Tuấn Khanh
Có lẽ đã lâu lắm rồi, người mê điện ảnh Việt Nam đã dần quên
đi thói quen săn tìm phim Hồng Kông của mình. Kể từ năm 1997, sau khi được giao
về cho Trung Quốc, vùng kinh đô điện ảnh độc đáo của Châu Á đã như bị hòa tan
vào và khuynh hướng làm phim theo chủ trương, cũng như dưới đường kéo kiểm duyệt
của Bắc Kinh, khiến mọi thứ nhạt dần, hay nói một cách khác là đang chết.
Từng là vùng đất tiên phong của điện ảnh châu Á, Hồng Kông
có vị trí là một trong những ngành công nghiệp giải trí điện ảnh lớn nhất và
sáng tạo nhất, luôn làm say mê hàng triệu triệu khán giả của mọi phần trên thế
giới với sắc thái riêng biệt của mình. Nơi đây còn tự hào là từng có các nhà xuất
khẩu phim và truyền hình nội dung lớn nhất, với khoảng từ 200 đến 300 sản phẩm
mỗi năm trong thập niên 80 và 90. Nhưng giờ đây thì Hồng Kông chỉ còn cho ra mắt
được khoảng 20 phim một năm. Nếu tính thêm các phim hợp tác với đại lục thì con
số có thể nâng lên khoảng 50 phim, nhưng hầu hết các phim đều phải dựa vào Quỹ
Phát triển Điện ảnh (Film Development Fund) mới có thể làm nổi.
Giáo sư Cheuk Pak Tong, giảng dạy về điện ảnh tại Đại học
Hong Kong Baptist University, nói rằng thị trường truyền thống bị mất dần, mà
người sản xuất phim ở Hồng Kông chỉ còn thị trường địa phương với khoảng 7 triệu
người. “Đây là một thị trường nhỏ nên thậm chí không đủ sức để thu hồi chi phí.
Hơn nữa, vì hệ thống kiểm duyệt phim ở Trung Quốc, nhiều bộ phim Hồng Kông nếu
muốn giữa bẳn sắc riêng của mình, thì lại không được duyệt để có trên màn hình ở
Đại Lục. Đây là một lý do tại sao ngành công nghiệp điện ảnh Hồng Kông bắt đầu
co lại”, ông Cheuk Pak Tong nói.
Những nhà làm phim ở Hồng Kông còn đối diện với vấn nạn từ
các nhà sản xuất mới, nhiều tiền từ Trung Quốc chạy sang với nhiều đòi hỏi kiểu
trọc phú. Phần lớn những sản phẩm này sau khi ra đời thường được gọi là phim
Trung Quốc và cũng không còn được bao nhiêu màu sắc độc đáo vùng kinh đô điện ảnh
này.
Fernado Eloy, nhà sản xuất phim Magnum Opus ở Macau, thì còn
bi quan hơn, “nó đang hấp hối, chắc trong khoảng 5 hay 6 năm nữa”, ông Elloy
nói. Nhà sản xuất này cũng như giới làm phim đang ngụ ý vào khoảng thời gian
sau năm 2020, tức Hồng Kông sẽ bị kiểm soát toàn bộ và mất hết giá trị riêng của
nền điện ảnh tiếng Quảng của mình. Ngày nay, nhiều nhà làm phim ở Hồng Kông đã
lẳng lặng di chuyển cơ ngơi của mình vào Trung Quốc do thị trường lớn, giá rẻ
và cũng có nghĩa là ký vào giấy cam kết sản xuất phim theo nguyên tắc của Tổng
cục Nhà nước Báo chí, Xuất bản, Phát thanh, Điện ảnh và Truyền hình Trung Quốc.
Ông Fernando Eloy nói rằng nhiều bộ phim được sản xuất bởi nhà sản xuất Hồng
Kông hay các diễn viên Hồng Kông, nhưng phần tiêu đề sẽ phải ghi là Trung Quốc
đại lục. Ngoài ra, cũng có một lượng phim Trung Quốc đem qua sản xuất tại Hồng
Kông, và giả vờ như là một bộ phim Hồng Kông để dễ mua bán. Loại phim này đang
làm “hư” chất Hồng Kông truyền thống, mà bất cứ ai yêu dòng sản phẩm thuần chất
này đều cảm thấy buồn bã.
Từ một nơi sản xuất phim tự do và đầy cảm hứng, giờ đây, điện
ảnh Hương Cảng phải đánh vật hàng ngày với các quy định của Tổng cục Nhà nước
Báo chí, Xuất bản, Phát thanh, Điện ảnh và Truyền hình. Các mục kiểm duyệt ghi
rõ là phim muốn được chiếu ở đại lục, cấm không được có các yếu tố chuyện tình
một đêm, ngoại tình, hiếp dâm, loạn luân, thủ dâm hay tình dục với xác chết. Thậm
chí có những mục cấm mơ hồ như “trụy lạc” mà biên giới của ý tưởng này thì
không rõ là như thế nào.
Từ 2008, Cục này còn cho ra thêm một sắc lệnh mới là “chống
lại tinh thần sai lầm và bóng ma bạo lực, quái vật, ma quỷ và miêu tả vô nhân đạo
khác, kể chuyện kỳ lạ và siêu nhiên với mục đích kinh dị làm người xem sợ
hãi”. Nói một cách khác, phim ma – một loại phim đặc thù ăn khách của Hồng Kông
cũng bị khai tử trong đại lục. Các “hướng dẫn mới” này thật sự là một cú sốc
choáng váng cho ngành công nghiệp điện ảnh Hồng Kông, nơi mà ma quỷ, siêu nhiên
luôn là mặt hàng chủ lực. Bắc Kinh thì giải thích rằng đất nước đang cố gắng để
“kiểm soát và làm sạch các tác động tiêu cực các loại sản phẩm này đối với xã hội,
và bảo vệ sức khỏe tâm lý của thanh thiếu niên”. Kết quả là sau gần 10 năm của
cuộc bảo vệ ấy, Hồng Kông giương cờ trắng, và nhường thị phần này cho Thái Lan,
Hàn Quốc, Nhật trong nỗi buồn không biết tỏ cùng ai.
“One movie, two versions” (một cuốn phim, hai phiên bản) là
cách nói nhại lại nguyên tắc chính trị của Bắc Kinh dành cho Hồng Kông “một quốc
gia, hai chế độ”. Để vào được thị trường Bắc Kinh, từ sau 1997, các nhà làm
phim Hương Cảng phải luôn quay thêm các phần “phù hợp” với yêu cầu của kiểm duyệt.
Bản chiếu ở Hồng Kông luôn khác với bản chiếu ở đại lục. Thế nhưng mòn mỏi với
việc phải tuân phục các quy định vô lý và chằng chịt phản nghệ thuật này, các
nhà làm phim Hồng Kông cũng đã khép dần lại công việc của mình.
Một năm, Trung Quốc chỉ cho phép chiếu 34 phim nước ngoài
trong nước, và để được ghi danh vào 5000 phòng chiếu trong nước này, không chỉ
là người sản xuất phim trong nước, ngay cả các sản phẩm lớn của Hollywood cũng
phải răm rắp cắt sửa và thay đổi kịch bản theo yêu cầu kiểm duyệt.
Thế nhưng tháng 4 vừa rồi, khi bộ phim ngắn Ten Years giành
được giải trong 2016 Hong Kong Film
Awards, một làn gió hy vọng đang trỗi lên với những nhà làm phim Hương Cảng. Bắc
Kinh thì tức giận và cố làm lơ, thậm chí tìm cách ngăn chận nội dung phim đến
được với khán giả, nhưng phim Ten Years là câu chuyện mà người Hồng Kông nói với
nhau nhiều nhất và suy tư về cuộc sống của mình nhiều nhất lúc này.
Phim Ten Years được thực hiện với ngân sách khoảng 500.000
đô la Hồng Kông (tức khoảng 64.000 USD), nhưng ngay sau khi trình chiếu được một
tuần, đã thu về hơn 5 triệu đô la Hồng Kông.
Trong năm câu chuyện ngắn của mình, mỗi một đạo diễn khác nhau, Ten
Years - Mười năm khắc họa một Hồng Kông trong tương lai gần như phải vật lộn dưới
sự kìm kẹp thắt chặt của chính quyền Trung Quốc. Năm câu chuyện nói về sự âm thầm
hủy diệt ngôn ngữ Quảng đông ở Hồng Kông và thay bằng tiếng Quan Thoại, kiểm
duyệt sách báo và tự do tư tưởng, thậm chí là nói về một phụ nữ tự thiêu, biểu
tình để đòi quyền của con người…
Suốt tháng 7 và tháng 8 vừa rồi, bộ phim Ten Years của Hồng
Kông đã đi khắp các rạp và các buổi trình chiếu quan trọng trên thế giới và được
rầm rộ chào đón. Những nhà làm phim Hồng Kông tràn ngập một niềm hy vọng rằng
sau sự kiện của phim Ten Years, điện ảnh tại đây sẽ khỏi sắc sau hơn một thập kỷ
chìm dần và hòa tan với điện ảnh từ đại lục.
Cho đến lúc phim Ten Years được trình chiếu lần đầu, không
khí đời sống ở Hồng Kông cũng bắt đầu ngột ngạt hơn rất nhiều. Đã có năm chủ tiệm
sách dám phát hành các tựa sách “nhạy cảm”bị biến mất khỏi Hồng Kông, cảnh sát
thì đã bắn đạn chỉ thiên trong cuộc đụng độ đêm giữa người biểu tình và lực lượng
an ninh trong dịp năm mới.
“Rất nhiều người nói với chúng tôi: chúng tôi không cần phải
chờ đợi mười năm. Tất cả điều này đã xảy ra “, ông Ng Ka-Leung, một trong những
đạo diễn của Ten Years nói. Những người bình luận phim này nói rằng khán giả
xem phim bước ra mang những tâm trạng khác nhau. Có người thì như buồn bã,
nhưng có người thi như được tiếp thêm năng lượng mới.
“Chúng tôi dùng nghệ thuật để nói về tương lai, và để nói rằng
chúng tôi không từ bỏ hy vọng”, đạo diễn Ng Ka-Leung nói, mặc dù không rõ ông
nói về Hồng Kông hay nói về một tương lai khác của nền điện ảnh Hồng Kông, giữa
những niềm tuyệt vọng.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét