Ngô Nhân Dụng
Than Shwe là vị tướng
đã dám thí nghiệm dân chủ hóa nhằm thay thế chế độ độc tài quân phiệt ở Myanmar
với một “lộ trình dân chủ.” Dân chúng được bỏ phiếu bầu Quốc Hội, Quốc Hội bầu
tổng thống, vân vân, ít nhất là dân chủ trên hình thức. Tướng Thein Sein đắc cử
tổng thống đã tiến thêm một bước thứ hai, thêm một nội dung: Trả lại các quyền
tự do căn bản cho dân Miến Ðiện, cho phép đảng đối lập hoạt động và tranh cử.
Sau cuộc bầu cử tự do và trong sạch ở Myanmar trong Tháng Mười Một năm 2015, mà
đảng đối lập chiếm đa số cao, nhiều người Việt tự hỏi liệu có một Than Shwe hay
Thein Sein ở nước ta hay không?
Xin trả lời ngay rằng:
Rất khó. Chuyện gì cũng có thể xảy ra, nhưng xác suất để một nhân vật như Than
Shwe hay Thein Sein xuất hiện trong đời sống chính trị Việt Nam rất thấp, dưới
10%, có thể dưới 3%.
Một chế độ độc tài
chuyển sang dân chủ hóa thường xảy ra do ba động cơ. Có khi chế độ cũ sụp đổ do
nguyên nhân từ bên ngoài. Dân Bồ Ðào Nha nổi lên đòi dân chủ sau khi thất trận ở
Angola, các sĩ quan cấp tá đảo chính để tiến đến dân chủ hóa. Các cuộc Cách Mạng
Mầu Cam và Mùa Xuân Á Rập do ảnh hưởng từ các nước láng giềng. Nhiều chế độ độc
tài tan vỡ sau khi nhân dân nổi lên, như ở Phi Luật Tân, ở Ðài Loan và Nam Hàn.
Và có những cuộc chuyển hóa diễn ra nhờ sự thỏa hiệp giữa chính quyền độc tài
và các thế lực đối nghịch. Ba Lan, Tiệp Khắc, Chile, Brazil, Argentina đã đi
theo con đường đó. Ba hình thái chuyển đổi này có thể trộn lẫn với nhau.
Myanmar là một trường
hợp đặc biệt. Có một chút áp lực từ bên ngoài, là hành động cấm vận của các nước
Tây phương và âm mưu thao túng của Trung Cộng làm dân Miến nổi giận. Dân bất
mãn biểu tình năm này sang năm khác tạo thêm chút áp lực từ bên trong. Chính
quyền quân phiệt đã trả tự do cho dân và thương thuyết với bà Aung San Suu Kyi
để Liên Minh Dân Tộc Dân Chủ (NLD) tham gia tranh cử, khởi động quá trình dân
chủ hóa. Nhưng những áp lực bên trong cũng như bên ngoài thực ra chưa đủ mạnh
khiến các tướng lãnh chịu thay đổi. Cuộc thỏa hiệp cũng diễn ra một chiều, vì
khi Thein Sein gặp Suu Kyi thì phía đối lập trong thực tế không có gì để trao đổi
cả.
Bà Suu Kyi đã khôn
ngoan chấp nhận những nhượng bộ nhỏ nhất, Liên Minh NLD đưa người ra tranh cử
trong một cuộc bỏ phiếu bổ túc chỉ chọn một số nhỏ, 40 người trong số các đại
biểu Quốc Hội. Tiến trình dân chủ hóa được thực hiện nhờ Thein Sein và Than
Shwe đã thuyết phục Suu Kyi tin rằng họ thực tâm muốn thay đổi. Niềm tin này có
được là nhờ yếu tố văn hóa: Người Miến Ðiện tin nhau, tin rằng họ đều yêu nước,
tin không người Miến nào chịu làm tay sai cho ngoại bang. Người Miến nào cũng
nhớ lịch sử, vua Càn Long nhà Thanh đã từng xâm lăng Miến Ðiện hai lần chỉ để độc
chiếm quyền khai thác các mỏ đá quý và ngọc, và ông ta đã thất bại. Giới lãnh đạo
quân phiệt Miến Ðiện không bị ràng buộc với Trung Cộng vì một chủ nghĩa, một lý
thuyết nào. Những người Miến Ðiện này có thể tin nhau được; vì sau khi quan sát
các hành động, cách ứng xử của nhau, họ biết rằng tất cả vẫn cùng chia sẻ một
niềm tin vào luật nhân quả; tất cả vẫn sống theo các quy tắc đạo lý chung: Tự
giải thoát khỏi ba chất độc Tham, Sân và Si; đặt công ích lên trên tư lợi.
Có thể nói ngay rằng
yếu tố văn hóa “Niềm Tin” này chưa thấy hy vọng được thể hiện ở nước ta trong
hoàn cảnh hiện nay. Không phải vì người Việt Nam vốn không tin nhau, dân mình
không đến nỗi tệ như vậy. Nhưng vì môi trường chính trị nước ta đã bị nhiễm độc
sau hơn nửa thế kỷ mọi người phải sống trong không khí dối trá, với một chính
quyền dùng bạo lực và dối trá như hai phương tiện cai trị quan trọng nhất. Và tới
giờ họ vẫn tiếp tục như vậy.
Nhưng liệu ở nước ta
có thể xuất hiện những người như Than Shwe, Thein Sein hay không?
Như đã trình bày
trong bài trước, giới lãnh đạo quân phiệt ở Myanmar đã chấp nhận thay đổi khi
Tướng Than Shwe còn nắm quyền, năm 2003 ông ta phát khởi bảy bước dân chủ hóa
trên hình thức. Thein Sein là người được chọn để thi hành bước kế tiếp, trả lại
các quyền tự do căn bản cho dân Miến. Quá trình này không phải chỉ nhờ vào hai
vị tướng lãnh đó muốn mà chắc chắn phải được các tướng lãnh khác đồng ý. Một điều
chúng ta phải chú ý là trong 12 năm qua không có một tướng lãnh nào tỏ ý phản đối
lộ trình của Than Shwe. Nhất là trong ba năm qua Thein Sein và Suu Kyi có thể
cùng tiến từng bước một mà “thái thượng hoàng” Than Shwe cũng như các tướng
lãnh khác không một người nào can thiệp để ngăn cản. Sau cuộc bỏ phiếu ngày 8
Tháng Mười Một vừa qua, tất cả những người đang nắm thực quyền, từ tổng thống đến
chủ tịch Quốc Hội và vị tướng tổng chỉ huy quân đội, đều công khai chấp nhận kết
quả là đảng NLD đã toàn thắng. Ông Than Shwe còn gặp bà Suu Kyi để sau đó nói
rõ ràng là bà xứng đáng lãnh đạo đất nước.
Liệu đảng Cộng Sản Việt
Nam có thể hành động như nhóm tướng lãnh quân phiệt ở Myanmar hay không?
Ðiều này rất khó, vì
hai nhóm người này khác nhau nhiều quá.
Các tướng lãnh Miến
Ðiện cướp chính quyền năm 1962 vì họ không tin vào chế độ dân chủ, vì muốn giúp
nước chứ không phải vì muốn thực hiện một thứ chủ nghĩa nào cả. Tướng Newin
công bố theo “chủ nghĩa xã hội” vì ông tin đó là một phương tiện tốt nhất để
phát triển. Ông ta chỉ theo thời thế, lúc đó tầng lớp lãnh đạo ở các nước nghèo
đều mơ mộng như vậy, Ấn Ðộ, Ai Cập, Indoneisia, Cuba, vân vân. Mục đích của họ
vẫn là giúp nước, khi thấy phương tiện không hữu ích thì sẵn sàng bỏ đi. Các chế
độ quân phiệt dễ được chuyển hóa vì họ đặt quyền lợi tổ quốc và nhân dân trên
cao hơn tất cả các phương tiện, trong đó có thể chế chính trị và phương pháp tổ
chức kinh tế.
Ðảng Cộng Sản thì khác.
Họ tin chủ nghĩa Marx-Lenin như tin một tôn giáo; Stalin đã biến phong trào Cộng
Sản thành một thứ “giáo hội” để dễ thao túng. Ðối với một người sùng tín thì niềm
tin của họ quan trọng hơn các giá trị thế tục, trong đó có cả những khái niệm
như quốc gia và “Tổ quốc.” Biết người Việt nào cũng yêu nước, đảng Cộng Sản đã
hô hào bắt dân phải yêu “Tổ quốc xã hội chủ nghĩa” chứ không phải yêu Tổ quốc
nào cũng được. Chủ nghĩa Xã Hội là cứu cánh. Ngay từ căn bản đó, người Cộng Sản
không thể hành động giống như các tướng lãnh quân phiệt.
Ngày nay, các đảng
viên Cộng Sản cũng không còn tin vào chủ nghĩa của họ nữa. Nhưng họ vẫn cố bám
lấy nhãn hiệu đó để biện minh tại sao họ phải duy trì chế độ độc tài chuyên chế.
Bỏ độc quyền chuyên chế tức là bỏ chủ nghĩa Lenin, một phương cách thực hiện chủ
nghĩa Marx. Ðường lối này lại rất ích lợi cho họ trong thực tế, vì những người
cầm đầu đảng đã trở thành một khối quyền lợi riêng vĩ đại, cần cấu kết với nhau
để bảo vệ các quyền lợi đó. Ðề cao chủ nghĩa Marx-Lenin là thủ đoạn cần thiết để
duy trì guồng máy thống trị, tiếp tục hưởng các đặc quyền đặc lợi.
Các tướng lãnh ở
Myanmar tự bản chất đã có địa vị trong xã hội. Dù theo thể chế chính trị nào
thì nước họ vẫn cần có quân đội, nhất là ở một quốc gia luôn luôn bị đe dọa có
nội chiến, với những nhóm chủng tộc khác nhau, đã từng chống lại chính quyền
trung ương trong nhiều thế kỷ. Quyền của các tướng lãnh là do cấp bậc mà có,
không ai phủ nhận được. Những lãnh tụ quân phiệt biết rằng dù quyền lợi của họ
có giảm đi nhưng vẫn còn đó, thay đổi thể chế là một hy sinh có thể chấp nhận
được.
Ngược lại, các lãnh tụ
Cộng Sản, và ngay cả các cán bộ, đảng viên trung cấp, biết rằng chính họ không
có một địa vị xã hội nào ở bên ngoài cái guồng máy đã áp đặt trên cả xã hội cho
phép họ thao túng. Ðịa vị và tài sản của họ đều nhờ guồng máy đó mà đạt được.
Trong các chế độ Cộng Sản, nghỉ hưu nghĩa là mất địa vị, mất quyền lợi. Các
lãnh tụ còn giữ được chút quyền và hưởng chút lợi chỉ nhờ đã giỏi gài đặt đàn
em cùng phe cánh thừa kế, sẵn sàng chia sẻ cho. Nhưng muốn vậy, điều kiện quan
trọng nhất là chế độ vẫn tồn tại, nếu không sẽ mất hết.
Hơn nữa, tại Myanmar
các nhân vật như Than Shwe và Thein Sein vẫn được các tướng lãnh khác kính trọng,
họ sẵn sàng đi theo các thủ lãnh trên đường dân chủ hóa. Họ bảo được nhau, hòa
thuận với nhau. Ở Myanmar nền luân lý cổ truyền vẫn còn mạnh, con người ăn ở với
nhau bằng những quy tắc luân lý ai cũng tin theo. Ðảng Cộng Sản Việt Nam hoàn
toàn khác. Họ đã xóa bỏ các quy tắc luân lý cũ trong suốt 80 năm qua; quy tắc
luân lý cao nhất được Hồ Chí Minh đề ra là “tuân theo lệnh đảng.” Giờ đây các
lãnh tụ đang “chửi bới” nhau như hàng tôm hàng cá, cạn tàu ráo máng. Nếu không
vì quyền lợi liên kết, dứt nhau ra là nguy, chắc họ có thể giết nhau rồi. Bất cứ
ai muốn trở thành Than Shwe hay Thein Sein ở Việt Nam cũng sẽ bị cả khối người
đang hưởng các các đặc quyền đặc lợi chống đến cùng. Vì vậy, xác suất để cho
Than Shwe hay Thein Sein xuất hiện có thể chỉ dưới 2%, 3%.
Nhưng dù có người muốn
đóng vai Than Shwe hay Thein Sein ở nước ta thì con đường dân chủ hóa vẫn còn
khó. Bởi vì cho tới nay cả nước không có một Aung San Suu Kyi và một Liên Minh
Dân Tộc Dân Chủ.
Cuộc vận động dân chủ
hóa không thể từ trên ban xuống mà thành, cần phải được thúc đẩy bởi những động
lực từ dưới dâng lên. Muốn vậy, người Việt Nam cần một cuộc vận động đòi tự do
dân chủ khắp nơi, trong tất cả các tầng lớp xã hội, để kết tụ thành một phong
trào có thế mạnh và có thực chất. Nhiều nhóm người yêu nước và tỉnh thức đã bắt
đầu trong hai chục năm qua. Tấm gương Myanmar có thể giúp dân Việt Nam thêm
hăng hái tiến hành cuộc vận động này nhanh hơn.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét