Bối cảnh
Ngày
7-11-2017 năm nay, loài người tiến bộ trên toàn thế giới muốn hay không
củng phải để thời gian suy ngẫm, hồi tưởng về cái ngày “ rung chuyển
thế giới ” này. Ký ức tập thể của nhân loại không bao giờ phai lạt về
một cuộc cách mạng đã để lại những dấu ấn hào hùng cùng những chấn
thương vô cùng nặng nề cho nhân loại và còn để lại những di hại đến ngày
nay, chưa biết đến bao giờ mới hết di căn…
Cách
mạng Tháng 10 không phải là một “ ngẫu nhiên lịch sử ”. Nước Nga trước
chiến tranh thế giới lần thứ nhất là một nước tư bản trung bình với rất
nhiều yếu tố lạc hậu. Với dân số 174 triệu người, Nga chỉ đạt 7,5 tỷ đô
la tổng thu nhập quốc dân và 43 đô la bình quân đầu người. Trong khi đó,
Mỹ với dân số hơn 97 triệu người đã đạt 34.4 tỷ đô la, gấp 5 lần Nga về
bình quân thu nhập theo đầu người, các nước Anh (10,9 tỷ đô la và 237
đô la), Đức (10,5 tỷ đô la và 154 đô la), Pháp (7,3 tỷ đô la và 183 đô
la).
Nói
Nga là nước tư bản có trình độ phát triên trung bình là nói theo lối
thống kê. Thực ra, Nga vốn là một nước nông nghiệp. Năm 1913, nông
nghiệp chiếm 58% tổng sản phẩm quốc dân, nông dân chiếm 2/3 dân số. Nga
mới thoát khỏi chế độ nông nô năm 1861. Nông thôn Nga rất lạc hậu và phụ
thuộc vào đại địa chủ.
Ở
thành thị, chủ yếu là ở các thành phố lớn như Pêtograt và Maxtcơva đã
hình thành giai cấp công nhân có số lượng lên đến 10 triệu người. Giai
cấp vô sản này bị bóc lột nặng nề và sống trong hoàn cảnh khốn cùng.
Theo thống kê thời đó thì lương công nhân là 246 rúp, thì lợi nhuận làm
ra cho tư bản là 252 rúp, tỷ số bóc lột là hơn 100%. Theo luật pháp thời
đó thì thời gian làm việc trong ngày là 11,5 giờ, nhưng thực tế họ phải
làm 12 đến 14 giờ. Có thể nói, giai cấp vô sản Nga khổ cực nhất thế
giới thời đó.
Chiến
tranh thế giới 1914 – 1918 mà Nga tham chiến đã phá hoại nền công
nghiệp Nga một cách nghiêm trọng. Hàng loạt nhà máy đóng cửa, công nhân
thất nghiệp, phải đi lính đánh Đức. Quân đội của Nga hoàng Nicôlai đệ
nhị lúc đó trang bị rất kém, liên tiếp thua trận, kỷ luật trong quân đội
được xây dựng trên “ cơ sở tàn bạo”. Nhục hình được thực hành rộng rãi
trong quân đội. “ Những người bị thương nặng đưa từ mặt trận về… Qua
những người bị thương chúng tôi biết nhiều chuyện, trước hết là chuyện
quân đội ta trang bị rất kém. Binh lính nói xấu các sỹ quan cao cấp, họ
đồn là ở bộ chỉ huy tối cao có người được bọn Đức mua chuộc làm phản.
Binh lính ăn uống rất cực khổ…” ( Nhớ lại và suy nghĩ – Hồi ký của
Zhukov – NXB.QĐND 2001 – trang 49).
Nguyên soái Zhukov từng đi lính thời Nga hoàng, đoạn hồi ký trên là ông ghi lại về tình cảnh quân đội Nga thời đó.
Lướt nhanh về cách mạng Tháng 10 - Liên Xô
Chế
độ quân chủ chuyên chế ở Nga của dòng họ Rômanôp kéo dài đến 300 năm,
đã đưa đất nước đến khốn cùng. Đại thi hào Puskin ( 1799–1837) xuất thân
là quý tộc củng phải thét lên: “Tôi muốn đạp vào những tật xấu gian
tham đang nghiễm nhiên ngự trị trên ngai vàng.” Dưới ngai vàng của
triều đại cuối cùng Nicôla II: nông dân thì chết đói, công nhân chết
gục, binh lính bị nhục hình, đó là tất cả những gì để kết luận: cách
mạng Tháng 10 không phải là một “ ngẫu nhiên của lịch sử”. Năm 1905,
cách mạng Nga lần thứ nhất đã nổ ra và bị tắm máu. Tháng 2 năm 1917 cách
mạng Nga lần thứ hai lại nổ ra, tiêu diệt chế độ quân chủ chuyên chế
Nga, Nicôla II thoái vị, nhưng chính quyền lọt vào tay giai cấp tư sản,
thông qua chính phủ lâm thời do Kerenxki đứng đầu. Tám tháng giao tranh
giữa tư sản và vô sản. Ngày 25 tháng 10 theo lịch Nga, tức 7–11 –1917,
những loạt đại bác từ chiến hạm Rạng Đông nổ vang, mở đầu cuộc tấn công
vào cung điện Mùa Đông ở Pêtrôgat, quân khởi nghĩa chiếm những mục tiêu
quan trọng. 10 giờ sáng đài phát thanh Rạng – Đông phát đi lời kêu gọi
của LêNin: “ Chính phủ lâm thời đã bị lật đổ, chính quyền nhà nước đã
chuyển qua tay các cơ quan của Xô Viết đại biểu công nhân và binh sỹ
Pêtrôgat… Sự nghiệp mà nhân dân đã đấu tranh để thực hiện: đề nghị ngay
tức khắc một hòa ước dân chủ, xóa bỏ quyền sở hữu ruộng đất của bọn địa
chủ, thiết lập chế độ công nhân kiểm soát sản xuất thành lập chính phủ
Xô–Viết, sự nghiệp đó đã được bảo đảm.
“
Cách mạng của công nhân, binh sỹ và nông dân muôn năm !”. Ngay tối hôm
đó, đại hội II toàn Nga các Xô–Viết đại biểu công nhân và binh sỹ họp
đến tối hôm sau. Chính phủ công nông đã được thành lập do Lê Nin đứng
đầu. Làn sóng cách mạng lan khắp nước. Chính quyền Xô–Viết được thành
lập ở khắp nơi. Cách mạng Tháng 10 đã thành công rất mau chóng. Và đây
là cuộc cách mạng ít đổ máu nhất trong lịch sử nhân loại đến lúc đó.
Cách
mạng Tháng 10 thành công trong một thời gian rất ngắn trên một đất nước
bao la rộng lớn như nước Nga không phải là một “ ngẫu nhiên của lịch
sử”, khát vọng ruộng đất, khát vọng hòa bình chấm dứt chiến tranh của
nông dân, công nhân và binh lính nước Nga đã được Đảng Bôn–sê–vích tổ
chức, lãnh đạo quần chúng nổi dậy giành thắng lợi.
Hai
sắc lệnh đầu tiên của chính quyền Xô–Viết là sắc lệnh hòa bình và sắc
lệnh ruộng đất. Phải vượt qua rất nhiều trở lực, “ vô cùng nặng nề và
vô cùng nhục nhã” như Lê Nin nói, nhưng đất nước đã được hòa bình: Hòa
ước Brest Litốpxcơ được ký kết vào mùa xuân năm 1918. Hòa bình đã cứu
sống cách mạng, là điều kiện phải có để tổ chức lại đất nước. Hãy bắt
tay vào công cuộc “ tổ chức, tổ chức và tổ chức”, đó là khẩu hiệu của Lê
Nin và những người Bôn–sê–vích lúc đó. Nhưng không để cho nhân dân kịp
hồi sức, những kẻ thù của cách mạng Tháng 10 bên trong và một cuộc can
thiệp của bốn đế quốc bên ngoài đã gây nên nội chiến, tháng 3 năm 1918
Anh, Pháp, Mỹ đã đánh vào Muocmanxcơ, Nhật đánh vào Vladivoxtoc, Thổ Nhĩ
Kỳ đánh vào Dacápcadơ. Cùng lúc đó, quân đội Tiệp Khắc do đồng minh tổ
chức bạo loạn ở bên trong, gây ra tình thế trong đánh ra, ngoài đánh
vào. Nước Cộng Hòa Xô Viết chỉ còn 1/4 lãnh thổ. Một mất một còn. LêNin
tuyên bố: “ Cách mạng không đáng một xu nếu không bảo vệ được mình”.
Hồng quân công nông được thành lập, 1/2 đảng viên Bôn–sê–vích ra mặt
trận đã có sức thuyết phục lớn quần chúng. Cả nước dồn sức cho Hồng
quân; Từ 300 nghìn đầu năm 1918 dã tăng lên 5 triệu vào năm 1920. Các
biện pháp “ cộng sản thời chiến” được thực hiện, chính sách trưng thu
lương thực, kỷ luật lao động bắt buộc được ban bố. Các vựa lúa mỳ bị kẻ
thù chiếm, nạn đói hoành hành khắp nước. Tình cảnh nước Nga gần như
tuyệt vọng. Nhưng dần dần những nổ lực phi thường của chính quyền
Xô–Viết và quần chúng cách mạng, những nguy cơ hiểm nghèo nhất đã dần
dần được vượt qua. Thắng lợi của nhà nước Xô–Viết non trẻ một phần quan
trọng được nhờ sự ủng hộ của giai cấp vô sản các nước Phương Tây. Các
cuộc mít–tinh, biểu tình, bãi công ở các nước nổ ra với khẩu hiệu: “
Không can thiệp vào nước Nga”. Ở nhiều bến cảng, công nhân từ chối khuân
vác vũ khí xuống tàu đi đánh nước Nga. Ngay cả thủy thủ củng phản
chiến.
Hiểm
họa được đẩy lùi nhưng nước Nga bị tàn phá và nghèo khó đến tận cùng.
Không một ngành công nghiệp nào còn hoạt động bình thường. Thành thị vơi
hẳn người, hàng loạt công nhân trở về nông thôn kiếm miếng ăn. Giai cấp
vô sản Nga gần như tan rã. Giao thông vận tải đình đốn. 31 đoạn đường
sắt ngừng hoạt động. 1700 km đường sắt bị phá hoại. Hầu hết đầu máy hư
hỏng. Lạm phát kinh khủng. Nhiều nơi chuyển từ trao đổi bằng tiền sang
trao đổi bằng hiện vật. Ở tỉnh Cadan, lấy muối làm tiền. Bạo loạn nổ ra ở
Krônxtat. Nạn đói đặc biệt nghiêm trọng ở vùng phía đông nước Nga. Báo
Pravda công bố 25 triệu người đói. Aragông viết: “ Trên một lãnh thổ
rộng lớn hơn nước Pháp, đất đai nứt nẻ… trẻ con bụng ỏng, răng lòi chân
ra, và những con người gầy đét kéo nhau đi , những người đàn ông rên rỉ
vì bệnh sốt, đàn bà thì tóc cạo nhẵn, quỳ gục xuống trên đường, những
đoàn người gồm các gia đình kéo nhau đi, dường như ở đâu đó có bánh đợi
họ… đường sá đầy những xác chết…” ( U.R.S.S Paris 1962. Trang 211).
Chính
quyền Xô–Viết đứng trước những thử thách quá mức tưởng tượng, đã dốc
hết sức lực của mình để cứu vãn tình thế. Từ một nước tư bản trung bình,
sau nội chiến, nước Nga quay về một nước tiểu nông.
Chính
sách kinh tế mới ( NEP ) của Lê Nin ra đời trong hoàn cảnh đó nhằm
giành lại quần chúng công nông, không đẩy họ về phía thù địch. Chính
sách đó được đại hội X của Đảng cộng sản Nga nhất trí thông qua và đưa
vào thực hiện ngay, chính sách thu mua lương thực thừa thời chiến được
bãi bỏ. Các xí nghiệp tư nhân được phép hoạt động. Các xí nghiệp vừa và
nhỏ của nhà nước có thể cho tư nhân thuê. Tư bản nước ngoài được bỏ vốn
vào sản xuất trong nước dưới hình thức tô nhượng, thuê chuyên gia nước
ngoài làm việc cho Nga. Kinh tế quốc doanh áp dụng triệt để hạch toán
kinh tế và gắn tiền lương vào lao động của mỗi người. Nhà nước đưa dự
trữ vàng ra nước ngoài mau vật liệu và máy móc, mua những hàng tiêu dùng
thiết yếu và đón nhận viện trợ từ nước ngoài. Hàng triệu pút lúa mỳ
được gửi đến nước Nga. Lê Nin đề ra khẩu hiệu: “ Phải học buôn bán!”.
Nhưng
chính sách kinh tế mới lại nảy ra tình trạng đặc quyền đặc lợi, nạn hối
lộ, quan liêu thoái hóa, nạn mua chuộc các viên chức Xô Viết… Cuộc
thanh đảng năm 1921 đã được thực hiện kiên quyết với sự tham gia tích
cực của quần chúng công nông. 24% tổng số đảng viên lúc đó đã bị khai
trừ. Kỷ luật đảng được củng cố, uy tín của đảng Bôn–sê–vích được nâng
cao. Với chính sách kinh tế mới, công cuộc khôi phục kinh tế tiến rất
nhanh. Quần chúng được hồi sức đã nô nức sản xuất. Lương thực đã đủ cung
cấp cho đất nước, giá lúa mỳ năm 1923 thấp hơn trước chiến tranh, sản
xuất công nghiệp đạt 3/4 trước chiến tranh, nước Nga sống lại, năm 1925
công cuộc khôi phục kinh tế hoàn thành. Liên bang Cộng hòa xã hội chủ
nghĩa Xô Viết ( Liên Xô ) được thành lập trong thời kỳ này ( 1922). Nhà
nước nhiều dân tộc và không có áp bức dân tộc đầu tiên trên thế giới ra
đời.
Nhưng
khi đất nước bắt đầu lấy được đà tiến lên mạnh mẽ thì Vi-la-đi-mia
I-lích Lê Nin qua đời. Trước khi mất, trong khi dưỡng bệnh ( bị thương
vì bị ám sát trước đó ) Lê Nin mới chỉ phác họa ra những đường hướng chủ
yếu của công cuộc xây dựng CNXH ở Liên Xô. Ngày nay, những nhà nghiên
cứu lịch sử, nhìn lại sự phát triển của Liên Xô từ sau khi Lê Nin mất,
dù ở góc độ nào, củng không thể không đồng cảm về sự mất mát này với sự
phát triển của Liên Xô.
Với
sự nhìn nhận tinh tường, trước khi mất, Lê Nin đã đề nghị ( di chúc )
với Đại hội XIII của Đảng cộng sản Liên Xô: “ Stalin quá thô bạo, trong
hoàn cảnh có thể dung thứ được trong môi trường chúng ta, trong quan hệ
giữa người và người cộng sản chúng ta, nhưng lại trở thành một nhược
điểm không thể dung thứ được trong cương vị tổng bí thư. Vậy tôi để nghị
các đồng chí chuyển Stalin khỏi cương vị đó và cử một người khác vào
cương vị đó, một người mà về mọi phương diện khác trội hơn Stalin ở một
ưu điểm duy nhất, cụ thể là khoan dung hơn, từ tốn hơn, lịch thiệp hơn
và quan tâm đến đồng chí nhiều hơn, tính tình ít thất thường hơn…” ( Lê
Nin toàn tập, tập 45, trang 396 – 397, Nhà xuất bản Tiến bộ, Mátxcơva,
1978 )
Đầu
năm 1926 thì các ngành kinh tế quốc dân đã trở lại hoạt động bình
thường ở mức trước chiến tranh, những cơ cở đầu tiền của chủ nghĩa xã
hội ra đời và phá triển. Nhà nước nắm trong tay giao thông vận tải,
ngoại thương… Trên cở sở đó, Đảng cộng sản Liên Xô nghĩ tới một xã hội
xã hội chủ nghĩa mà họ hằng mơ ước. Liên xô phải đứng vững trước vòng
vây của chủ nghĩa tư bản. Muốn thế phải công nghiệp hóa đất nước. Đại
hội lần thứ XIV của Đảng cộng sản Liên Xô tháng 12 năm 1925 đã thông qua
nghị quyết về công nghiệp hóa xã hội chủ nghĩa, chủ yếu nhằm vào các
ngành công nghiệp nặng. Đây là một công việc cực kỳ khó khắn, vì công
nghiệp nặng đòi hỏi nhiều vốn, không sinh lời ngay. Khác hẳn với các
nước tư bản, công nghiệp hóa từ xây dựng công nghiệp nhẹ, sinh lời ngay.
Đảng cộng sản Liên Xô đã động viên nhân dân tích lũy vốn bằng sự chịu
đựng gian khổ, lao động quên mình, nhà nước đã đầu tư hàng tỷ rúp vào
công nghiệp nặng.
Từ
năm 1928, Liên Xô chuyển sang kế hoạch 5 năm để thực hiện tốt hơn công
nghiệp hóa. Cuối năm 1932, kế hoạch 5 năm đầu được thực hiên xong. Kế
hoạch 5 năm lần thứ 2 đã hoàn thành trong vòng 4 năm 3 tháng , vào tháng
4 năm 1937. Liên Xô đã trở thành một cường quốc công nghiệp lớn sau hơn
15 năm công nghiệp hóa, đứng đầu Châu Âu về tổng sản lượng công nghiệp,
đứng thứ 2 thế giới sau Mỹ. Công việc này các nước Phương Tây như Anh
phải mất 200 năm tích lũy mà “ mỗi lỗ chân lông của nó thấm đẫm máu và
nước mắt” ( Marx ), Mỹ phải mất 120 năm, Nhật mất 40 năm… Sự thành công
rực rỡ của Liên Xô công nghiệp hóa đã làm cả thế giới phải ngạc nhiên.
Cách mạng Tháng Mười Nga đã trở thành một sự kiện lớn của thời đại, ảnh
hưởng đến toàn bộ đời sống chính trị và văn hóa của nhân loại nhiều thập
kỷ của thế kỷ 20. Nó giải thích vì sao có một thời phong trào thiên tả,
kỳ vọng ở Liên Xô, xem Liên Xô là “ cái nôi” của cách mạng xã hội loài
người đã lan rộng trong giới trí thức Phương Tây, điển hình như triết
gia Jean Paul Sartre ở Pháp, BerTrand Russel ở Anh, Jane Fonda ở
Mỹ... Đề tài cách mạng Tháng Mười Nga và nước Nga Xô Viết chiếm một vị
trí quan trọng trong sáng tác của nhiều nhà văn Phương Tây như Jôn Rít ở
Mỹ, Hăngri Bácbuýt, Pôn Vaiăng Cuturiê, Rômanh Rôlăng ở Pháp,
Béckherơ ở Đức, Bécna Sô ở Anh… Bản thân cuộc sống đã cho phép họ nói
đến cách mạng XHCN như một hiện thực trong tồn tại và phát triển. Hẳn
nhân loại còn nhớ, nhà văn nổi tiếng của Pháp là Anatole France đã giành
toàn bộ số tiền của giải thưởng Nobel để tặng cho quỷ cứu đói của nước
Nga Xô Viết trong những năm sau nội chiến.
(Còn tiếp)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét