TT Trump trong chuyến thăm chính
thức Việt Nam, 12 tháng 11, 2017.
Một dấu hỏi lớn vẫn tồn tại sau
chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống Mỹ Donald Trump vào tháng Mười Một năm
2017: Vì sao trong khi ông Trump và Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc có vẻ mãn nguyện
với giá trị thỏa thuận thương mại được ký kết giữa hai nước trong chuyến đi này
lên tới 12 tỷ USD (tuy chưa biết có thật hay không, hoặc nếu là thật thì có được
thực hiện hay không), đã chẳng có một thỏa thuận nào và càng không hiện ra hợp
đồng nào về việc Việt Nam mua vũ khí của Mỹ, cho dù Tổng thống Trump đã trổ
“ngón nghề” về đàm phán, và Bloomberg còn dẫn một nguồn tin ẩn danh cho biết Tổng
thống Mỹ khi “chào hàng” tên lửa và các hệ thống vũ khí khác của Mỹ thậm chí
nói ông Phúc “còn chần chờ gì nữa” khi ông (Trump) đã lên nắm cương vị đứng đầu
nước Mỹ được 10 tháng rồi.
Một số trong giới quan sát chính
trị nhận định rằng việc “chào hàng” không thành trên có thể được xem là một thất
bại của Trump - về thể diện cũng như khiến ảnh hưởng tiêu cực đến một trong những
sở trường tái tranh cử tổng thống của Trump là các thương vụ bán vũ khí cho các
nước khác.
Thế còn về phía giới chóp bu Việt
Nam thì thế nào? Chẳng lẽ sau hàng loạt chuyến đi Mỹ trong năm nay của các tướng
Ngô Xuân Lịch - Bộ trưởng quốc phòng, và Nguyễn Chí Vịnh - Thứ trưởng quốc
phòng có liên quan đến việc mua vũ khí, Việt Nam lại chẳng nhìn ngó một cơ hội
mười mươi mà Tổng thống Mỹ mang đến tận Hà Nội?
Trong khi đó cửa đã mở, và quan
trọng không kém là hành lang pháp lý cho việc mua vũ khí Mỹ đã thông thoáng.
Vào tháng Năm năm 2016, trong một
cử chỉ rất bất ngờ, tổng thống Mỹ khi đó là Barak Obama đã tuyên bố tại Hà Nội
rằng nước Mỹ dỡ bỏ hoàn toàn lệnh cấm bán vũ khí sát thương cho Việt Nam. Tức từ
đó trở đi, Việt Nam có thể được mua một số loại vũ khí tối tân của Mỹ mà không
bị chế tài mua bán như trước đây.
Bằng chứng quan tâm đến vũ khí
phương Tây là sau khi được dỡ bỏ lệnh cấm mua vũ khí sát thương, Việt Nam đã âm
thầm mua chịu nửa tỷ USD tín dụng quân sự của Ấn Độ và hỏa tiễn của Israel - đều
là những đồng minh quân sự của Mỹ.
Một luồng quan điểm về vũ khí Mỹ
Cho tới nay, Nga vẫn là đối tác
cung cấp đến 90% vũ khí chủ lực cho Việt Nam. Nhưng từ khoảng năm 2013 đến nay
và đặc biệt gần đây, đã xuất hiện quan điểm trong giới chuyên gia quốc phòng rằng
sẽ rất rủi ro nếu Việt Nam chỉ phụ thuộc vào một hay một số ít các đối tác, vì
vậy Việt Nam nhất thiết phải đi tìm cách đa dạng hóa nguồn cung và bổ sung thêm
vào biên chế những khí tài có xuất xứ “ngoài Nga”.
Quan điểm trên cũng đánh giá rằng
vũ khí Nga tuy rất tốt - không thua kém, thậm chí có nhiều điểm còn mạnh hơn cả
của NATO - tuy nhiên vẫn tồn tại những điểm yếu như: năng lực sản xuất giới hạn,
tiến độ giao hàng chậm, và các khí tài của Nga cũng ít khi được thiết kế theo
kiểu mô-đun như phương Tây nên rất khó bảo trì và nâng cấp (ngược lại, vũ khí
do các thành viên NATO chế tạo rất dễ dàng tùy biến, nâng cấp, nhờ vào nguồn
cung đa dạng). Ngoài ra, một yếu tố nữa mà Việt Nam cần tính đến là giữa Việt
Nam và Trung Quốc hiện nay đang có những bất đồng về chủ quyền biển đảo, mà
Trung Quốc cũng là một nước nhập khẩu lớn và sử dụng vũ khí theo “hệ Nga”. Với
tiềm lực tài chính eo hẹp hơn nhiều, chắc chắn Việt Nam không thể chạy đua với
Trung Quốc về số lượng khi những gì Nga bán cho Việt Nam thì cũng có thể bán cho
Trung Quốc nhưng với số lượng lớn hơn rất nhiều, vì vậy không có gì để đảm bảo
bí mật và lợi thế của Việt Nam nếu xảy ra xung đột (tức chiến tranh giữa hai nước)…
Trong thời gian Trump ở Việt Nam
vào tháng 11/2017, một số tờ báo nhà nước cũng có xu hướng cổ vũ cơ chế mua bán
vũ khí với Mỹ như “Quân đội Việt Nam đang đứng trước cơ hội rất lớn khi Mỹ thể
hiện thiện chí muốn cung cấp những vũ khí tối tân nhất theo yêu cầu của chúng
ta”.
Những tờ báo này cũng khuyến nghị
rằng nếu có mong muốn mua thêm các vũ khí phương Tây vào thời điểm này, Việt
Nam nên tập trung vào cải thiện năng lực cảnh giới điện tử, giám sát hàng hải
và chống ngầm - điểm yếu lớn nhất hiện nay của hải quân. Máy bay tuần tiễu P-3C
Orion hay SC-130J Sea Hercules (biến thể nâng cấp từ dòng máy bay vận tải hạng
trung C-130) sẽ là một miếng ghép hoàn hảo cho năng lực phòng thủ, bảo vệ lãnh
hải của Việt Nam. Một yếu tố khác cũng khá quan trọng là giá thành của C-130J lẫn
SC-130J đều không quá đắt, phù hợp với ngân sách mà Việt Nam có thể đáp ứng cho
công tác đào tạo, huấn luyện cũng như duy trì, nâng cấp. Ngoài ra, với mối quan
hệ đang cực kỳ nồng ấm với Nhật Bản, trong trường hợp Mỹ bán máy bay nhưng
không trang bị vũ khí, cũng không quá khó khăn để Việt Nam có thể tìm kiếm sự
thay thế từ các đối tác Nhật (với nền công nghệ quốc phòng hùng mạnh và cũng sử
dụng vũ khí hệ Mỹ-NATO).
Và nếu điều kiện tài chính cho
phép, Việt Nam cũng có thể xem xét mua thêm 1 hoặc 2 phi đội tiêm kích F-16 đã
qua sử dụng và được nâng cấp lên chuẩn Block 52 của Mỹ, như là một giải pháp lý
tưởng để tăng cường sức mạnh không quân trong bối cảnh những cựu binh én bạc
MiG-21 (khoảng 100 chiếc) mới nghỉ hưu và khoảng trống vẫn chưa được lấp đầy.
Bên cạnh đó, phương án này cũng giúp không quân Việt Nam dần làm quen, trước
khi sử dụng nhiều hơn các thế hệ máy bay chiến đấu của phương Tây…
Nguyên nhân sâu xa nào?
Ngân sách quốc phòng của Việt Nam
đã tăng từ 1,3 tỷ đôla lên đến 4,6 tỷ đôla (tăng 258%) trong vòng 10 năm, từ
năm 2006 - 2015, và hiện thời chiếm khoảng 9% tổng chi ngân sách quốc gia.
Tuy nhiên, ngày càng nhiều thông
tin cho biết ngân sách quốc phòng phải “giật gấu vá vai” trong những năm qua, đặc
biệt trong bối cảnh ngân sách quốc gia có xu hướng cạn kiệt nhanh chóng và Việt
Nam đặc biệt thiếu ngoại tệ để nhập khẩu hàng hóa và trả nợ nước ngoài.
Nhưng “thiếu tiền” có phải là
nguyên nhân chính khiến Việt Nam không quá mặn mà mua vũ khí Mỹ?
Vào tháng Tám năm 2017, đài VOA dẫn
lại một phát hiện độc đáo trong bài viết có tựa đề “Quan chức Việt Nam đòi Mỹ
‘lại quả’ từ các hợp đồng mua vũ khí”.
Theo đó, một hãng tin tình báo quốc
phòng của Anh đã tiết lộ rằng các quan chức chính phủ Việt Nam yêu cầu các đối
tác của Mỹ trả 25% hoa hồng cho các thương vụ mua bán vũ khí.
Thông tin của Shephard Media
trích dẫn một nguồn tin quốc phòng của Mỹ cho biết các giới chức quốc phòng Việt
Nam thông báo cho phái đoàn của Mỹ ở Hà Nội rằng các thương vụ mua bán vũ khí
phải được “lại quả” 1/4 của tổng giá trị. Cũng theo nguồn tin này, cuộc họp đã
“đột ngột dừng lại” sau khi phía Việt Nam đưa ra yêu cầu đó. Nguồn tin quốc
phòng Mỹ cho Shephard Media biết thông tin này tại một Hội nghị và triển lãm
phòng thủ hàng hải IMDEX được tổ chức ở Singapore tháng 5/2017…
Cũng có thể còn một nguyên do nữa:
giới chóp bu Việt Nam không dám làm mích lòng Tập Cận Bình bằng một hợp đồng
mua vũ khí Mỹ khi cả Tập và Trump đều hiện diện ở Hà Nội vào tháng 11/2017, chỉ
cách nhau vài ba tiếng đồng hồ. Cũng bởi thế, việc Trump cố thuyết phục Phúc
mua vũ khí đã chứng tỏ Trump không mấy am hiểu về nội tình chính trị Việt Nam,
cho dù Bộ Ngoại giao Mỹ và CIA có thể đã báo cáo cho Trump cặn kẽ về vấn đề
này.
Ai mới có quyền quyết định?
Trong thực tế, Thủ tướng Phúc của
Việt Nam không phải là thủ tướng Israel để có quyền quyết định những vấn đề lớn,
cho dù ông Phúc có thực lòng muốn mua vũ khí của Mỹ chăng nữa.
Trong thực tế, quyền quyết định
ngân sách quốc phòng chi cho cái gì và chi bao nhiêu thuộc về Bộ trưởng quốc
phòng Ngô Xuân Lịch và Bí thư quân ủy trung ương Nguyễn Phú Trọng.
Trong Quân ủy trung ương và trong
cơ cấu chính trị chằng chịt và chồng chéo giữa khối đảng lẫn chính quyền ở Việt
Nam, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tuy vượt hẳn bộ trưởng quốc phòng về chức vụ
nhưng lại chỉ là ủy viên thường trực, tức chỉ là “cấp dưới” của Phó bí thư quân
ủy trung ương Ngô Xuân Lịch.
Muốn bán nhanh được vũ khí, lẽ ra
Trump cần mời chào trực tiếp với Nguyễn Phú Trọng, thay vì nói với Trần Đại
Quang - Chủ tịch nước “thống lĩnh các lực lượng vũ trang” nhưng cũng chỉ là ủy
viên thường trực Quân ủy trung ương như Nguyễn Xuân Phúc.
Nhưng hình như Trump không biết
và cũng chẳng thèm quan tâm đến mối quan hệ quá đỗi phức tạp trên…
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét