Biên dịch: Vũ Hồng
Trang
Nguồn: “The
indispensable European”, The Economist, 07/11/2015.
Angela Merkel đang phải
đối mặt với thách thức chính trị cam go nhất từ trước tới giờ. Nhưng Châu Âu cần
vị nữ thủ tướng này hơn bao giờ hết.
Nhìn khắp châu Âu và
chúng ta thấy một nhà lãnh đạo nổi bật hơn cả: Angela Merkel. Tại Pháp,
François Hollande đã từ bỏ sự ngộ nhận rằng đất nước của ông là đầu tàu châu lục.
David Cameron, tái đắc cử một cách huy hoàng, đang biến Liên Hiệp Anh (Britain)
thành một nước Anh (England) nhỏ bé. Matteo Renzi đang bận tâm với nền kinh tế
trì trệ của Ý.
Ngược lại, trong mười
năm giữ cương vị thủ tướng, bà Merkel ngày một nổi bật hơn sau mỗi biến động.
Trong cuộc khủng hoảng nợ, tuy lúc đầu tỏ ra do dự nhưng cuối cùng bà cũng đoàn
kết được khu vực đồng euro. Về vấn đề Ukraine, bà đã kêu gọi châu Âu áp đặt cấm
vận với nước Nga (trong khi chính tổng thống Nga Vladimir Putin cho rằng bà là
người lãnh đạo châu Âu duy nhất đáng để đàm phán). Đối mặt với thách thức người
nhập cư, bà đã mạnh dạn phát huy giá trị châu Âu, gần như đơn thương độc mã
trong việc cam kết chào đón những người tị nạn.
Cho rằng điều này là
sự chuyển biến từ thận trọng và nổi trội thành bồng bột và thảm họa cũng là lẽ
thường tình. Các nhà phê bình khẳng định rằng, với thái độ chào đón người tị nạn,
bà Merkel đã gây ra một trận lụt nhấn chìm cả châu Âu và sau đó là tự kết liễu
sự nghiệp chính trị của chính mình. Cả hai lập luận đều không đúng, và thực sự
không công bằng. Bà Merkel mạnh mẽ hơn những gì nhiều người nghĩ về bà. Hay nói
đúng hơn là trước không ít thách thức mà EU đang phải đương đầu, bà là một người
mà châu Âu đang cần hơn bao giờ hết.
Tại sao Mutti[1] lại
đóng vai trò quan trọng?
Ưu thế của bà Merkel
một phần phản ánh tầm quan trọng của Đức – nền kinh tế lớn nhất EU và cũng là
quốc gia xuất khẩu mạnh nhất, với tài chính công hiệu quả và tỷ lệ thất nghiệp
thấp kỷ lục. Merkel hiện giờ cũng là người lãnh đạo cầm quyền lâu nhất trong
EU.
Phẩm chất cá nhân của
bà cũng đóng vai trò quan trọng không kém. Bà bảo vệ lợi ích của Đức nhưng cũng
không quên để mắt tới lợi ích chung của châu Âu; mạo hiểm dùng ngân sách Đức để
cứu đồng euro, trong khi vẫn duy trì được sự ủng hộ của những người Đức còn
hoài nghi; vẫn giành được sự tôn trọng của các nhà lãnh đạo khác thậm chí sau
khi tranh cãi nảy lửa với họ. Ấn tượng nhất (và duy nhất hiện nay trong số lãnh
đạo trung hữu ở châu Âu) phải kể đến việc bà đã làm được điều này mà không chiều
theo những người theo chủ nghĩa dân túy vốn có tư tưởng chống EU và phản đối
người nhập cư. Trước tất cả những thiếu sót của EU, bà không coi EU là nơi để
trút mọi chỉ trích, mà coi đó một trụ cột của hòa bình và thịnh vượng.
Bà Merkel không phải
là lãnh đạo hoàn hảo. Bà không có tài hùng biện vĩ đại hay tầm nhìn vĩ mô. Bà vừa
có thể là một tắc kè hoa chính trị áp dụng chính sách cánh tả trong khi vẫn đi
theo hướng trung dung, và cũng có thể là một con bọ cạp lặng lẽ loại bỏ các đối
thủ tiềm năng. Sự thận trọng bắt nguồn từ tính cách của bà đã làm xuất hiện một
từ mới trong tiếng Đức, động từ “merkeln” (có nghĩa là trì hoãn việc đưa ra những
quyết định lớn). Sự rụt rè của bà trong việc đương đầu với những rắc rối của đồng
Euro đã làm sâu sắc thêm cuộc khủng hoảng một cách không cần thiết; bà loại bỏ
việc chia sẻ rủi ro mà khu vực đồng euro cần để có thể phát triển mạnh mẽ.
Trớ trêu thay là tính
táo bạo, chứ không phải là sự dè dặt, đã mang đến thách thức lớn nhất cho nữ thủ
tướng trong nhiệm kỳ của bà. Việc bà kiên quyết không ủng hộ việc đặt một giới
hạn trần số lượng người tị nạn mà Đức có thể tiếp nhận đã gây ra sự sửng sốt
trong nước và những lời chỉ trích bên ngoài ngày một lớn. Các đô thị Đức biểu
tình, đồng minh chính trị lên án bà, còn các nước Đông Âu thì cáo buộc bà mang
“tinh thần chủ nghĩa đế quốc về đạo đức” (moral imperialism). Trước việc văn
hóa chào đón đến với nước Đức (Willkommenskultur) đang dần phai nhạt dần, thậm
chí đã có lời bàn tán rằng bà có thể sẽ mất ghế thủ tướng.
Đây là những ngờ vực
thái quá. Những người chỉ trích đã sai lầm khi cho rằng bà Merkel sắp bị lật đổ.
Nếu gạt những than phiền sang một bên, thì bà vẫn là nhân vật thống trị của đảng
Liên minh Dân chủ Thiên chúa giáo (CDU). Một cuộc thăm dò gần đây cho thấy rằng
82% các thành viên CDU ủng hộ vai trò lãnh đạo của bà và 81% mong muốn bà tranh
cử nhiệm kỳ thủ tướng thứ tư trong cuộc bầu cử diễn ra năm 2017. Các con số thống
kê về bầu cử cũng nghiêng về một chính phủ do đảng CDU cầm quyền. Bà Merkel sẽ
khó có khả năng rời ghế quyền lực trừ khi tự bà lựa chọn điều đó.
Và những người phản đối
cũng đã sai khi cho rằng bà đã hoàn toàn lạc lối trong vấn đề người di cư. Hoàn
toàn ngược lại. Trong suốt cuộc khủng hoảng, người con gái của một mục sư giáo
hội Luther này đã tìm thấy sự thôi thúc chính trị và tiếng gọi lương tâm mạnh mẽ.
Bà Merkel không phải là nguyên nhân của dòng người di cư ồ ạt, như những người
chỉ trích bà vẫn thường lên tiếng. Dù sao đi nữa thì những người di cư cũng vẫn
đến: bà đã hành động để ngăn chặn một thảm họa nhân đạo. Hàng rào không thể
ngăn được dòng người đổ xô tới. Bà Merkel không thể chấm dứt những cuộc chiến
tranh đẩy những người tị nạn ra khỏi chính quê hương của họ cũng như không thể
thiết lập các chính sách của các quốc gia mà họ đi qua. Những người phê phán bà
cũng không đưa ra được giải pháp thay thế hợp lý. Nếu không muốn đảo lộn luật
pháp quốc tế và châu Âu, không ngồi yên nhìn những những người tị nạn bị chết
đuối hoặc chết do nhiễm lạnh, thì các nước EU phải xem xét những lời thỉnh cầu
của người tị nạn. Câu hỏi đặt ra là: quá trình này sẽ diễn ra theo cách trật tự
hay hỗn loạn?
Dưới sự đề xướng của
thủ tướng Merkel, một chính sách gồm bốn phần đang hình thành: không nề hà việc
tiếp nhận những người tị nạn tại Đức; chia sẻ gánh nặng người tị nạn trên khắp
châu Âu và xa hơn nữa; tăng cường kiểm soát và xử lý người tị nạn tại biên giới
bên ngoài của châu Âu; và đàm phán với các nước quá cảnh.
Cách tiếp cận này là
có nguyên tắc, và về lâu dài đó là giải pháp hiệu quả duy nhất. Tất nhiên những
hạn chế và rủi ro đi kèm là không tránh khỏi. Có khả năng sẽ có các thỏa thuận
thiếu tính nguyên tắc diễn ra, đặc biệt là với Thổ Nhĩ Kỳ: nhắm mắt làm ngơ trước
sự xói mòn của tự do dân sự và chiến thắng đáng lo ngại trong cuộc bầu cử của đảng
cầm quyền Công lý và Phát triển (AK) của Tổng thống Recep Tayyip Erdogan, và
nhiều nhượng bộ khác, với hy vọng rằng ông sẽ đồng ý đóng vai trò người gác cổng
cho châu Âu.
Và không thể phủ nhận
rằng việc người tị nạn ồ ạt tràn vào đã làm trầm trọng thêm nhiều vấn đề mới chỉ
chớm manh nha khác của châu Âu: làm xấu đi mối quan hệ giữa Đức và các nước
Đông Âu đúng vào lúc tinh thần đoàn kết là cốt lõi để kiềm chế sự hiếu chiến của
Nga; bổ sung thêm vào gánh nặng của Hy Lạp, vốn đã khốn đốn sau nhiều năm thắt
lưng buộc bụng và có nguy cơ rời khỏi khu vực đồng tiền chung euro bất cứ lúc
nào; khiến việc Anh rút khỏi EU càng dễ
trở thành sự thật, bằng việc trao cho cử tri Anh nhiều lý do rời bỏ EU trong
các cuộc trưng cầu dân ý về vấn đề ra đi hay ở lại mà thủ tướng Cameron hứa hẹn;
và khơi dậy chủ nghĩa dân túy ở khắp mọi nơi.
Tình thế gian nan
Đây là cuộc khủng hoảng
lớn nhất của châu Âu trong suốt một thế hệ. Nếu hội nhập dường như là một thực
tế không thể thay đổi, câu hỏi bức thiết hiện nay là làm thế nào để ngăn chặn
EU khỏi xung đột gay gắt. Bà Merkel không gây ra hiện thực nghiệt ngã này,
nhưng bà là hy vọng lớn nhất của lục địa này để đối phó với nó. Vì lợi ích cao
nhất của châu Âu, nữ thủ tướng cần được hỗ trợ thay vì một mình đương đầu với
khủng hoảng. Sau một thập kỷ nắm quyền, các chính trị gia thường nghỉ hưu, bặt
vô âm tín hoặc bị lật đổ. Nhưng, không có bà Merkel, rất khó để nhìn thấy châu
Âu vượt qua những thách thức đang phá hủy châu lục này.
——————-
[1] Mutti là biệt hiệu
người Đức dành cho thủ tướng Merkel, nghĩa là bà mẹ (ND).
http://nghiencuuquocte.net/2015/11/27/angela-merkel-nguoi-chau-au-khong-the-thieu/#more-12322
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét