LTS: Chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống Obama đang điểm những
thời khắc cuối, sau ba ngày đầy ắp những sự kiện, những dấu mốc trọng đại trong
lịch sử quan hệ hai nước.
Để nhìn lại chuyến thăm ý nghĩa này, Tuần Việt Nam/ Báo
VietnamNet có cuộc trò chuyện với TS Lê Hồng Hiệp, nghiên cứu viên chính tại Viện
Nghiên cứu Đông Nam Á, Singapore, và Giảng viên tại Khoa Quan hệ Quốc tế,
ĐHKHXH&NV TPHCM; và PGS-TS Alexander L. Vuving, Trung tâm Nghiên cứu An
ninh khu vực châu Á-Thái Bình Dương APCSS-Mỹ.
Các ông đánh giá như thế nào về tổng thể chuyến thăm của Tổng
thống Obama tới Việt Nam?
TS Lê Hồng Hiệp: Chuyến thăm của Tổng thống Obama tới Việt
Nam giành được nhiều sự chú ý của công luận trong nước cũng như quốc tế, thể hiện
ý nghĩa quan trọng của chuyến thăm cũng như tầm quan trọng ngày càng lớn của
quan hệ Việt – Mỹ đối với hai nước cũng như khu vực. Cho tới lúc này có thể nói
chuyến thăm đã thành công như mong đợi, với việc hai bên đạt được nhiều thỏa
thuận trong các lĩnh vực quan trọng. Trong chuyến thăm có 4 điểm nhấn mà chúng
ta nên lưu ý.
Điểm nhấn đầu tiên là việc Mỹ gỡ bỏ hoàn toàn lệnh cấm vận
vũ khí sát thương đối với Việt Nam, đánh dấu sự bình thường hóa hoàn toàn quan
hệ song phương, và gửi đi một thông điệp nhiều ý nghĩa về sự thắt chặt quan hệ
hợp tác chiến lược giữa hai nước trong tương lai.
Điểm nhấn thứ hai là hợp đồng mua 100 máy bay Boeing của
hãng hàng không Vietjet. Đây là hợp đồng thương mại lớn nhất giữa hai nước từ
trước tới nay, và đưa Việt Nam cũng như Vietjet trở thành những khách hàng lớn
của ngành chế tạo máy bay Mỹ nói chung, Boeing nói riêng.
Sự kiện cho thấy hai bên đều có thể cùng thắng trong mối
quan hệ này, qua đó góp phần xóa bỏ định kiến lâu nay, nhất là của một số người
Mỹ, rằng Việt Nam đang hưởng lợi nhiều hơn Mỹ từ mối quan hệ. Sự kiện cũng góp
phần khuyến khích cộng đồng doanh nghiệp Mỹ tăng cường hậu thuẫn cho quan hệ
song phương cũng như chính sách đối ngoại của chính quyền Mỹ hiện nay, đặc biệt
là trong bối cảnh việc phê chuẩn hiệp định TPP ở Mỹ có thể gặp một số thách thức
trong thời gian tới.
Điểm nhấn thứ ba là việc Việt Nam cấp phép cho việc thành lập
cho Đại học Fulbright Việt Nam. Sự kiện này cho thấy quan hệ Việt – Mỹ đang phát
triển toàn diện và thực chất, và sự phát triển quan hệ đó không phải hoàn toàn
là vì vấn đề Biển Đông hay Trung Quốc. Sự kiện cũng mang lại những giá trị hữu
hình từ sự phát triển quan hệ song phương cho bản thân những người dân thường
Việt Nam.
Điểm nhấn cuối cùng là sự tiếp đón nồng nhiệt của người dân
Việt Nam dành cho TT Obama cũng như sự thân thiện và nhiệt tình của ông Obama
trong giao lưu với người dân Việt Nam, được thể hiện trên thực tế cũng như
không gian mạng. Những thiện cảm, ủng hộ của người dân đối với bản thân vị tổng
thống và mối quan hệ Việt – Mỹ có lẽ là một trong những nền tảng quan trọng nhất
giúp quan hệ song phương sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ trong tương lai.
PGS-TS Alexander L. Vuving: Chuyến thăm của Tổng thống Obama
là một dấu mốc lớn trong quan hệ hai nước. Nó tiếp nối một quá trình lịch sử kịch
tính giữa Mỹ và Việt Nam trong những năm qua, đặc biệt là từ năm 2012, khi Mỹ bắt
đầu “tái cân bằng” về châu Á. Có lẽ sự kiện có ý nghĩa nhất trong chuyến thăm
này là Mỹ tuyên bố bãi bỏ hoàn toàn cấm vận vũ khí đối với Việt Nam.
Động thái này là dấu mốc rất quan trọng cho quá trình bình
thường hoá quan hệ giữa hai nước. Nó cũng khẳng định giữa Mỹ và Việt Nam không
còn mâu thuẫn lợi ích chiến lược, mà ngược lại, có sự tương đồng rộng lớn về lợi
ích chiến lược ở Biển Đông và trong khu vực.
Chuyến thăm có ý nghĩa lớn đối với cân bằng chiến lược trong
khu vực. Nó mở ra những khả năng rộng lớn để tái cân bằng quyền lực trong khu vực
vốn đang có xu hướng bị lệch do những hành động ngạo ngược coi thường công pháp
quốc tế tại Biển Đông.
Những rào cản cuối cùng giữa hai quốc gia còn nhiều khác biệt
đã được dỡ bỏ sau tuyên bố của Tổng thống Obama về việc Xóa bỏ cấm vận vũ khí.
Nhà Trắng cũng loan báo Mỹ sẽ cung cấp 18 tàu tuần tra cho Việt Nam, đồng thời
hỗ trợ huấn luyện và thiết bị thực thi pháp luật trên biển cho Cảnh sát Biển Việt
Nam. Theo các vị, điều này có ý nghĩa gì trong việc duy trì ổn định an ninh
hàng hải trong khu vực và trên thế giới?
PGS-TS Alexander L. Vuving: Muốn có hoà bình ổn định trong
khu vực thì trước hết phải có cân bằng quyền lực ở Biển Đông. Các bước đi theo
kiểu “cờ vây” đang được áp dụng tại khu vực này đã làm lệch cán cân quyền lực
trên Biển Đông, khiến gia tăng căng thẳng trong khu vực. Thêm vào đó là những
hành động bành trướng một cách lắt léo trong vùng xám (giữa xung đột và hoà
bình) nên rất khó để các quốc gia liên quan trực tiếp ngăn chặn các hành động
như vậy.
Trong bối cảnh này, Mỹ, Việt Nam và một số nước khác tận dụng
được lợi thế so sánh của mình và chơi “cờ vây” một cách mạnh bạo hơn thì hoàn
toàn có thể tái cân bằng quyền lực trong khu vực mà không cần phải sử dụng đến
vũ lực.
Một hướng đi lớn trong ván “cờ vây”, đó là dành cho Việt Nam
quyền tiếp cận công nghệ vũ khí của Mỹ và cho Mỹ quyền tiếp cận các cơ sở ở Việt
Nam. Việc Mỹ xoá bỏ cấm vận vũ khí với Việt Nam đã mở ra cơ hội rộng lớn cho những
hướng đi này.
Đồng thời, động thái bỏ hoàn toàn cấm vận của Mỹ cũng gia
tăng sự tin cậy chiến lược giữa hai nước. Điều này mở ra cơ hội để Mỹ và Việt
Nam trở thành một “cặp đôi hoàn hảo” trong việc giữ ổn định và tự do hàng hải
trong khu vực.
TS Lê Hồng Hiệp: Sự hợp tác Việt – Mỹ trong lĩnh vực an ninh
hàng hải là một kết quả tất yếu và tự nhiên khi hai bên có nhiều lợi ích song trùng trong đó, nhất là
trong bối cảnh vấn đề này đang nhận được sự quan tâm lớn của hai nước khi tình
hình Biển Đông gần đây đang có những diễn biến phức tạp, đe dọa các lợi ích đó
của hai nước.
Đây là một minh chứng khác cho mối quan hệ hai bên cùng thắng
giữa Việt Nam và Mỹ. Việt Nam cần nâng cao năng lực hàng hải để bảo vệ tốt hơn
lợi ích của mình trên Biển Đông, còn bản thân Hoa Kỳ cũng muốn các quốc gia ven
Biển Đông nâng cao năng lực trong việc chống lại các sự áp đặt mang tính cưỡng
bức có thể đe dọa các hàng hóa công quan trọng như tự do và an toàn hàng hải, vốn
là những lợi ích thiết yếu của Hoa Kỳ.
Sự tăng cường quan hệ song phương trong lĩnh vực an ninh
hàng hải này tất nhiên sẽ nhận được nhiều sự chú ý từ cộng đồng quốc tế, bởi nó
là dấu hiệu của những dịch chuyển sâu hơn trong cán cân chiến lược khu vực mà
trong đó quan hệ Việt – Mỹ là một bộ phận cấu thành. Khi cán cân đó cân bằng
hơn, việc duy trì hòa bình và ổn định của khu vực cũng sẽ có cơ hội lớn hơn.
Tổng thống Obama, Obama thăm Việt Nam, Biển Đông, cấm vận vũ
khí sát thương, Hoa Kỳ, Fulbright, TPP, Donald Trump
“Thiện cảm, ủng hộ của người dân đối với bản thân vị tổng thống
và mối quan hệ Việt – Mỹ có lẽ là một trong những nền tảng quan trọng nhất”. Ảnh:
Phạm Hải
Trong chuyến thăm chính thức này, Việt Nam và Hoa Kỳ ra
Tuyên bố chung, đưa quan hệ đối tác toàn diện theo hướng hợp tác sâu sắc hơn.
Liệu có thể sớm kì vọng hai bên sẽ nâng tầm quan hệ lên đối tác chiến lược hay
không?
TS Lê Hồng Hiệp: Như một số nhà phân tích đã chỉ ra, quan hệ
song phương hiện tại mặc dù mang nhãn “đối tác toàn diện” nhưng bản chất đã ít
nhiều mang tính chiến lược, nhất là trong bối cảnh hai nước đã tăng cường quan
hệ hợp tác trong lĩnh vực an ninh – quốc phòng trong thời gian gần đây. Vì vậy,
việc “nâng cấp” ngay quan hệ song phương lên mức “đối tác chiến lược” nếu có xảy
ra thì cũng chủ yếu mang tính chất biểu tượng, và vì vậy có thể không cần thiết,
nhất là nếu nó có thể gây ra những hiểu lầm, nghi kỵ từ một vài quốc gia khác.
Vì thế theo tôi việc hai nước cùng làm những gì với nhau
trên thực tế để quan hệ hai bên được thực chất và đáp ứng được các kỳ vọng lẫn
nhau, nhất là trên phương diện quân sự – chiến lược, sẽ quan trọng hơn việc
chính thức gắn nhãn “đối tác chiến lược” cho mối quan hệ đó, ít nhất là trong
thời gian trước mắt.
PGS-TS Alexander L. Vuving: Với đà phát triển hiện nay của
các sự kiện và các mối quan hệ, sẽ không có gì bất ngờ nếu Việt Nam và Mỹ nâng
quan hệ lên đối tác chiến lược trong 5 năm tới.
Một câu hỏi cũng đang được dư luận đặc biệt quan tâm, đó là
liệu chính phủ Mỹ, nhiệm kỳ tới, sẽ tiếp tục duy trì ra sao những kết quả đã được
xây dựng và củng cố từ chuyến thăm lịch sử của Tổng thống Obama tới Việt Nam?
TS Lê Hồng Hiệp: Theo tôi hiểu thì lưỡng đảng của Hoa Kỳ đã
ít nhiều đạt được sự đồng thuận về chính sách tái cân bằng sang Tây Thái Bình
Dương, và vị tổng thống tiếp theo của Hoa Kỳ dù là người của đảng nào thì chính
sách này vẫn nhiều khả năng được duy trì, có thể dưới một tên gọi khác.
Trong bối cảnh đó, chính sách của Mỹ đối với Việt Nam cũng
nhiều khả năng sẽ không thay đổi. Tuy nhiên các biện pháp, sáng kiến cụ thể từ
phía Mỹ như thế nào thì chúng ta còn phải chờ xem, bởi nó còn phụ thuộc vào nhiều
yếu tố khác nữa, trong đó có lợi ích và nhu cầu hai phía, cũng như bản thân
quan điểm của chính quyền mới trong từng vấn đề cụ thể.
Nếu bà Hillary Clinton trở thành tổng thống, quan hệ Việt Mỹ
có thể còn phát triển mạnh hơn, nhanh hơn nữa, do quan điểm chính sách cũng như
các mối liên hệ cá nhân của bà với Việt Nam khá tích cực. Trong trường hợp ông
Donald Trump thắng cử, quan hệ song phương có thể bị lơ là hoặc chững lại ít
nhiều, nhưng nhìn chung tôi tin rằng xu hướng chung của sự phát triển quan hệ
song phương sẽ tiếp tục được duy trì.
Điều này là bởi nền chính trị Hoa Kỳ có các cơ chế mang tính
cấu trúc và thể chế có thể hạn chế quyền tự do hành động của các cá nhân. Quan
trọng hơn, cho dù tổng thống Mỹ tiếp theo là ai, thì lợi ích quốc gia, nền tảng
của chính sách đối ngoại Mỹ nói chung và chính sách của Mỹ đối với Việt Nam nói
riêng, cũng sẽ ít thay đổi.
Trên khía cạnh này, chuyến thăm của ông Obama cũng có ý
nghĩa rất quan trọng bởi nó góp phần làm sâu sắc và tăng cường hơn nữa quan hệ
Việt – Mỹ. Khi quan hệ song phương đạt tới một ngưỡng nào đó, thì các đời chính
quyền sau càng khó có thể đảo chiều hoặc làm xói mòn được mối quan hệ đó.
PGS-TS Alexander L. Vuving: Tôi nghĩ bất cứ tổng thống nào kế
nhiệm ông Obama đều sẽ thầm cảm ơn ông đã để lại di sản là một mối quan hệ tốt
đẹp với Việt Nam.
Mỗi vị tổng thống kế nhiệm đều có thể đưa quan hệ Việt – Mỹ
đi theo một hướng khác nhau, nhưng nền tảng của sự đồng thuận và tin cậy chiến
lược giữa hai nước được xây dựng trong nhiệm kỳ của ông Obama thì tôi nghĩ
không tổng thống nào lại dại gì mà từ bỏ.
Xin cám ơn các ông đã dành thời gian cho Tuần Việt Nam/Báo
VietnamNet.
Mỹ Hòa – Thu Hà thực hiện
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét