Khi nước biển bị ô nhiễm nặng, hậu quả nghiêm trọng là điều
khó tránh vì: thứ nhất, khó cô lập vùng ô nhiễm, thứ hai, các phân tích của mẫu được thu thập dễ bị sai
lệch, và thứ ba, chuỗi thức ăn tự nhiên trong vùng như chim, động-thực vật dưới
biển bị lây nhiễm. Cuối cùng là ảnh hưởng đến sức khỏe của con người, nhất là
ung thư. Nếu có những độc chất không thể hòa tan, quá trình luân chuyển và hậu
quả có thể kéo dài đến 50 năm, theo đánh giá của một chuyên gia Pháp, ông Jean
Hetzel, khi trả lời phỏng vấn RFI.
Vụ cá biển chết hàng loạt ở bốn tỉnh miền trung Việt nam cho
đến nay vẫn chưa có kết luận chính thức, dù đã sau gần một tháng. Giả thuyết được
đưa ra nhiều nhất là nguồn nước bị nhiễm độc do nước thải công nghiệp. Công ty
Formosa ở khu công nghiệp Vũng Áng, tỉnh Hà Tĩnh được cho là nghi phạm chính.
Vụ việc có thể coi là một thảm họa môi trường và đã tạo nên
một làn sóng phản đối mạnh mẽ của người dân Việt nam, cũng như thu hút sự quan
tâm của truyền thông quốc tế. Đứng về góc độ chuyên môn, một chuyên gia lâu năm
trong lĩnh vực môi trường của Pháp đã có những chia sẻ với RFI Việt ngữ khi được
thông tin về vụ việc. Ông Jean HETZEL, hơn 30 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực
môi trường và phát triển bền vững, hiện là chủ tịch công ty tư vấn JOHANSON
International và đã tham gia xử lý các thảm họa môi trường như vụ Sandoz-sông
Rhin năm 1986.
RFI : Xin chào ông Jean Hetzel, trước hết ông đánh giá như
thế nào về vụ cá chết hàng loạt bị nghi là do ô nhiễm ở vùng biển miền trung Việt
nam ?
Jean Hetzel : Vâng xin chào, tôi thấy đây là một vụ ô nhiễm
nghiêm trọng. Đã rất lâu rồi tôi mới biết một vụ ô nhiễm môi trường như vậy, trải
dài khoảng 200 km. Vụ việc xảy ra ở vùng biển thì khá hiếm vì hiện tượng này
thường xảy ra ở các vùng sông. Rõ ràng đây là một cú sốc vì cá chết phơi bụng
nhiều. Cũng không được quên các loài rong, tảo là nguồn thức ăn của cá, khi
không chịu nổi chất gây ô nhiễm cũng sẽ chết.
Cú sốc này lớn vì hậu quả có thể là ngắn và trung hạn nhưng
cũng có thể là dài hạn, tùy thuộc vào các chất bị thải ra, có thể từ 2 đến 50
năm. Những chất có thể hòa tan trong nước thì 2-3 năm, nhưng những chất kỵ nước
thì nó sẽ còn tồn tại và tiếp tục chu trình luân chuyển.
RFI: Đứng ở góc độ chuyên môn, thì theo ông khi vụ việc vừa
xảy ra, nên xử lý như thế nào ?
Jean Hetzel : Thường thì với trường hợp như thế này thì lập
tức phải thu thập mẫu vật, như là xác loài vật chết, các loài chim trong vùng,
tảo biển. Phải thực hiện biện pháp bảo vệ khẩn cấp như là dừng các hoạt động
liên quan ngành thủy hải sản, dừng đánh bắt ở những vùng lân cận. Khó khăn lớn
đối với Việt nam là vụ việc xảy ra ở biển, rất khó dừng ô nhiễm ở biển vì nó
lan nhanh xuống các tầng nước, khi xuống tầng nước sâu thì khó tìm được dấu vết.
RFI : Ông có thể chia sẻ một kinh nghiệm của mình ?
Jean Hetzel : Ở Pháp thì cũng có những vụ ô nhiễm nguồn nước.
Tôi đã tham gia xử lý 3 vụ ô nhiễm lớn, nhất là vụ Sandoz ở sông Rhin 1986, vụ
ô nhiễm rất lớn, ảnh hưởng đến các kênh trong vùng, lan ra biển phía Bắc, như vậy
trải rộng qua Thụy Sỹ, Pháp, Đức và Hà Lan. Người ta đã phải theo dõi hơn 5 năm
để chắc rằng ô nhiễm đã được giải quyết, mà các chất ô nhiễm ở đây thuộc nhóm
đơn giản. Nếu các chất phức tạp hơn thì thời gian chắc phải nhiều hơn.
RFI: Theo ông vì sao vấn đề môi trường ngày càng được quan
tâm nhiều hơn?
Jean Hetzel : Có nhiều lý do. Trước tiên là người dân được
giáo dục tốt hơn. Người ta nhận biết rằng vấn đề ô nhiễm môi trường, nhất là
các chất nguy hiểm, gây nguy hại cho sức khỏe. Người ta đầu tư hàng tỷ đô la để
nâng cao sức khỏe, nhưng ô nhiễm có thể gây ra cái chết, ảnh hưởng đến cân bằng
sinh thái, tác động đến chuỗi thực phẩm, ung thư v.v.. Những hậu quả do ô nhiễm
được biết vì vậy người ta cố gắng hạn chế và giảm ô nhiễm.
Vấn đề ô nhiễm quan trọng vì trong 50 năm qua, chúng ta làm
nghiên cứu rất nhiều về môi trường, vì vậy có nhiều bằng chứng khoa học. Những
đối thoại/yêu cầu về môi trường ngày càng nhiều, nhất là từ các tổ chức phi
chính phủ, đòi các cơ quan nhà nước có những giải pháp phù hợp. Ở Pháp có chính
sách riêng về nước (gồm những hoạt động hướng dẫn và kiểm tra nguồn nước, chất
lượng nước, những người có trách nhiệm kiểm tra), về môi trường như là cảnh sát
môi trường/cảnh sát nước.
RFI: Hiện nay có nhiều chủ đầu tư công nghiệp không muốn
tăng chi phí môi trường, họ cho là tốn kém. Theo ông thì điều này có ảnh hưởng
như thế nào?
Jean Hetzel : Đương nhiên là có chi phí, nhưng không nhiều
so với mạng sống của con người. Chi phí trung bình so với tổng đầu tư nhà máy từ
5%-15% tuỳ trường hợp nhưng hiếm khi đạt mức cao nhất, vì mức cao nhất là dành
cho những trường hợp yêu cầu gắt gao, như trong lĩnh vực hạt nhân. Chi phí đầu
tư cho môi trường phải được tính là nếu không đầu tư thì sẽ bị mất thị phần,
các tập đoàn lớn ngày càng nhạy cảm với vấn đề này nếu bị người tiêu dùng đưa
vào danh sách đen. Vì vậy cần đầu tư ngay từ đầu để tránh những thiệt hại về
hình ảnh và thị phần.
RFI: Ở những nước phát triển, như Pháp chẳng hạn, vì sao việc
bảo vệ môi trường rất được ưu tiên ?
Jean Hetzel : Trước tiên là cần có cảnh sát môi trường, để
môi trường được bảo vệ tốt nhất có thể. Đó là về phía chính phủ. Nhưng quan trọng
hơn vẫn là hành động của người dân. Cụ thể là hoạt động ở quy mô địa phương của
các hội đoàn độc lập, như hội những người đánh cá, hội những người đi săn
v.v.., cũng như các tổ chức phi chính phủ, vì các tổ chức này có chuyên môn để
thúc đẩy chuyện này.
Cũng cần sự bổ sung của giới công nghiệp, vì có những công
ty chuyên xử lý, giảm ô nhiễm, ví dụ như ở Pháp có những công ty hàng đầu về vấn
đề này. Và ngày càng nhiều thông tin được cung cấp bởi giới công nghiệp khi họ
tham gia cùng các hội đoàn trong ban điều hành. Phía cơ quan quản lý nhà nước sẽ
dễ dàng ban hành các quy định hơn khi có sự đồng thuận giữa người dân, các
ngành công nghiệp sản xuất và các hội đoàn, ONG. Cần hành động và cần bảo vệ
môi trường.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét