Donald Trump và nhà báo

Ngô Nhân Dụng - Người Việt

Cuộc họp báo hàng tuần của Tòa Bạch Ốc hôm Thứ Sáu, 24 Tháng Hai năm 2017 đã không mời các ký giả thuộc một số báo và đài như The New York Times, CNN, The Los Angeles Times, Politico và BuzzFeed. Những cơ sở truyền thông lớn khác như The Wall Street Journal, Bloomberg, Fox News, ABC News, và CBS News vẫn có mặt, nhưng nhiều cơ sở khác đã từ chối. Hành động của ngăn cấm một số nhà báo của chính quyền Donald Trump bị chê là “dại dột và bất lợi” (and counterproductive), như lời phê phán của ông Ari Fleischer, cựu phát ngôn viên báo chí Tòa Bạch Ốc thời Tổng Thống George W. Bush. 

Ngày hôm trước, Tổng Thống Donald Trump nhắc lại, một lần nữa, lời đả kích các báo đài loan tin bất lợi cho ông trong một bài diễn văn tại cuộc họp của Liên Ðoàn Bảo Thủ Hoa Kỳ (American Conservative Union, viết tắt ACU). Trong Hội nghị Hành động Chính trị Bảo thủ (Conservative Political Action Conference, viết tắt CPAC), ông Trump tiếp tục kết án các báo đài đối nghịch là “kẻ thù của nhân dân” vì “họ không có nguồn tin nào hết, họ bịa đặt ra tin.”

Tổng Thống Trump bắt đầu buộc tội các báo, đài New York Times, CNN, vân vân, là “tin bịa đặt” sau khi họ loan tin về những liên hệ giữa ông Trump và các cố vấn của ông với chính quyền Nga và giới tình báo Nga. Sau đó, ông Trump tăng cường độ tấn công, gọi các cơ sở đó là “kẻ thù của nhân dân.”

Một điều khác Tổng Thống Trump trách cứ nhà báo là họ mô tả cách làm việc của bộ tham mưu Tòa Bạch Ốc trong tháng qua là “hỗn loạn,” trống đánh xuôi kèn thổi ngược, vì các cố vấn cao cấp bất đồng ý kiến. Ông Trump cực lực bác bỏ cách diễn tả đó, ông nói rằng bộ tham mưu của ông hòa hợp và nhất trí. Ông Trump còn tố cáo rằng các báo, đài trên đã dẫn chứng từ “nguồn tin giấu tên” mà theo ông thì nhà báo không được giấu tên nguồn tin của mình.

Nhưng sau cùng, các tin tức được các báo, đài trên loan báo đều là sự thật. Các cơ quan tình báo Mỹ đang điều tra về những quan hệ giữa ban vận động tranh cử của ông Trump với giới tình báo của ông Vladimir Putin. Việc từ chức của ông cố vấn an ninh vì nói dối phó tổng thống của và việc cách chức một phụ tá của ông này cho thấy có lủng củng trong bộ tham mưu Tòa Bạch Ốc, Những tin tức trên được tiết lộ, hoặc bởi những người làm trong giới tình báo, hoặc của một vài nhân viên Tòa Bạch Ốc. Hiện tượng này không mới lạ, đời tổng thống Mỹ nào cũng có cảnh các tin tức bên trong bị chính những người trong cuộc tiết lộ để tạo áp lực nghiêng về phe mình.

Trong lịch sử báo chí ở Mỹ, nhiều vụ tai tiếng đã được tung ra trước dư luận nhờ những “nguồn tin giấu tên.” Vụ Watergate khiến Tổng Thống Richard Nixon phải từ chức bắt nguồn từ một người giấu tên, được nhà báo đặt cho biệt hiệu là “Deap Throat” mà hơn 30 năm sau danh tính thật mới được tiết lộ, khi nhân vật đó qua đời. Nếu không có những nguồn tin giấu tên như vậy thì nhiều việc nhơ bẩn của những người quyền thế không bao giờ được phanh phui để trừng phạt và sửa đổi.

Sau khi Tổng Thống Trump gọi một số báo đài là “kẻ thù của nhân dân,” bây giờ đến hành động của phát ngôn viên Tòa Bạch Ốc không cho phóng viên các báo đài bị ông tố cáo dự các cuộc họp báo hàng tuần. Ðây là một bước leo thang của chính phủ Trump đối với những cơ quan truyền thông đã loan tin bất lợi cho họ.

Hành động này đi ngược với quy tắc của một xã hội tự do dân chủ. Giới truyền thông tự do đóng một vai trò trọng yếu trong cuộc sống dân chủ, vẫn được gọi là “quyền thứ tư,” sau ba ngành hành pháp, lập pháp và tư pháp. Truyền thông tự do bảo đảm sự thật sớm muộn sẽ được phơi bày vì chính giới truyền thông cũng cạnh tranh gắt gao với nhau để giành sự ủng hộ của độc giả, khán giả. Cuộc cạnh tranh này bảo đảm nền tự do báo chí sẽ tạo ra các báo, đài đứng đắn, trong sạch; cũng giống như sự cạnh tranh giữa các xí nghiệp bảo đảm giới tiêu thụ sẽ có được những sản phẩm và dịch vụ tốt và rẻ. Nếu ngăn cản không cho những báo, đài chống mình được nghe tin tức, chỉ loan tin riêng cho những báo đài có cảm tình với mình thì chẳng khác gì các chế độ độc tài đảng trị.

Ðài CNN đã phản đối Tòa Bạch Ốc, nói rằng, “Hình như đây là cách họ trả đũa khi mình loan báo các tin tức mà họ không ưa. Nhưng chúng tôi sẽ tiếp tục loan báo tin tức.” Báo The New York Times nhận xét rằng hành động cấm cản này chưa bao giờ xảy ra tại Tòa Bạch Ốc, qua nhiều đời tổng thống thuộc cả hai đảng. Hãng tin AP và tuần báo Time tuy không bị ngăn cấm nhưng đã quyết định không gửi phóng viên dự cuộc họp báo vừa qua tại Tòa Bạch Ốc để phản đối. Nhật báo The Wall Street Journal, có mặt trong cuộc họp báo hôm Thứ Sáu đã tuyên bố rằng nếu họ biết trước một số đồng nghiệp bị cấm thì chính tờ báo này cũng không tham dự cuộc họp báo. Ký giả Bret Baier thuộc đài Fox News, một đài được ông Trump có thiện cảm, cũng phản đối, viết rằng, “Tòa Bạch Ốc họp báo thì phải mở cửa cho tất cả các cơ sở truyền thông.”

Một số thành viên hội đồng quản trị của Liên Ðoàn Bảo Thủ Hoa Kỳ (ACU) ngồi nghe Tổng Thống Trump nói ngày Thứ Năm vừa qua cũng không đồng ý với ông Trump khi gọi nhà báo là “kẻ thù của nhân dân.” Họ tỏ ý lo ngại những thành phần có khuynh hướng phát xít, chống Do Thái và Da Trắng Trên Hết xâm nhập vào đảng Cộng Hòa.

Một điều Tổng Thống Donald Trump không dự tính khi tấn công báo chí, là ông giúp cho công chúng Mỹ chú ý theo dõi những báo, đài bị ông tấn công nhiều hơn. Ông Ari Fleischer, một người ủng hộ ông Trump nhận xét rằng những lời công kích của ông Trump giúp cho các báo đài đó rất nhiều. “Làm báo tự nhiên thành hay ho thú vị vì các nhà báo có biết bao nhiêu chuyện hay ho để kể!” Ngành truyền thông ở Mỹ đang trên đà xuống dốc từ hàng chục năm qua. Thu nhập nhờ quảng cáo đã giảm 60%, mất khoảng 30 tỷ Mỹ kim trong 10 năm từ 2006 đến 2015. Báo The New York Times đã mất 16% tiền quảng cáo trong năm ngoái, báo The Wall Street Journal thì mất đến 21%.

Nhờ ông Trump, một số báo đài đã được vực dậy! Theo cơ sở nghiên cứu báo chí Nielsen thì các đài ti vi đã tăng thêm được 40% khán giả trong sáu tuần lễ kể từ khi ông Trump đắc cử. Những người ủng hộ ông Trump được đài Fox News thu hút, số khán giả thường xuyên của đài đã lên tới trên ba triệu.

Từ khi ông Donald Trump tranh cử, các nhật báo như The New York Times, Washington Post (đối nghịch), The Wall Street Journal (thân Trump) đều tăng số độc giả mua báo dài hạn, báo giấy và online. Các đài ti vi như CNN, Fox News đều tăng số khán giả. Báo The New York Times đã tăng thêm nửa triệu người mua bản trên mạng online trong năm qua, trong đó có 276,000 mới mua báo sau khi Tổng Thống Trump đắc cử. Hiện nay tờ báo bị ông Trump ghét nhất này có 3 triệu người mua, tăng một phần ba so với năm ngoái, trong đó 1.7 triệu trả tiền để đọc báo trên mạng, online. Tờ The Wall Street Journal thường phản ảnh quan điểm giới lãnh đạo đảng Cộng Hòa cũng tăng thêm nhiều độc giả, trang mạng của họ có hơn một triệu độc giả trả tiền mua, tăng thêm một phần tư triệu so với năm ngoái. Cả báo The Wall Street Journal và đài Fox đều do công ty của tỷ phú Rupert Murdoch làm chủ. Cả hai cơ sở này cũng không ngần ngại, nhiều lần đã loan báo các tin không tốt về chính quyền Trump.

Khi Tổng Thống Trump gọi một số báo đài là kẻ thù của nhân dân vì họ loan tin bất lợi cho ông, ông cựu tùy viên báo chí của Tổng Thống George W. Bush, ông Ari Fleisher nhận xét, “Tu Chính án số Một (về tự do báo chí) đang bị đe dọa” vì những lời ông nói đó. Ai đã sống ở Việt Nam hay Trung Quốc đều nhớ rằng chính quyền Cộng Sản vẫn gọi những người họ muốn giết là kẻ thù của nhân dân!

Nhưng chế độ dân chủ ở nước Mỹ bảo đảm không vị tổng thống nào có thể chống lại báo chí tự do. Ông tổng thống muốn nói gì thì nói, các độc giả và khán giả vẫn dành quyền chọn các báo, các đài mà họ thích. Các báo, đài không những phải chạy đua loan tin nhanh, mà còn phải cạnh tranh giành lấy lòng tín nhiệm của công chúng. Truyền thống dân chủ, tự do đã bám rễ ở nước Mỹ hơn 200 năm bảo đảm người dân biết sự thật, dù xấu hay tốt.