nam của quần đảo Hoàng Sa. Đảo nằm cách mũi Ba Làng An trên đất liền Việt Nam 135 hải lý (250 km)  cách đảo Lý Sơn 123 hải lý (227,8 km) và cách đảo Hải Nam Trung Quốc gần 300 hải lý. Đảo Tri Tôn diện tích khoảng 1.5 km2, lớn thứ ba  trong các đảo thuộc Hoàng Sa.

Đầu tháng 5 năm 2014, Trung Quốc đưa giàn khoan HD-981 đến hạ đặt tại một vị trí cách đảo Tri Tôn 17 hải lý về phía nam, gây ra cuộc tranh chấp căng thẳng với Việt Namvề vấn đề giàn khoan này  Quan điểm của phía Việt Nam cho rằng nơi đặt giàn khoan nằm trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam. Còn  phía Trung Quốc lập luận là họ đang tác nghiệp bình thường vì nơi đặt giàn khoan nằm trong "vùng biển của quần đảo Tây Sa" (tên Trung Quốc gọi quần đảo Hoàng Sa)

Từ khi người Pháp chấm dứt chế độ thuộc địa ở Đông Dương, Hoàng Sa vẫn thuộc chủ quyền của Việt Nam ngoại trừ đảo Phú Lâm, hòn đảo lớn nhất bị quân đội Trung Hoa Quốc Dân Đảng chiếm giữ từ năm 1947 và tới 1949 Cộng Sản thắng trên toàn lục địa rồi chiếm luôn Phú Lâm. Năm 1974 sau khi Trung Quốc chiếm Hoàng Sa, Hoa Kỳ không có phản ứng và mặc nhiên coi quần đảo này thuộc về Trung Quốc, thể hiện qua việc chiến hạm của Hạm Đội 7 được lệnh không đến gần dưới 12 hải lý. Ngược lại bây giờ khi khu trục hạm Curtis Wilbur thi hành chuyến hải hành FONOP thì có nghĩa  Hoa Kỳ vẫn coi Hoàng Sa còn là đất tranh chấp giữa ba nước Trung Quốc, Đài Loan, Việt Nam và không nước nào có chủ quyền chắc chắn,

Khác với việc chiến hạm USS Lassen thi hành công tác FONOP ở Đá Xu Bi hồi cuối tháng 10, theo luật biển (UNCLOS) Xu Bi là đảo nhân tạo không có lãnh hải, còn Tri Tôn là đảo thiên nhiên nên trên nguyên tắc có lãnh hải 12 hải lý.  Do đó chiến hạm Curtis Wibur tuần trước đã bất ngờ đi gần Tri Tôn dưới 12 hải lý mà Hoa Kỳ không báo trước cho bất cứ quốc gia nào. Như thế về mặt pháp lý, hai chuyến FONOB  này khác hẳn nhau. Hoa Kỳ coi Xu Bi là đá ngầm, không phải đảo, và coi Tri Tôn là đảo nhưng không là lãnh thổ của nước nào trong ba nước tranh chấp.

Chuyến đi của USS Curtis Wilbur sẽ không phải là FONOP cuối cùng trong Biển Đông. Gần đây, Đô đốc Harry B. Harris, Tư lệnh quân lực Hoa Kỳ vùng Thái Bình Dương, trong một cuộc nói chuyện ở Washington D.C. đã khẳng định: “Chúng tôi  tiếp tục công tác xác định quyền tự do hàng hải, quý vị sẽ thấy nhiều chuyến FONOB phức tạp hơn do bối cảnh những thách thức trong vùng Biển Đông”. Trung Quốc cũng vẫn tiếp tục mạnh mẽ phản đối nhưng người ta không tin rằng sẽ dám có hành động cụ thể nào khác có thể đưa đến xung dột, ít lắm là trong tương lai gần.  (HC)

Nguồn: nguoi-viet.com