Tàu tuần duyên Trung Quốc phun
vòi rồng vào tàu cảnh sát biển Việt Nam, tiếp cận khu vực giàn khoan 981, ngày
08/05/2016. Ảnh : Reuters
Hôm qua 22/06/2017 lại có tin cuộc
họp về quốc phòng giữa Việt Nam và Trung Quốc đã bất ngờ bị hủy bỏ, được cho là
do bất đồng về vấn đề Biển Đông hơn là do không sắp xếp được thời gian, theo
như phía quốc phòng Trung Quốc công bố. Theo The Diplomat, nếu đây là sự thật,
thì không có gì đáng ngạc nhiên, vì trong quá khứ Bắc Kinh đã nhiều lần giương
oai diễu võ trước Hà Nội. Nhìn rộng hơn, hành động này là lời cảnh báo cho cộng
đồng quốc tế, rằng Bắc Kinh có thể bất thần leo thang căng thẳng bất kỳ lúc
nào, vì lý do này hoặc lý do khác.
Sự cố xảy ra vào thời điểm diễn
ra sự kiện giao lưu quốc phòng cấp cao biên giới Việt-Trung lần thứ tư tại Lai
Châu và Vân Nam từ ngày 20 đến 22/06/2017. Mặc dù đã khởi đầu như dự kiến, với
việc phó chủ nhiệm Quân ủy Trung ương Phạm Trường Long (Fan Changlong) gặp gỡ với
các tướng lãnh Việt Nam, và đôi bên thảo luận về những tiến triển gần đây như
thỏa thuận về huấn luyện nhân sự, ngày 21/6 bộ Quốc Phòng Trung Quốc nói với
báo chí là ông Phạm Trường Long phải cắt ngang chuyến viếng thăm, và Bắc Kinh
quyết định hủy bỏ cuộc gặp do phải « sắp xếp công việc ». Tin đồn nhanh chóng
lan rộng, rằng đó là do bất đồng về Biển Đông.
Nếu đúng như vậy, thì chẳng có gì
lạ. Căng thẳng giữa Việt Nam và Trung Quốc trên Biển Đông không phải là sự kiện
mới. Trong số bốn quốc gia Đông Nam Á đòi hỏi chủ quyền vùng biển chiến lược
này (gồm Việt Nam, Philippines, Malaysia, Brunei), chỉ có Việt Nam tham gia
tranh chấp từ lâu nhất và cảm nhận sự hung hăng của Trung Quốc nhiều nhất, với
việc Bắc Kinh đổ quân xâm chiếm quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam năm 1974. Đối với
Việt Nam, các tranh chấp này chỉ là một phần của vấn đề kéo dài từ nhiều thế kỷ
qua, là làm thế nào tồn tại bên cạnh người láng giềng khổng lồ, đã từng chiếm
đóng đất nước nhỏ bé này hơn một ngàn năm (thời kỳ Bắc thuộc kéo dài từ thế kỷ
thứ nhất trước Công nguyên đến thế kỷ thứ 10 sau Công nguyên).
Theo với thời gian, Việt Nam trở
thành quốc gia có năng lực quân sự mạnh nhất so với bốn nước ASEAN khác, cùng với
Philippines gần đây, trở thành những nước tiên phong trong hồ sơ Biển Đông, mặc
dù cảm nhận rõ sức nóng, sự hung hăng của Bắc Kinh qua những vụ chạm trán thỉnh
thoảng xảy ra. Lần đụng độ gần đây nhất là vụ Bắc Kinh cho kéo giàn khoan Hải
Dương Thạch Du 981 vào vùng biển Hoàng Sa, thuộc đặc quyền kinh tế của Việt Nam
(EEZ) vào mùa hè năm 2014, gây ra khủng hoảng trong quan hệ song phương. Dù vậy,
hai bên vẫn tiếp tục tiến hành một số phương thức nhằm xây dựng lòng tin, trong
đó có cả lãnh vực quốc phòng, với cuộc giao lưu quốc phòng biên giới thường
niên.
Sự đối đầu giữa Trung Quốc và Việt
Nam tạo ra căng thẳng, đôi khi có thể trở thành điểm nóng. Do quan điểm của
Philippines yếu ớt hẳn đi dưới thời tổng thống Rodrigo Duterte, hẳn nhiên Việt
Nam trở thành quốc gia ASEAN duy nhất đi tiên phong trong tranh chấp Biển Đông.
Và như vậy cũng là chuyện đương nhiên, khi Hà Nội cảm thấy, điều quan trọng là
phải tăng cường quan hệ với các nước như Hoa Kỳ và Nhật Bản. Đó là những gì đã
diễn ra, cho dù chính quyền Việt Nam tiếp tục thận trọng duy trì các cam kết với
Trung Quốc.
Nhưng đối với Bắc Kinh - vốn tìm
cách thủ lợi qua việc các nước ASEAN đã mất đi sự hăng hái trong hồ sơ Biển
Đông, và nhận ra rằng Hoa Kỳ đang lơ đãng - cho rằng đây là thời điểm lý tưởng
để gây áp lực lên từng nước một. Cho dù đó là nước đòi hỏi chủ quyền Biển Đông
như Việt Nam, hoặc là nước đóng vai trò điều phối giữa ASEAN với Trung Quốc như
Singapore, Bắc Kinh đều tìm cách tác động. Một chuyên gia về Việt Nam là ông
Carl Thayer trong một cuộc trả lời phỏng vấn mới đây cho biết, Trung Quốc đã
gây sức ép đòi Việt Nam phải ngưng các hoạt động thăm dò dầu khí tại bãi cạn Tư
Chính (Vanguard Bank) trên Biển Đông.
Theo The Diplomat, quan điểm đối
chọi giữa Hà Nội và Bắc Kinh khiến một lúc nào đó sẽ xảy ra xung đột. Ông Thayer
ghi nhận rằng căng thẳng có thể bùng lên nếu không được xử lý khéo léo. Việc
Trung Quốc triển khai tàu chiến và máy bay trong khu vực có thể làm tăng khả
năng đụng độ quân sự. Nhưng nhìn rộng hơn, đối với cộng đồng quốc tế, đây cũng
là lời cảnh báo, rằng dù Bắc Kinh nói là muốn làm giảm căng thẳng về vấn đề Biển
Đông, nhưng thực ra các hành động của họ có thể leo thang bất kỳ lúc nào.
Điều này phù hợp với mô hình hoạt
động của Trung Quốc trên Biển Đông, mà tác giả bài báo gọi là « một sự hung
hăng tăng dần », xen kẽ giữa thái độ hòa dịu với một loạt hoạt động chèn ép.
Trong bối cảnh quan hệ Việt-Trung, có lẽ không thừa khi nhắc nhở, chỉ bảy tháng
sau khi đưa ra một chiến lược mới ASEAN-Trung Quốc, là một phần của hoạt động
khuyến dụ các nước Đông Nam Á, được chào đón nhiệt liệt, Bắc Kinh lại cho kéo
giàn khoan Hải Dương Thạch Du 981 vào trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam
vào mùa hè năm 2014. Cho dù hậu quả không quá trầm trọng, sự kiện này cũng khiến
một lần nữa, những ai tìm kiếm sự bình yên tại Biển Đông, cần phải nghiêm túc
suy ngẫm, vì an bình không thể nào duy trì được trước tham vọng vô bờ bến của
Trung Quốc.
Ngược lại, tờ Hoàn Cầu Thời Báo
sau khi răn đe Việt Nam, trong số ra ngày hôm qua 22/06/2017 lại giơ ra « cây gậy
và củ cà rốt ». Tờ báo nêu ra việc ông Phạm Trường Long hủy ngang chuyến đi, với
lý do chính thức là bận sắp xếp công việc, và cả thông tin trên báo chí nước
ngoài là do bất đồng về việc khai thác dầu khí trong khu vực mà Hoàn Cầu Thời
Báo gọi là « tranh chấp » trên Biển Đông. Nhật báo tiếng Anh nổi tiếng hung
hăng của đảng Cộng Sản Trung Quốc cũng ghi nhận, phía Việt Nam chưa chính thức
lên tiếng về sự kiện này và nhận định, quan hệ Việt-Trung sẽ còn xáo động vì
tranh chấp Biển Đông trong tương lai.
Theo Hoàn Cầu Thời Báo, từ khi tổng
thống Duterte điều chỉnh lại chính sách của Philippines, tình hình ở Biển Đông
đã hòa dịu hẳn, còn quan hệ Việt-Trung cũng có « đà tiến tích cực ». Nhưng sự hòa
hoãn trên Biển Đông « không làm hài lòng các thế lực bên ngoài như Hoa Kỳ và Nhật
Bản, muốn biến Biển Đông thành nơi tranh giành địa chính trị », và hiện nay các
nước này dành cho Hà Nội vị trí quan trọng hơn sau khi Manila thay đổi thái độ
năm ngoái.
Cũng theo tờ báo này, sự « xúi giục
» của Mỹ và Nhật có thể tạo cho các nước yêu sách Biển Đông ảo tưởng là Trung
Quốc không thể trả đũa. Các nước trung bình và nhỏ thường tìm cách tồn tại bằng
cách chơi trò đi dây giữa các cường quốc, « nhưng chiến thuật này không thể
dùng để giải quyết các vấn đề nhạy cảm, nếu không sẽ phải đối mặt với rủi ro
cao ».
Nhắc lại luận điệu quen thuộc là
tranh chấp chỉ có thể giải quyết song phương, tờ báo mở lời đường mật là hai nước
nên tận dụng lợi thế có cùng hệ thống chính trị. Đồng thời Hoàn Cầu Thời Báo
răn đe, « nếu có khiêu khích, công luận đôi bên đều không cho phép chính phủ nước
mình lùi bước, có nghĩa là các biện pháp đối phó có thể được đưa ra bằng bất cứ
giá nào » ; và « lịch sử cho thấy một sự đối đầu giữa hai nước xã hội chủ nghĩa
có thể trở thành thảm họa vì cả hai bên đều có khả năng huy động quần chúng rộng
rãi ».
Tờ báo đe dọa tiếp, « Hoa Kỳ và
Nhật Bản sẽ không hậu thuẫn Việt Nam bằng mọi giá » khi xảy ra khủng hoảng. «
Hà Nội không nên nhầm tưởng là Bắc Kinh sẽ nhượng bộ » vì cần « giữ ổn định cho
Đại hội Đảng Cộng Sản Trung Quốc lần thứ 19 sắp tới ».
Tóm lại, như The Diplomat đã nhận
định ở trên, Biển Đông sẽ chẳng bao giờ bình yên.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét