Ngô Nhân Dụng
Người dân Trung Quốc
vẫn được nghe tuyên truyền của đảng Cộng Sản nói rằng nước họ đang hùng cường
nhất thế giới, nếu thua chắc chỉ nhường nước Mỹ - trong hiện tại. Nhưng trong
vài chục năm nữa Trung Quốc sẽ qua mặt Mỹ. Thật sự thì Trung Quốc hùng cường đến
đâu?
Giữa Tháng Bảy 2015,
một tổ chức quốc tế xếp hạng 30 quốc gia theo quyền lực mềm đã đặt Anh quốc
hàng đầu (75.61 điểm), Trung Quốc hạng chót (40.85 điểm). Người Trung Quốc
không biết tin này, người Việt Nam cũng không, báo chí cả hai cả hai nước đều
nhất trí không muốn làm đảng Cộng Sản mất mặt.
Trong bảng xếp hạng
quyền lực mềm năm nay, đứng thứ nhì là Ðức (73.89 điểm), thứ ba là Mỹ (73.68),
sau đó là Pháp, rồi Canada, Úc, Thụy Sĩ, Nhật Bản. Trung Quốc đứng hạng 30, sau
Mexico (42.52), Thổ Nhĩ Kỳ (42.55) và Cộng Hòa Tiệp (43.36). Hai nước Á Châu
khác được nằm trong danh sách là Nam Hàn (54.32) và Singapore (52.50). Bảng xếp
hạng chỉ nêu danh 30 nước, những nước không nằm trong đó tất nhiên còn yếu hơn
nhiều.
Nhưng tại sao Trung
Quốc lại đứng hạng thấp như vậy?
Khái niệm “quyền lực
mềm” hay “sức mạnh mềm” (soft power) do Giáo Sư Joseph S. Nye Jr. đưa ra từ năm
1990 đã được giới nghiên cứu chính trị chấp nhận là một thước đo để so sánh sức
mạnh các quốc gia trên thế giới. Quyền lực cứng (hard power) bao gồm sức mạnh
quân sự và kinh tế. Khi anh có thể dọa nạt bằng súng hay mua chuộc bằng tiền,
hiển nhiên là anh mạnh. Nhưng dù anh mạnh đến đâu, anh vẫn thua một chàng trong
tay không có súng và chỉ ăn cơm với rau muống, nếu mọi người ai cũng kính trọng
và muốn học hỏi và kết thân với anh chàng kia. Anh kia có thứ sức mạnh mềm mà
anh không có.
Tổ chức “Soft Power
30” so sánh sức mạnh mềm của mỗi quốc gia tùy theo cách dân các nước khác nhìn
họ thế nào. Thứ nhất, người ta do lường xem mọi người có thích và phục nước đó
hay không. Ðặc biệt là ảnh hưởng trong các lãnh vực như văn nghệ, giải trí, thành
tích thể thao, ngôn ngữ được nhiều người tập nói, cách sống được mọi người ưa
thích, vân vân. Thứ hai, xem loài người có kính trọng tư cách của người dân nước
đó hay không. Một nước được kính trọng khi nào người dân nước đó sống tự do và
được luật pháp bảo vệ. Dân nước đó có quyền quyết định cuộc sống xã hội vả
chính trị của mình, tôn trọng luật pháp và biết đối xử bình đẳng với lân bang.
Lãnh vực thứ ba là đo lường quan hệ giữa nước đó với thế giới bên ngoài. Một nước
được nhiều người đến du lịch, du học, và giao hảo với các nước khác thì được điểm
cao. Quyền lực mềm là khả năng thu hút người dân các nước khác, nhờ pha trộn đủ
các yếu tố trong ba lãnh vực trên. Người ta thường gọi quyền lực mềm là “sức
hút” còn quyền lực cứng là “sức đẩy.”
Quyền lực mềm khiến
cho một quốc gia có thể ảnh hưởng trên các nước khác mà không cần dùng đến binh
lực hoặc sức mạnh kinh tế, là hai yếu tố thuộc loại quyền lực cứng. Joseph S.
Nye nhấn mạnh rằng quyền lực mềm không phải chỉ là gây ảnh hưởng; vì người ta
có thể tạo được ảnh hưởng bằng sức mạnh hay tiền tài. Nye nêu thí dụ năm 2003,
chính phủ Mỹ muốn nhờ Thổ Nhĩ Kỳ cho mượn phi trường để chuyển quân trong cuộc
chiến Iraq nhưng bị từ chối. Vì đối với người dân và chính phủ Thổ lúc đó, họ
thấy hành động của chính phủ Mỹ không đáng kính trọng, nước Mỹ đã mất quyền lực
mềm đối với dân Thổ. Ngược lại, khi chính phủ Mỹ muốn mượn phi trường và căn cứ
quân sự tại Uzbekistan trong cuộc chiến Afghanistan thì được thỏa mãn. Vì cuộc
chiến này được Liên Hiệp Quốc chính thức ủng hộ.
Tổng Thống Nga
Vladimir Putin từng khinh rẻ nói rằng, “Anh quốc là một một hòn đảo nho nhỏ
không ai thèm để ý tới.” Vậy là trong mấy năm qua Anh và Ðức thay phiên nhau dứng
hạng nhất và nhì trong bảng 30 nước có quyền lực mềm cao nhất. Nga là một siêu
cường về quân sự nhưng không thấy trong danh sách này, tức là quyền lực mềm còn
yếu hơn cả Trung Quốc! Ông Putin không sử dụng được quyền lực mềm. Cho nên ông
đã ép các nước thuộc Liên Bang Xô Viết cũ phải thân thiện với Nga, dùng vũ lực
như ở Georgia, Ukraine, hay bằng hối lộ kinh tế như tại mấy nước Trung Á. Nhưng
Putin càng ép bao nhiêu, người dân các nước đó càng muốn làm thân với các nước
khác hơn.
Khi hiểu quyền lực mềm
do đâu mà có chúng ta hiểu tại sao chính quyền Cộng Sản Trung Quốc đã làm cho
quyền lực mềm của nước họ rất thấp. Thứ nhất là chế độ độc đảng. Ðảng Cộng Sản
cố bám lấy độc quyền chính trị và kinh tế. Vì thế xã hội Trung Quốc không thể
phát triển, sáng kiến, phát minh và ngay tinh thần kinh doanh của người dân đều
thấp; không làm cho người ngoài kính trọng. Dân Trung Hoa trở nên giầu có, nhiều
người nay đã thành triệu phú, tỷ tỷ phú đô la khiến người ngoài ngưỡng mộ,
nhưng không người nào ở bên ngoài muốn đổi cuộc sống của mình lấy cuộc sống của
một người dân Trung Hoa. Cộng Sản Trung Quốc tuyên truyền rằng họ không có tham
vọng bá quyền, rằng họ muốn thân thiện với mọi nước, nhưng chẳng ai tin. Trung
Cộng đã xây dựng nhiều đường sá, phi trường, khai thác hầm mỏ ở Phi châu; chính
phủ nhiều nước ở đó thích nhờ Trung Quốc viện trợ vì họ không bao giờ đặt điều
kiện về cải thiện nhân quyền. Nhưng các sinh viên Phi Châu vẫn muốn đi học ở
các nước Âu Mỹ, các nhà điện ảnh muốn gửi phim đi dự thi ở Pháp, Mỹ hay Ðức.
Hiện nay Trung Cộng
có thể gây ảnh hưởng trên nhiều quốc gia; nhưng ảnh hưởng đó còn thấp uy thế của
Liên Xô trong thời Chiến Tranh Lạnh. Ngay sau khi chế độ Cộng Sản sụp đổ trên
thế giới, tất cả các nước từng nằm trong
Liên Xô đều chạy đi kết
thân với các nước Tây phương. Giờ đây không người dân một nước nào coi nước Nga
là kiểu mẫu đáng cho nước họ noi theo cả. Sức mạnh mềm của Trung Quốc cao hơn
Liên xô, nhưng cũng mang các đặc tính giống nhau.
Nước Anh đứng hạng nhất
trong danh sách quyền lực mềm nhờ chế độ chính trị dân chủ lâu đời với một vị nữ
hoàng khả kính, nhờ ngôn ngữ rất nhiều người muốn học, nhờ đài BBC có uy tín
trung thực khách quan, và nhờ các đại học nổi tiếng. Nhưng các sản phẩm văn hóa
của nước Anh cũng lôi cuốn người ta, từ các đội đá banh và cầu thủ David
Beckham cho tới truyện trẻ em Harry Potter, kịch cổ điển của Shakespeare, nhạc
Beatles.
Nhiều nước với dân số
rất nhỏ như Israel, Thụy Ðiển, vương quốc Bỉ cũng được xếp hạng trên Trung Quốc
khi so sánh quyền lực mềm. Các nước Bắc Âu được thế giới kính trọng vì xã hội
công bằng, tôn trọng quyền làm người và quyền công dân, trong khi kinh tế rất
phồn thịnh. Nước Pháp luôn luôn đứng hạng cao trong danh sách 30 nước, mặc dù nền
kinh tế lết bết hàng chục năm nay, vì cả thế giới vẫn ngưỡng một nền văn hóa và
cách sống của người Pháp.
Khác với sức mạnh
quân sự hay kinh tế, sức mạnh mềm rất khó dùng quyền tập trung mà điều khiển.
Vì vậy các chính quyền độc tài muốn tạo thêm sức mạnh mềm cũng hoàn toàn bất lực.
Một chính quyền lại chỉ quen dùng vũ lực đe dọa ngay đối người dân nước họ,
dùng tiền tài mua chuộc để nuôi cán bộ, thì rất khó tạo được sức hấp dẫn với
người nước ngoài. Sức hấp dẫn của một quốc gia nằm ngoài khả năng của các chính
quyền. Không thể ép người khác yêu mình, lại càng khó hơn nếu muốn ép cả thế giới
thán phục mình.
Trong thời đại thông
tin bùng nổ, sức mạnh mềm sẽ càng ngày càng quan trọng hơn trong khi vai trò của
sức mạnh cứng giảm dần trên trường chính trị quốc tế.
Thông tin chính là một
nguồn của quyền lực. Càng ngày càng nhiều người trên thế giới tiếp nhận được
thông tin và truyền bá thông tin khiến ảnh hưởng của mỗi quốc gia sẽ dựa trên sức
thuyết phục của họ đối với dư luận loài người, chứ không phải do sức mạnh kinh
tế hay quân sự. Một quốc gia có sẵn những định chế xã hội giúp chia sẻ thông
tin một cách tự do và dễ dàng sẽ khiến người dân các nước khác hướng vọng nhiều
hơn. Người ta sẽ thích trao đổi và cộng tác với mình hơn; do đó sẽ cùng chia sẻ
các quan niệm sống, các phương pháp giải quyết các vấn đề chung của thế giới.
Cuộc chạy đua trong tương lai sẽ là thi thố xem nước nào đáng tin tưởng và đáng
kính trọng hơn.
Trong vài chục năm nữa
liệu Trung Quốc có thể vươn lên đứng hàng ngang ngửa với Anh, Ðức, Mỹ về sức mạnh
mềm được không? Nếu dân Trung Quốc xóa bỏ chế độ độc quyền của đảng Cộng sản
thì họ có hy vọng.
Sau khi chế độ độc
tài Cộng Sản sụp đổ thì cũng phải đợi ít nhất một thế hệ sức mạnh mềm mới biểu
lộ được để hấp dẫn loài người. Tác dụng của sức mạnh mềm bao giờ cũng chậm, phải
chờ rất lâu mới thay đổi được cách nhìn của người chung quanh về một dân tộc, một
quốc gia.
http://www.nguoi-viet.com/absolutenm2/templates/viewarticlesNVO.aspx?articleid=211144&zoneid=7#.Vb5fl8r2zCY
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét