Nguyễn Xuân Nghĩa
Sau gần 10 năm chuẩn bị, tốn 12 tỷ đô la cho một sinh hoạt
thể thao quốc tế qua 16 ngày thi đấu giữa 11 ngàn lực sĩ từ 207 phái đoàn, mà
không có tai nạn đáng kể, Cộng Hòa Liên Bang Ba Tây, República Federativa do
Brasil theo tiếng Bồ Ðào Nha, bắt đầu thu dọn chiến trường và tính sổ lời lỗ.
Nhiều phần thì lỗ hơn lời, nhưng được tiếng là quốc gia Nam Mỹ đầu tiên được tổ
chức Thế Vận Hội.
Khi ấy chúng ta mới thấm thía cái tên gọi, Olympic Games hay
Jeux Olympiques, Trò chơi Thế vận, trò chơi tốn tiền… Như trong mọi bài kế toán
kinh tế, ai bị tốn và ai hưởng?
***
Chúng ta không còn biết nhiều về Thế Vận Hội thời cổ, được đế
quốc Hy Lạp tổ chức bốn năm một lần từ năm 776 trước Công Nguyên tới 393 sau
Công Nguyên, cho đến khi đế quốc tan rã và sinh hoạt thể thao nhằm vinh danh vị
chúa tể của các thần linh là Zeus (hay Jupiter, theo tiếng La Mã) bị một hoàng
đế La Mã hủy bỏ cũng vì lý do tôn giáo. Tức là chính trị.
Mục tiêu nguyên thủy của Thế Vận là tôn giáo và văn hóa, qua
việc thi đấu của các lực sĩ đến từ nhiều nước hay tỉnh thành khác nhau trong đế
quốc. Khi ấy, từ mất ngàn năm trước, các nước đua tài trong hòa bình. Nếu có
chiến tranh thì phải tạm dẹp chuyện binh đao. Ngẫm lại, thời ấy, đế quốc Hy Lạp
và các nơi tổ chức thật ra vẫn còn nghèo và các vận động viên thường trần truồng
tranh đua thể lực qua bốn năm bộ môn trong bụi mù và cát bẩn. Ðời sau còn lõm
bõm nhớ đến những thành tích ấy là qua thi ca hay truyện kể: kẻ chiến thắng được
tôn vinh với vòng nguyệt quế và đứng gần ngang tầm thần linh của dân gian.
Ngày nay, họ là diễn viên, thường bị lãng quên trong các
vòng loại nếu không giật huy chương ở vòng chung kết. Ðây là loại huy chương vô
giá trên thị trường vì có bán cũng chẳng ai mua. Huy chương vàng phải có tối
thiểu sáu gram vàng, còn 92.5% là bạc, có là bao so với nhiều năm mồ hôi và
công sức của các lực sĩ?
Thế Vận Hội hiện đại được Nam Tước Pháp Pierre de Coubertin
hồi phục từ năm 1896 tại thủ đô Athens của xứ Hy Lạp, khi chủ nghĩa quốc gia
đang thắng thế. Và sinh hoạt thể thao này trở thành biểu tượng thi đua của các
quốc gia, thi đua một cách hòa bình. Tinh thần hòa bình là nét chính nên được
nhiều nước hưởng ứng, nhưng các lực sĩ hết vị trí thần linh mà chỉ còn là thần
tượng nếu đoạt giải vô địch, và thường thì họ là thành viên vô danh của một
đoàn một đội, của một quốc gia.
Yếu tố quan trọng là quốc gia.
Trừ các đội tranh tài, không mấy ai biết tới mồ hôi và nước
mắt của lực sĩ. Nếu họ bị thua thì đấy là thảm kịch của bản thân. Khi đoạt giải
thì đấy là thành tích của quốc gia. Họ đứng trên đài nghe trỗi lên quốc thiều
và xúc động dâng nước mắt cho tổ quốc. Khi tính sổ thì thiên hạ quên tên người
mà chỉ đếm gọn số huy chương vàng, bạc và đồng, biểu tượng thành công của quốc
gia mà các nước bị thua thì không thể sánh được.
Như thường lệ, trong Thế Vận Hội thứ XXXI, đoàn Hoa Kỳ dẫn đầu
với 121 huy chương chói lọi, gồm 46 vàng, 37 bạc và 38 đồng. Năm nay, Trung Quốc
hậm hực vì bị Anh Quốc qua mặt với 27 huy chương vàng, đành hẹn phục thù trong
Thế Vận Hội Mùa Ðông 2018 tại Nam Hàn. May ra! Trong trò chơi ấy, ta ít thấy ra
hiện tượng “quốc hữu hóa thể thao.”
Quốc gia hưng vong, lực sĩ hữu trách. Ðã đành rằng thua thì
bị đời quên, mà nếu có được thì đấy là công lao của tổ quốc dân tộc.
Chẳng ai minh chứng chuyện đó dõng dạc bằng Hitler với Thế Vận
Hội Berlin 1936 sau khi Ðệ Tam Quốc Xã kết thúc nền Cộng Hòa Weimar. Thông điệp
của Hitler: nước Ðức đã quật khởi sau khi thất trận trong Thế Chiến I. Khi tay
võ sĩ quyền Anh của Ðức là Max Schmeling cho Joe Louis của Hoa Kỳ đo ván, trùm
thông tin tuyên truyền Ðức Quốc Xã là Joseph Goebbels hạ bút: “Chiến thắng của
Schmeling không chỉ là thể thao. Nó cho thấy uy tín của sắc tộc Ðức.”
Cũng vì thế giá chủng tộc ấy mà Hitler giận dữ rời sân vận động
khi lực sĩ điền kinh của Mỹ là Jesse Owen đoạt bốn huy chương vàng! Huyền thoại
dân Aryan da trắng ưu việt của Hitler bị một lực sĩ da đen quăng xuống đất, dù ở
nhà thì Jesse Owen vẫn còn bị kỳ thị. Chiến thắng của Jesse Owen là chiến thắng
của nước Mỹ!
Và xấc như Mỹ, đoàn Hoa Kỳ không khi nào tôn trọng truyền thống
các nước là “tiền chủ hậu khách: nghiêng quốc kỳ khi diễn hành qua lá cờ của quốc
gia tổ chức. Cờ Mỹ không bao giờ ngả trước một lá cờ ngoại quốc! Hóa ra Donald
Trump chẳng phát minh ra cái gì mới…
Khác với Thế Vận Hội thời cổ, khi quốc hữu hóa thể thao, các
nước đều muốn choàng lá cờ chiến thắng của lực sĩ lên đôi vai tổ quốc, mà chẳng
ngờ là lại bị một ông thần khác giật mất!
Khoa học kỹ thuật hiện đại đã thay thế cá nhân Hy Lạp thời
xưa để lập tức đưa sinh hoạt Thế Vận tới mọi nhà và giữ mãi những hình ảnh tiêu
biểu nhất trong tâm trí của chúng ta. Tiêu biểu nhất mà thôi vì hơi đâu mà tường
thuật ngần ấy trận mở màn ở nhiều đấu trường xa lắc trong cùng thời điểm? Vị thần
linh khoa học đã lọc sẵn cho ta chi tiết đáng nhớ về từng kỷ lục thế giới hay
thế vận của các bộ môn, về những kỳ đoạt giải trước đây. Và nếu trọng tài chưa
tin vào con mắt trần của mình thì có thể kiểm chứng lại đường banh bằng con mắt
thần của camera! Ðỡ phần cãi cọ vì có thiên lý nhãn của ông thần.
Nhưng, ông thần khoa học ấy thật ra vẫn phục vụ một vị thần
linh khác. Thần thương mại.
Thế Vận Hội quốc tế cần nhà bảo trợ là các doanh nghiệp. Khi
cả tỷ người theo dõi sinh hoạt thể thao của mấy trăm quốc gia thì người ta còn
phải có hệ thống truyền thông. Ðây là cơ hội kiếm tiền cho nhà thầu truyền
hình. Họ mua quyền phát hình và thu tiền quảng cáo từ các doanh nghiệp. Năm
nay, hệ thống NBC của Mỹ bị chê nặng, vì chiếu lệch giờ và xé vụn các trận đấu
để xen vào quá nhiều quảng cáo. Ðâm ra khi xứ Brazil tốn 12 tỷ cho Thế Vận Hội
Rio thì nhiều người ở rất xa, từ doanh gia tới truyền hình lặng lẽ kiếm tiền
trên lưng các lực sĩ. Cũng là năm sáu tỷ chứ không ít.
Bây giờ đến chuyện lời lỗ vì đây là mục “Kinh Tế cũng là
Chính Trị”…
Khi xin đăng cai tổ chức Thế Vận Hội Rio với Ủy Ban Thế Vận
Quốc Tế từ năm 2008, chính quyền Brazil của các tổng thống Luiz Inácio Lula da
Silva rồi Dilma Rousseff đều mơ ước hào quang thế vận sẽ tỏa sáng trên quê
hương và đảng cầm quyền. Họ tin rằng việc chỉnh trang thành phố và giãn dân –
tám vạn người chứ không ít – để giải phóng mặt bằng cho việc tổ chức thế vận tại
nhiều địa điểm khác là một kế hoạch đầu tư cho dài hạn.
Sau Thế Vận Hội Rio, thể nào người dân Brazil cũng hưởng lợi
nhờ các công trình “hoành tráng” này. Một hào quang bằng vàng thật! Sự thật thì
Brazil chưa lên tới trình độ cường quốc, như Nhật Bản năm 1956 với Thế Vận Hội
Ðông Kinh hoặc Nam Hàn đã đạt năm 1988 với Thế Vận Hội Hán Thành. Hạ tầng cơ sở
xứ Ba Tây còn lạc hậu, môi sinh bị ô nhiễm mà hạ tầng luật pháp còn tệ hơn vậy
vì lãnh đạo quen thói xì phé với câu châm ngôn “Ba Tây đi tiền.”
Nạn tham nhũng khiến Lula da Silva bị điều tra và Dilma
Rousseff bị ngưng chức. Thay mặt Brazil khai mạc Thế Vận là Phó Tổng Thống
Michel Temmer. Cả ba đều là lãnh tụ của một đảng xưng danh là đấu tranh cho dân
nghèo, đảng Lao Ðộng hay Công Nhân Brazil, Partido dos Trabalhadores. Những hứa
hẹn tái sử dụng hạ tầng thế vận cho công dân sau này sẽ chỉ là hứa hẹn và 12 tỷ
công lao có thể trôi vào cái lỗ đen!
Ðáng lẽ từ năm 2008, họ nên học Thế Vận Hội Bắc Kinh.
Năm đó là bước lật của Trung Quốc khi lên tới đỉnh Quang Diện
Trung Hoa, rồi ngày nay tụt mãi chưa tới đáy. Công trình Ðiểu Sào, vận động trường
Bird Nest có hình tổ chim, tốn mất hơn 400 triệu đô la được thiết kế cho chín vạn
khán giả và sau Thế vận thì tự trù để đội banh túc cầu thao diễn. Vì chỉ có một
vạn khán giả là nhiều, đội banh bèn bỏ chạy, nhường sân chơi cho du khách tham
quan nghệ thuật hiện đại của tổ quốc. Nhưng du khách vắng vẻ không chi đủ cho
biểu tượng huy hoàng của đảng. Kinh phí bảo trì ngày nay là 11 triệu đô la một
năm cho một công trình tráng lệ đang thành công cốc.
Những trường hợp lãng phí như vậy xảy ra cho nhiều quốc gia
tổ chức, kể cả vương quốc Anh sau Thế Vận Hội London năm 2012, chưa nói tới Hy
Lạp và Thế Vận Hội Athens năm 2004 hay Làng Thế Vận của Hitler 80 năm về trước.
Nơi đó ngày nay là Chùa Bà Ðanh. Nôm na là thấy lỗ vẫn tham. Nghĩa lý gì đâu một
buổi chiều. Làm sao định nghĩa được tình yêu… nước.
Thi nhân bèn cười buồn. Phải có danh gì với núi sông!…
Nguồn: www.nguoi-viet.com
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét