Nguồn: “What is the
difference between Sunni and Shia Muslims?”, The Economist, 28.05.2013
Các cuộc xung đột giữa
hai giáo phái lớn của đạo Hồi, dòng Sunni và dòng Shia, diễn ra trên khắp thế
giới Hồi giáo. Tại Trung Đông, sự kết hợp mạnh mẽ giữa tôn giáo và chính trị đã
làm sâu sắc thêm sự chia rẽ giữa chính phủ Shia của Iran và các quốc gia vùng Vịnh,
nơi tồn tại các chính phủ Sunni. Năm ngoái, một báo cáo của Trung tâm Nghiên cứu
Pew, một viện nghiên cứu chính sách, chỉ ra rằng 40% người Sunni không coi những
người Shia là những người Hồi giáo thực thụ. Vậy thì rốt cuộc điều gì khiến dòng Sunni khác biệt với
dòng Shia và sự chia rẽ ấy sâu sắc đến mức độ nào?
Cuộc tranh luận này bắt
nguồn từ khi người sáng lập nên đạo Hồi , nhà tiên tri Muhammad, qua đời năm
632. Người dân các bộ lạc Ả-rập đi theo Muhammad đã bất đồng về việc ai là người
kế thừa di sản quyền lực chính trị lẫn tôn giáo của ông. Phần lớn các tín đồ mà
sau này trở thành người Sunni, và ngày nay chiếm 80% số người Hồi giáo, ủng hộ
Abu Bakr, người bạn và cũng là cha của Aisha, vợ của nhà tiên tri. Số khác cho
rằng thân nhân của Muhammad mới là những người kế vị chính đáng. Họ khẳng định
nhà tiên tri đã xức dầu cho Ali, người anh họ và cũng là con rể của ngài. Họ được
gọi là Shia, một cách viết ngắn gọn của “shiaat Ali”, nghĩa là những người đi
theo Ali.
Những người ủng hộ
Abu Bakr đã giành chiến thắng, mặc dù Ali cũng đã cai trị một thời gian ngắn với
tư cách là khalip* đệ tứ, danh hiệu được trao cho người kế thừa Muhammad. Sự
chia rẽ trong lòng Hồi giáo càng sâu sắc thêm khi con trai của Ali là Hussein bị
giết hại tại Karbala (Iraq ngày nay) vào năm 680 bởi đạo quân dưới thời một khalip người Sunni. Giới cai trị Sunni vẫn tiếp
tục giữ độc quyền chính trị, trong khi người Shia chỉ chiếm thiểu số ở nhà nước
này. Họ hướng về các lãnh tụ Imam, tức mười hai người hậu duệ trực tiếp đầu
tiên của Ali, để được chỉ bảo. Thời gian trôi đi, tín ngưỡng tôn giáo của hai
nhóm bắt đầu phân tách.
1,6 tỷ người Hồi giáo
trên thế giới hôm nay đều công nhận rằng Allah là vị Chúa duy nhất và Muhammad
là sứ giả của ngài. Họ tuân theo năm trụ cột nghi thức của Hồi giáo, trong đó
có Ramadan (tháng ăn chay) và có chung thánh kinh là kinh Koran. Nhưng trong
khi người Sunni phụ thuộc rất nhiều vào nhà tiên tri và việc thực hành và giáo
lý của ngài (“Sunna”), thì người Shia cho rằng các thủ lĩnh ayatollah của họ là
hiện thân của Chúa trên trái đất. Điều này đã khiến người Sunni buộc tội người
Shia thờ dị giáo, trong khi người Shia chỉ ra rằng chính chủ nghĩa giáo điều
Sunni đã làm hình thành các giáo phái cực đoan như dòng Wahhabi khắc nghiệt. Hầu
hết các dòng Shia nhấn mạnh vào niềm tin rằng vị lãnh tụ Imam thứ mười hai và
cũng là cuối cùng đang ẩn náu đâu đó (được gọi là “Imam ẩn khuất”) và sẽ tái xuất
hiện một ngày nào đó để thực hiện thánh ý. Trong khi đó, cảm nhận về sự yếu thế
và bị áp bức đã dẫn đến những nghi lễ tang thương như Ashura, mà ở đó các tín đồ
tự trừng phạt mình bằng roi để tưởng niệm cái chết của Hussein tại Karbala.
Chưa bao giờ có một
cuộc đụng độ giữa người Shia và người Sunni tương tự như quy mô của cuộc Chiến
tranh Ba mươi năm vốn chứng kiến các giáo phái Kitô giao tranh lẫn nhau trong
thế kỷ 17 ở châu Âu và dẫn tới sự mất mát to lớn về con người. Điều này một phần
là do những người Shia ý thức được tình trạng thiểu số của họ và tự rút lui.
Các đường phân chia người Hồi giáo ở Trung Đông hiện nay đang được vạch ra bởi
cả yếu tố chính trị cũng như tôn giáo.
“Vùng lưỡi liềm Shia”, vốn chạy từ Iran, tới chính quyền tổng thống Assad ở
Damascus, Syria, rồi đến tổ chức chính trị Hezbollah ở Li-băng, đã từng được
nhiều nhân vật Sunni tầm cỡ ngợi ca. Nhưng những cuộc cách mạng trong khu vực
đã khiến các chính phủ Shia đối đầu với các quốc gia Sunni vùng vịnh như Ả-rập
Xê-út và Qatar, những nước đã hỗ trợ tài chính cho các tín đồ dòng Sunni (ở các
nước vùng Lưỡi liềm Shia) . Điều này đã củng cố sự hung hăng của người Sunni và
khiến người Shia cảm thấy bị đe dọa nhiều hơn so với bình thường. Mặc dù vậy,
trong hầu hết các trường hợp, các thành viên của hai giáo phái vẫn sống hòa hợp
với nhau.
———-
*Khaliph: lãnh tụ
chính trị và tôn giáo, người kế thừa nhà tiên tri Muhammad.
http://nghiencuuquocte.net/2015/11/17/nguoi-hoi-giao-sunni-va-shia-khac-nhau/#more-12183
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét