Tổng thống Nga Vladimir Putin tại
điện Kremlin, Matxcơva, ngày 16/03/2017 REUTERS/Maxim Shipenkov
Chính sách đối ngoại của nước Nga
dưới thời tổng thống Vladimir Putin ra sao với phương Tây và Nhà Trắng? Lập trường
của Nga thế nào trong việc giải quyết khủng hoảng Ukraina? Tình hình phân chia
quyền lực trong nội bộ chính trường Nga như thế nào? Tình trạng hoạt động của
phe đối lập đến đâu? Nhà nghiên cứu về chính trị học, Stanislav Belkovsky (*),
trên báo Libération số ra ngày 18/3/2017, giải mã về các chiến lược hiện nay của
tổng thống Nga. RFI xin giới thiệu.
Liberation : Ông đánh giá thế nào
về chính sách đối ngoại của Nga ?
Stanislav Belkovsky: Đó không phải
là một sự đối lập với phương Tây, mà là một sự đối đầu để buộc phương Tây phải
yêu mến nước Nga. Nên nhớ là Vladimir Putin đã từng ủng hộ tư tưởng mở rộng
quan hệ Đại Tây Dương và rất ủng hộ châu Âu lúc mới lên cầm quyền. Nhưng rồi
sau một chuỗi thất vọng, ông ấy cuối cùng tin chắc là phương Tây đã thường
xuyên nói dối ông. Vào năm 2007, trong một bài diễn văn nổi tiếng và giọng điệu
khó chịu tại Munich, ông ấy đã cảnh báo : « Chúng tôi đến để làm ăn, chứ không
phải để gây chiến, hãy đón nhận chúng tôi trước khi quá muộn ».
Trong những năm 2013-2014, ông
Putin thực hiện những toan tính cuối cùng để lôi kéo phương Tây về với ông :
tha bổng Khodorkovski (trùm dầu hỏa bị giam tù vào năm 2003 vì tội lừa đảo trên
diện rộng, trở thành tù nhân chính trị nổi tiếng nhất của Nga- chú giải của ban
biên tập), ban nhạc Pussy Riot (các ca sĩ nhạc Punk này bị kết án tù vì đã nhảy
múa trong một nhà thờ) hay như các nhà tranh đấu bảo vệ môi trường của
Greenpeace. Thế nhưng, ông được đáp trả với một sự lăng nhục ghê gớm : không một
lãnh đạo nào trên thế giới đến dự lễ khai mạc Thế Vận Hội tại Sochi năm 2014. Tệ
hơn nữa, cùng lúc này tại Kiev, bắt đầu một cuộc cách mạng, cuộc cách mạng
Maidan, và theo Putin, thì chính Hoa Kỳ đã xúi giục. Vì vậy, giờ đây, thông điệp
đã thay đổi : « Chúng tôi đến để gây chiến cho đến khi nào quý vị chấp nhận hòa
giải thì thôi ».
Mối quan hệ giữa Putin với Nhà Trắng
sẽ ra sao ?
Ông ấy sẽ không liên minh với Hoa
Kỳ để chống lại Liên Hiệp Châu Âu. Điều duy nhất làm cho ông ấy thích ông Trump
là vì nhân vật này là một ứng viên chống hệ thống. Nhưng về mặt chính trị,
Putin chẳng kỳ vọng được điều tốt gì và ông ấy cũng không nuôi một chút ảo tưởng
nào. Thực ra, Putin muốn tìm kiếm một sự đồng thuận với phương Tây. Các chiến dịch
quân sự Nga tại Cận Đông hay tại Ukraina không phải là những mục tiêu tự thân
mà chỉ là những công cụ để buộc phương Tây phải hành động, phải đến bắt chuyện
với ông ấy, để xác định vùng ảnh hưởng, mà không gian hậu Xô Viết để lại cho nước
Nga, để giảm nhẹ các trừng phạt, do chưa bãi bỏ được các cấm vận này.
Triển vọng giải quyết xung đột
Ukraina ra sao ?
Trở ngại chủ yếu, chính là bản
thân Ukraina. Tầng lớp tinh hoa lên cầm quyền ở Kiev năm 2014 đã đánh giá thấp
tầm mức trách nhiệm của họ. Triển vọng hội nhập nhanh vào Liên Hiệp Châu Âu đã
bị mất. Trước hết phải giải quyết các vấn đề bên trong Ukraina. Vùng Donbass,
đó là một cuộc xung đột bị « đông » lại một cách vô thời hạn. Và bán đảo Crimee
vẫn sẽ là của Nga… Vì cả đại bộ phận dân chúng Crimée lẫn phần đông dân Nga đều
sẽ không chấp nhận trao trả vùng này cho Ukraina. Còn về việc điện Kremlin công
nhận hộ chiếu do chính quyền tự phong Donbass cấp (theo sắc lệnh công bố ngày
18/2 vừa qua), đây là chuyện giả tưởng, một cách để trấn an quân ly khai. Sẽ
không có chuyện sáp nhập các vùng này vào Nga vì Putin chẳng thấy lợi ích gì.
Ngược lại, chiến tranh có thể tái diễn bất kỳ lúc nào.
Vì lý do gì Marine Le Pen (ứng
viên tổng thống Pháp của đảng Mặt Trận Quốc Gia) được Kremlin ủng hộ ?
Bởi vì bà ấy cũng chống hệ thống
và bà ấy có khả năng có những hành động mà về mặt chính trị thì không nên, chẳng
hạn như đến Nga vay tiền để tài trợ cho chiến dịch vận động tranh cử của mình.
Chính điều này có thể làm hài lòng Putin. Nhưng điều đó không có nghĩa là Putin
hy vọng vào bà ấy. Putin biết rất rõ là một khi lên cầm quyền, Le Pen sẽ không
còn là chính bà ấy nữa. Trong khi chờ đợi, ông ấy khoái trá về sự xáo trộn mà nữ
ứng viên này đang gây ra trong đời sống chính trị Pháp.
Theo ông, đời sống chính trị
trong nội bộ nước Nga ra sao ?
Giống như là bị tâm thần phân lập.
Cảnh cách kinh tế là thiết yếu nhưng chính quyền không muốn thực hiện. Putin là
một người bảo thủ và cho rằng cải cách thì luôn luôn phải trả giá nhiều hơn là
không làm. Chính quyền làm cho mọi người tin rằng có thay đổi, nhưng đồng thời
họ tăng cường, đa dạng hóa và siết chặt các biện pháp gây áp lực lên những ai bất
mãn và bất phục tùng. Một cách chính thức, người ta thông báo sẽ có một cuộc bầu
cử tổng thống « hợp pháp » vào năm 2018, ngoại trừ việc là kết quả đã được biết
trước. Nga không ngừng khẳng định sự độc lập của mình, nhưng trên thực tế, sự
phụ thuộc về mặt tâm lý của điện Kremlin đối với phương Tây ngày càng tăng.
Phải chăng có một « bộ chính trị
» bên cạnh Putin, một nhóm những người thân cận hỗ trợ ông ấy trong việc ra các
quyết định ?
Không, không tồn tại một « bộ
chính trị » như vậy. Khái niệm có từ thời Liên Xô này đòi hỏi phải có một cơ cấu,
với quy định hoạt động và phân chia nhiệm vụ. Không có một bộ máy chính trị như
thế bên cạnh Putin và nhóm người thân cận với ông ta cũng biến đổi hoặc thay đổi.
Trong đầu của Putin, mọi thứ được phân chia theo lĩnh vực hoạt động. Igor
Setchine (chủ tịch tập đoàn Gazprom) phụ trách về dầu khí và gần như có toàn
quyền trong lĩnh vực này. Anh em nhà Kovaltchouk quản lý ngành truyền thông
(Iouri Kovaltchouk, trùm tư bản truyền thông, chủ ngân hàng Rossiya, được xem
như là ngân hàng riêng của Putin). Còn anh em nhà Rotenberg thì có mảng hạ tầng
giao thông (Arkadi và Boris Rotenberg là bạn thời trẻ của Putin). Nhưng các chức
vụ này đều không được thể chế hóa. Còn đối với những gì liên quan đến các vấn đề
ngoại giao và quân sự, Putin tự mình quyết.
Quyền lực của ông Putin dựa vào
ai ?
Ông ấy không phụ thuộc vào ai cả.
Đó là một thần tượng quốc gia, ông ấy là hiện thân cho nước Nga. Một trong những
lý do gây ra sự bất mãn trong giới tinh hoa của Nga chính là cuộc xung đột với
phương Tây. Nhưng ông Putin chẳng vuốt ve, chiều lòng ai cả. Ông ấy đứng lên
trên giới tinh hoa này, thay thế những người bạn thân lâu đời mà ông có trách
nhiệm đạo lý đối với họ bằng lớp người kỹ trị cầm quyền trẻ hơn, những người mà
ông Putin chẳng phải chịu ơn gì. Nhưng những người mới đến đó không được tuyển
chọn theo thái độ chính trị của họ.
Tại Nga, liệu người ta đã nghĩ đến
thời hậu Putin chưa ?
Tất cả mọi người đều nghĩ đến.
Nhưng đó là trong suy nghĩ thôi, bởi vì thật là mạo hiểm khi nói ra loại suy
nghĩ. Có khả năng ông Putin không ra ứng cử năm 2018, nhưng người ta chỉ có thể
biết điều này vào phút chót. Để đi đến quyết định nói trên, ông ấy sẽ phải giải
quyết trước một số vấn đề, trong đó có việc trả lại cho tầng lớp tinh hoa Nga
quyền được tự do đi lại ở phương Tây. Ông ấy cũng phải bảo đảm an toàn cho bản
thân và gia đình ông, tại Nga và châu Âu. Nếu ông ấy quyết định rời điện
Kremlin, quyền lực sẽ không rơi vào tay một nhà đối lập, mà được chuyển cho một
người kế thừa do ông chỉ định.
Trong chiều hướng này, tôi thấy
có hai người : Dmitri Medvedev (thủ tướng hiện nay), là lẽ đương nhiên và
Alexeï Dioumine, một trong những cựu cận vệ trở thành chỉ huy lực lượng đặc nhiệm
của bộ Quốc Phòng. Lực lượng này đã sáp nhập Crimée – chiến dịch mà Putin xem
như là một thành công tuyệt đối. Dioumine sau đó trở thành thứ trưởng Quốc
Phòng, rồi thống đốc vùng Toula năm 2016, điều này sẽ cho phép ông ta có được
kinh nghiệm cần thiết.
Tình trạng phe đối lập Nga ra sao
?
Phe đối lập Nga không đồng nhất
và không thế lực. Họ lý luận theo cùng cách thức của Putin : người nào không
theo chúng ta thì có nghĩa là chống lại chúng ta và do vậy họ đòi ông Putin phải
ra đi. Phe đối lập không có khả năng hợp nhất bền vững và hiệu quả. Có vài nhân
vật đáng chú ý, như Alexeï Navalny. Nhưng ông ta quá chú ý đến vai trò cá nhân
mình. Nếu như ông ấy không đưa ra một chương trình cụ thể, đó là vì không muốn
mất đi sự ủng hộ của một bộ phận dân chúng. Bất chấp các vụ việc đang nhắm vào
mình, ông Navalny vẫn không bị ngồi tù và người ta để ông dấn thân vào chiến dịch
tranh cử. Điều này có lợi vì ông ấy sẽ thu hút thêm được 10% cử tri tham gia bầu
cử (đó là tỷ lệ mà ông ấy hy vọng có được) nhờ vậy, tạo thêm tính chính đáng
cho cuộc bỏ phiếu và thắng lợi của ông Vladimir Putin. Trong khi chờ đợi, chính
quyền khoa trương tính chất dân chủ của mình bằng cách để cho đối lập tham gia
vào đời sống chính trị.
(*) : Ông Stanislav Belkovsky là
nhà sáng lập Viện Nghiên Cứu Chiến Lược Quốc Gia, một trung tâm cố vấn tại
Matxcơva. Ông nổi tiếng với những báo cáo được nghiên cứu kỹ về các nhà tài phiệt
Nga đầu những năm 2000. Stanislav Belkovsky còn là chuyên gia chính trị chính của
Dojd - kênh truyền hình độc lập duy nhất tại Nga.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét