Cá chết trên sông Châu Giang.
Chuyên gia kinh tế Tiến sĩ (TS) Lê Đăng Doanh, thành viên Ủy
ban Chính sách phát triển Liên Hiệp Quốc, nguyên Viện trưởng Viện Quản lý Kinh
tế Trung ương nhận định rằng, năm 2016 trong khi đồng bằng sông Cửu Long bị nhiễm
mặn thiệt hại 6.000 tỷ, thì lại xảy ra vụ cá chết hàng loạt ở 5 tỉnh miền Trung
gây thêm khó khăn. TS Lê Đăng Doanh đã mở đầu câu chuyện về khả năng tác động xấu
cho nền kinh tế, nhấn mạnh là đến nay chưa có báo cáo tường minh về nguyên nhân
gây ra cá chết, mà chỉ có ý kiến thống nhất là do chất độc cực mạnh, nhưng cũng
chưa rõ nơi xuất phát. Từ Hà Nội, TS Lê Đăng Doanh tiếp lời:
TS Lê Đăng Doanh: Hiện nay có những thông tin không thống nhất
với nhau, một luồng thông tin trên báo chí và do các quan chức đưa ra thì nói
là tình hình đã trở lại bình thường và người dân đã bắt đầu đi đánh cá và cá đã
bán được, một số quan chức đã đi tắm biển để chứng tỏ chỗ đó không có hại gì.
Tuy vậy luồng thông tin khác cho biết, trong những ngày nghỉ lễ vừa qua thì rất
ít, không có khách du lịch đến đấy và cá vẫn không bán được.
Nếu tình hình đó kéo dài, bởi vì hiện nay chưa rõ chất độc
đó như thế nào, độ lắng đọng ra sao, nếu những chất độc như kim loại nặng và chất
hóa học thì nó sẽ không tự nhiên biến mất và nếu không có một phản ứng để hóa
giải, để gây ra kết tủa hoặc loại trừ các chất độc đó, thì các chất độc đó vẫn
nằm mãi ở trong nước biển và nó sẽ được hải lưu trôi đi.
Hiện nay chưa được biết rõ khả năng sẽ như thế nào, nhưng
trước mắt thì tình hình của bà con đánh cá ở ven bờ là khó khăn, chính phủ đã
có trợ cấp gạo và tổ chức thu mua cá. Hiện nay chưa có sự đánh giá đầy đủ về
thiệt hại kinh tế, tôi chưa thể nói gì, nhưng tác động đó là nghiêm trọng và có
thể kéo dài, còn hệ quả lâu dài như thế nào thì cho tới nay vẫn chưa cho có báo
cáo để đánh giá đầy đủ.
Nam Nguyên: Trong kịch bản xấu nhất, nước biển bị nhiễm kim
loại nặng như trường hợp xảy ra ở một số quốc gia và để lại hậu quả kéo dài mấy
chục năm. Đây sẽ là một đòn nặng đánh thêm vào những khó khăn của nền kinh tế
Việt Nam?
TS Lê Đăng Doanh: Đấy rõ ràng rất khó khăn, tôi nghĩ cần phải
sớm làm rõ qui mô, điều tra nguyên nhân, có các biện pháp xử lý để có các giải
pháp để khôi phục nghề cá, xác định rõ nước biển độc đến đâu, giải độc đến đâu
và cũng phải cần có nghiên cứu về dòng hải lưu xem các chất độc, kim loại nặng
đó sẽ theo dòng hải lưu đi về đến đâu và độ độc gây ra như thế nào. Gần đây có
tin cá hô ở Bình Thuận cũng bị chết, nhưng chưa rõ lý do. Nhưng báo chí chính
thức thì hiện nay đã có chỉ thị không đăng tin về cá chết nữa, cho nên thông
tin hiện nay rất hạn chế.
Nam Nguyên: Những biện pháp muộn màng của chính phủ để xoa dịu
ngư dân, như thu mua cá của những tàu đánh bắt xa bờ, hay mời ăn cá để trấn an
dư luận, đã không đủ sức để ngăn sự phẫn nộ của người dân nên đã xảy ra biểu
tình hai ngày 29 và 30/4 ở Quảng Bình và ngày 1/5 đã lan ra các nơi như TP.HCM
và Hà Nội. TS đánh gì về tình hình này và nó có phải là tiếng chuông báo động
cho nhà nước?
Một người dân cho thấy cá biển chết ông thu thập trên một
bãi biển huyện Phú Lộc, trung tâm tỉnh Thừa Thiên Huế vào ngày 21 tháng 4 năm
2016. AFP PHOTO.
TS Lê Đăng Doanh: Theo tôi, sự quan tâm, lo lắng và phẫn nộ
của người dân rất rõ ràng. Người ta quan tâm đến đồng bào ở miền Trung lâu nay
đã khó khăn, bây giờ không bán được cá. Hiện nay đang có phong trào quyên góp để
hỗ trợ đồng bào miền Trung. Tôi thấy điều rất cần thiết và rất hoan nghênh.
Ngoài ra, dân rất phẫn nộ việc xử lý chậm trễ, người ta cũng
quan tâm việc tại sao hệ thống xử lý nước thải của nhà máy Formosa lại được xả
thẳng ra biển? Tại sao cơ quan kiểm tra xả thải và bảo vệ môi trường ở Hà Tĩnh
lại ký một hợp đồng với trung tâm đo đạc của Formosa để cho trung tâm ấy cung cấp
số liệu về nước thải. Dĩ nhiên trung tâm đó luôn luôn nói nước thải của nó là
luôn luôn tốt.
Như vậy, chúng ta đã hoàn toàn không thực hiện việc giám
sát. Điều này tương đương như thành ngữ Việt Nam ‘gửi trứng cho ác’. Đấy là lý
do các cơ quan ở Hà Tĩnh không trả lời được là Formosa đã nhập mấy chục tấn hóa
chất về để súc rửa đường ống, nó thải ra biển bao giờ, thải ra bao nhiêu và
không đo đạc được.
Trong khi đó về công nghệ đo đạc hiện nay người ta có thể đặt
những thiết bị đo đạc đó, truyền dẫn về một máy tính và ghi lại từng giây một,
có bao nhiêu mét khối nước chảy qua và hàm lượng của nó như thế nào. Điều đó hiện
nay trên thế giới đều đã làm được và công nghệ Internet machine to machine rất
phổ biến. Việc này theo tôi cũng là một trong những sai sót nghiêm trọng mà người
dân rất quan tâm.
Người dân cũng quan tâm ai đã cho phép Formosa làm như thế,
tại sao lại có sự dung túng Formosa để lộng hành đến như vậy. Như ông Thứ trưởng
Võ Tuấn Nhân đã có xác nhận là đường ống đó được một Thứ trưởng Bộ Tài
nguyên-Môi trường đã cho phép. Sau đó ông Bộ trưởng Trần Hồng Hà đến và nói đường
ống đó là trái pháp luật Việt Nam. Như vậy đã có một ông Thứ trưởng cho phép lắp
đặt đường ống ấy xả thải ra biển trái với pháp luật Việt Nam. Đó cũng chính là
điều quần chúng rất quan tâm.
Nam Nguyên: Trong trường hợp đồng thuận nhất quyết để sửa
sai thì có làm được hay không? Hay Formosa là một sự đã rồi và ngay cả pháp luật
về môi trường của Việt Nam, rồi những tiêu chuẩn về xả thải nữa, bây giờ các
chuyên gia ở nước ngoài nói là dù thực hiện đúng thì cũng vẫn gây ra tác hại
môi trường.
TS Lê Đăng Doanh: Dĩ nhiên đã có tác hại rồi, bây giờ cần phải
đánh giá cái tác hại đó, cần phải làm rõ qui mô và đề ra phương án xử lý. Còn
việc đối với Formosa như thế nào, thì trên thế giới vẫn có những nhà máy thép
và người ta vẫn bảo vệ được môi trường. Bây giờ phải đòi Formosa tuân thủ đầy đủ
việc bảo vệ môi trường và không được xả thải như thế nữa. Việc xử lý, phạt
Formosa đền bù thiệt hại này như thế nào thì điều ấy cũng cần được tiến hành,
vì như Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã nói là sẽ phải vận dụng pháp luật và phải
qui trách nhiệm pháp luật đối với bất kỳ ai.
Nam Nguyên: Cảm ơn TS Lê Đăng Doanh đã trả lời phỏng vấn.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét