Ông Hoàng Trung Hải (trái) - một trong những nhân vật bị dư luận cho là "dính" trách nhiệm về Formosa.
“Vậy
với những kết luận như thế thì có cơ sở khởi tố hay không? Tôi nghĩ rằng phải
khởi tố điều tra mới có có cơ sở để xem xét, còn dừng ở kết luận những vấn đề
chung thì tôi không hài lòng”.
Đây
là bình luận của đại biểu Vũ Trọng Kim – nguyên Ủy viên Trung ương đảng – hiện
này là ủy viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban trung ương MTTQ Việt Nam trong buổi phỏng
vấn với báo Tuổi Trẻ ngày 25-10-2016, sau khi Ủy ban Kiểm tra Trung ương Đảng Cộng
sản Việt Nam ra kết luận điều tra về trường hợp ông Vũ Huy Hoàng. Đây là bình
luận hoàn toàn hợp lý. Và cũng là cách hiểu pháp lý mà pháp luật Việt Nam quy định.
Tiền lệ Vũ Huy Hoàng
Bình
luận trên cũng đúng trong vụ việc hôm 22-2-2017, Ủy ban Kiểm tra trung ương (UBKT
T.Ư) đã ra thông báo về kỳ họp thứ 11 của ủy ban (từ ngày
15 đến 17-2, tại Hà Nội).
1.
Về kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm đối với Ban cán sự Đảng Bộ Tài nguyên - môi
trường và các cá nhân liên quan Ban cán sự Đảng Bộ giai đoạn 2008-2016: đã thiếu
trách nhiệm trong lãnh đạo, chỉ đạo; buông lỏng quản lý, điều hành; Thiếu kiểm
tra, giám sát; để xảy ra các vi phạm trong công tác thẩm định, phê duyệt, chấp
thuận thay đổi đánh giá tác động môi trường, điều chỉnh địa điểm xả thải và quản
lý nhà nước đối với dự án Formosa Hà Tĩnh.
Để
xảy ra các vi phạm nêu trên, trách nhiệm thuộc về ông Nguyễn Minh Quang -
nguyên ủy viên Trung ương Đảng, nguyên bí thư Ban cán sự Đảng, nguyên bộ trưởng
với cương vị là người đứng đầu; ông Bùi Cách Tuyến - nguyên ủy viên Ban cán sự
Đảng, nguyên thứ trưởng, nguyên tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường và ông Nguyễn
Thái Lai - nguyên ủy viên Ban cán sự Đảng, nguyên thứ trưởng - chịu trách nhiệm
trực tiếp về những vi phạm thuộc lĩnh vực được phân công phụ trách và cùng chịu
trách nhiệm về các vi phạm, khuyết điểm của Ban cán sự Đảng Bộ Tài nguyên - môi
trường.
UBKT
T.Ư nêu: cùng chịu trách nhiệm có ông Mai Thanh Dung (trong thời gian giữ chức
vụ cục trưởng Cục Thẩm định, đánh giá tác động môi trường) và ông Lương Duy
Hanh - cục trưởng Cục Kiểm soát hoạt động bảo vệ môi trường - đã thiếu trách
nhiệm trong thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao.
Những
vi phạm, khuyết điểm của Ban cán sự Đảng Bộ Tài nguyên - môi trường và các cá
nhân nêu trên là nghiêm trọng. Theo UBKT T.Ư, đến mức phải xem xét, thi hành kỷ
luật.
Từ
vụ việc của ông Vũ Huy Hoàng, công luận có quyền đặt vấn đề, là nếu lại tiếp tục
sử dụng việc “cách hết chức vụ” như vừa xảy ra với ông Vũ Huy Hoàng, thì hàng
loạt nhân vật kể tên ở trên sẽ tiếp tục “hạ cánh” trong vai trò của những “Lê
Lai”, thay vì phải hầu tòa với rủi ro khi ấy hàng loạt quan chức cao hơn sẽ được
‘xướng danh’ bởi “trạng chết – chúa cũng băng hà”?
Vì sao chỉ có 500 triệu USD và chỉ
có 4 tỉnh?
Ngày
28-6-2016, báo chí đưa tin Công ty TNHH Gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh (gọi tắt: Công ty
Formosa Hà Tĩnh) đã nhận trách nhiệm về việc gây ra sự cố môi trường, làm hải sản
chết hàng loạt tại 4 tỉnh từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên - Huế trong thời gian vừa
qua, đồng thời cam kết 5 vấn đề, cụ thể như sau:
Thứ nhất,
công khai xin lỗi Chính phủ và nhân dân Việt Nam vì để xảy ra sự cố môi trường
nghiêm trọng. Thứ hai, thực hiện việc
bồi thường thiệt hại kinh tế cho người dân và hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp; bồi
thường xử lý ô nhiễm và phục hồi môi trường biển tại 4 tỉnh miền Trung của Việt
Nam với tổng số tiền tương đương trên 11.500 tỷ đồng (500 triệu USD).
Thứ ba,
khắc phục triệt để các tồn tại, hạn chế của hệ thống xử lý chất thải, nước thải,
hoàn thiện công nghệ sản xuất, đảm bảo xử lý triệt để các chất thải độc hại trước
khi thải ra môi trường theo yêu cầu của các cơ quan quản lý nhà nước của Trung
ương và tỉnh Hà Tĩnh để không tái diễn sự cố môi trường như đã xảy ra.
Thứ tư,
phối hợp với các bộ, ngành của Việt Nam và các tỉnh miền Trung xây dựng các giải
pháp đồng bộ để kiểm soát môi trường biển miền Trung bảo đảm phòng, chống ô nhiễm,
không để xảy ra sự cố môi trường tương tự để tạo niềm tin với người dân Việt
Nam và quốc tế.
Thứ năm,
thực hiện đúng và đầy đủ các cam kết nói trên, không để tái diễn các hành vi vi
phạm pháp luật về bảo vệ môi trường và tài nguyên nước; nếu vi phạm thì sẽ chịu
các chế tài theo quy định của pháp luật Việt Nam
Cả
bên Formosa Hà Tĩnh và chính phủ Việt Nam đều không đưa ra những căn cứ nào cho
số tiền đền bù 500 triệu USD. Quyết định số 1880/QĐ-TTg, do phó thủ tướng
Trương Hòa Bình ký ngày 29 tháng 09 năm 2016, có tiêu đề rất chung chung là “Ban
hành định mức bồi thường thiệt hại cho các đối tượng tại các tỉnh Hà Tĩnh, Quảng
Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên-Huế bị thiệt hại do sự cố môi trường biển”, mà
không ghi rõ ràng là ai đã gây ra những thiệt hại này.
Cụm
từ liên quan đến Formosa Hà Tĩnh, chỉ có duy nhất hai dòng: “nguồn kinh phí do
Công ty trách nhiệm hữu hạn Gang Thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh bồi thường”
(Điều 3), và “Giao Bộ Tài chính hướng dẫn cụ thể về việc quản lý, sử dụng và
quyết toán khoản kinh phí bồi thường này từ số tiền Công ty TNHH Gang thép Hưng
Nghiệp Formosa Hà Tĩnh bồi thường” (Điều 4.1).
Không
có bất kỳ văn bản nào được công khai từ chính phủ, có nội dung kết luận công ty
Formosa Hà Tĩnh xả thải gây thiệt hại, và đền bù cho chính phủ Việt Nam số tiền
là 500 triệu USD. Và cũng không có văn bản pháp quy nào cho biết tại sao chỉ có
4 tỉnh chịu thiệt hại do Formosa Hà Tĩnh xả thải.
Đại biểu Trần Công Thuật (tỉnh Quảng
Bình) cũng đưa ra đánh giá, “hành động của Formosa đã huỷ hoại nghiêm trọng đến
sự sống của biển miền Trung. Đời sống, an ninh, trật tự của người dân đã bị ảnh
hưởng nghiêm trọng. Đấy là hành vi vi phạm luật hình sự nhưng lại đang được xem
xét xử phạt hành chính, bồi thường kinh tế...”.
Ông
Thuật tỏ ra băn khoăn rằng cho đến nay trách nhiệm quản lý Nhà nước trong vấn đề
này vẫn chưa được trả lời thấu đáo. “Cho đến thời điểm hiện tại chưa có ai đứng
ra nhận trách nhiệm cho việc xả thải trái phép của công ty này cũng như chưa chỉ
ra ai là người chịu trách nhiệm về mặt quản lý Nhà nước”, đại biểu Quảng Bình
nêu.
Và
ngay cả thông báo của UBKT T.Ư về kỳ họp thứ 11 của ủy ban (từ ngày 15 đến
17-2, tại Hà Nội), cũng cho thấy vẫn chưa có câu trả lời cho đại biểu Trần Công
Thuật.
Cơ quan Đảng… điều tra tội phạm?
Căn
cứ theo pháp luật dân sự lẫn hình sự và cả Hiến pháp, cho đến nay công dân Vũ
Huy Hoàng không phạm bất kỳ tội danh nào. Chỉ xét riêng việc nếu có phát hành
văn bản “cách các chức vụ” của ông Vũ Huy Hoàng, cho thấy khó thể viện dẫn bất
kỳ điều luật nào trong hệ thống pháp quy để làm căn cứ pháp lý.
Bởi
khi nhận được thông tin và nhận thấy một vụ việc nhất định có dấu hiệu tội phạm,
trước tiên các cơ quan nhà nước có thẩm quyền sẽ phải khởi tố vụ án. Nếu xác định
được đúng có dấu hiệu phạm tội được quy định trong Bộ Luật Hình sự, những cơ
quan này sẽ chính thức khởi tố bị can.
Tại
Điều 153, Bộ Luật Tố tụng Hình sự 2015 (hiện đang bị hoãn hiệu lực do chờ sửa đổi
Bộ Luật Hình sự, nhưng nội dung cơ bản không thay đổi so với Bộ Luật Tố tụng
Hình sự 1999), Cơ quan điều tra sẽ là cơ quan có thẩm quyền quyết định khởi tố
tất cả vụ việc có dấu hiệu tội phạm, trừ một số trường hợp đặc biệt thuộc về Viện
kiểm sát hoặc Hội đồng xét xử. Như vậy, chỉ có 3 đối tượng được trao quyền khởi
tố làm rõ dấu hiệu tội phạm gồm Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát và Hội đồng xét
xử. Trong đó, chỉ có Cơ quan điều tra thuộc nhà nước là có thẩm quyền điều tra.
Mặt
khác, UBKT T.Ư Đảng Cộng sản Việt Nam là cơ quan kiểm tra, giám sát chuyên
trách của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam. Cơ quan này thực hiện
các nhiệm vụ, quyền hạn được quy định trong Điều lệ Đảng Cộng sản Việt Nam;
tham mưu, giúp Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư chỉ đạo thực
hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát và thi hành kỷ luật trong Đảng.
Nếu
so với văn bản pháp luật là Bộ Luật Tố tụng Hình sự và Bộ Luật Hình sự, về mặt
lý thuyết, thẩm quyền của UBKT T.Ư là không thể so sánh về quyền lực và hiệu lực.
Cần khởi tố vụ án Formosa
UBKT
T.Ư công bố danh sách hôm 22-2-2017 về các
quan chức liên quan đến sai phạm của Formosa Hà Tĩnh, và sự thật họ có sai phạm
hay không thì đòi hỏi cần phải khởi tố vụ án liên quan đến Formosa, với (có thể là) căn cứ
Bộ Luật Hình sự, Điều 285, “Tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”.
Theo
đó, nếu kết luận của UBKT T.Ư (nói ở trên) là đúng, thì các vị có tên trong
danh sách này sẽ đứng trước vành móng ngựa với cáo buộc của hành vi “Người nào
vì thiếu trách nhiệm mà không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nhiệm vụ được
giao gây hậu quả nghiêm trọng, nếu không thuộc trường hợp quy định tại các điều
144, 235 và 301 của Bộ luật này, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến ba năm
hoặc phạt tù từ sáu tháng đến năm năm. Phạm tội gây hậu quả rất nghiêm trọng hoặc
đặc biệt nghiêm trọng, thì bị phạt tù từ ba năm đến mười hai năm”.
Nói
thêm, Điều 144, “Tội thiếu trách nhiệm gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản của
Nhà nước”. Điều 235, “Tội thiếu trách nhiệm trong việc giữ vũ khí, vật liệu nổ,
công cụ hỗ trợ gây hậu quả nghiêm trọng”. Điều 301, “Tội thiếu trách nhiệm để
người bị giam, giữ trốn”.
Nếu
phiên tòa nói trên diễn ra, cho dù có là “án bỏ túi”, thì chắc chắn tối
thiểu
các nội dung sau đây sẽ được các luật sư của những bị cáo yêu cầu cơ
quan tố tụng phải trưng ra được bằng giấy trắng mực đen: Dự án đầu tư
của Formosa Hà Tĩnh đã được cấp
phép với những nội dung gì? Ưu đãi như thế nào? Con số 500 triệu USD cho
đền bù
thiệt hại do xả thải là được tính toán trên cơ sở pháp lý ra sao? Tính
pháp lý của
việc thỏa thuận đền bù thiệt hại?
Chỉ khi được ông tổng bí thư gật đầu
thì…
Liệu
có khởi tố vụ án liên quan đến xả thải Formosa Hà Tĩnh hay không, điều này hoàn toàn tùy thuộc
vào ông Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng có cho phép hay không.
Vào
ngày 7-7-2007, Bộ Chính trị ra Chỉ thị 15-CT/TW về sự lãnh đạo của Đảng đối với
các cơ quan bảo vệ pháp luật trong công tác điều tra, xử lý các vụ án và công
tác bảo vệ Đảng. Trong đó ghi nhận rõ, các cơ quan bảo vệ pháp luật chỉ được tiến
hành các biện pháp tố tụng đối với đảng viên sau khi báo cáo bằng văn bản với tổ
chức đảng, cấp uỷ đảng quản lý trực tiếp Đảng viên đó, khi được tổ chức Đảng, cấp
uỷ Đảng xem xét đồng ý cho điều tra, khởi tố, bắt…
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét