Trong năm vừa qua,
quần đảo Senkaku (Điếu Ngư), một nhóm năm hòn đảo nhỏ không người ở giữa biển
Hoa Đông, đã cho thấy chúng có khả năng làm rung chuyển mối quan hệ giữa Trung
Quốc và Nhật Bản, hai cường quốc lớn nhất châu Á. Chúng thậm chí đã gợi lên
bóng ma của một cuộc xung đột quân sự, điều mà Mỹ lo ngại có thể bị kéo
vào. Các nguy cơ là rất cao. Vậy, ai mới là chủ sở hữu thực sự của quần đảo
Senkaku?
Nếu xét theo nguyên
tắc sở hữu theo pháp luật, câu trả lời sẽ rất đơn giản: Nhật Bản. Quốc
gia này tuyên bố đã “phát hiện” ra quần đảo này, một terra nullius – tức
vùng đất vô chủ – vào năm 1884. Đầu năm 1895, Nhật Bản sát nhập chúng vào
lãnh thổ của mình ngay sau khi đánh bại một Trung Quốc suy yếu trong một cuộc
chiến ngắn ngủi và chiếm đóng Đài Loan, hòn đảo nằm ngay phía Nam Nhật
Bản, làm chiến lợi phẩm. Một người tên là Tatsushiro Koga đã được cấp phép để
phát triển quần đảo này. Ông đã thành lập một cơ sở chế biến cá ngừ, 200
nhân công của cơ sở này cũng đồng thời giết loài chim hải âu đuôi ngắn
một thời đông đúc tại đây để lấy lông. Những nhân công cuối cùng của gia
đình Koga đã rời đi trong Thế chiến II.
Sau thất bại của Nhật
Bản vào năm 1945, quyền kiểm soát [quần đảo] rơi vào tay người Mỹ, và quốc
gia này sử dụng quần đảo nhằm thử nghiệm việc ném bom. Năm 1972, vào
giai đoạn cuối thời kỳ chiếm đóng của Mỹ, chính phủ Nhật Bản đã giành
lại quyền kiểm soát đối với quần đảo Senkaku.
Tuy nhiên, cho đến
lúc đó, trữ lượng dầu mỏ và khí đốt đã được xác định nằm dưới đáy biển xung
quanh quần đảo. Trung Quốc, gọi đây là quần đảo Điếu Ngư, khẳng định yêu
sách của mình, tương tự là Đài Loan, lãnh thổ nằm gần nhất với quần đảo này
(và cũng bị Trung Quốc tuyên bố là lãnh thổ của mình). Yêu sách của Trung Quốc
là khá mơ hồ, và được dựa trên những bằng chứng như một bản đồ Trung Quốc
từ năm 1403 ghi lại sự tồn tại của quần đảo này. Tất cả [bằng chứng] đều
nói về một thế giới trước đó khi Trung Quốc nằm ở trung tâm của một hệ thống
các nước chư hầu tại khu vực Đông Á – một trật tự đã bị phá vỡ bởi sự
nổi lên của chế độ quân phiệt Nhật Bản từ cuối thế kỷ thứ 19.
Trái với tuyên bố
của nước Trung Quốc hiện đại, điều mà lịch sử này cho bạn biết không phải
là Trung Quốc đã nắm quyền kiểm soát Điếu Ngư, bởi vì nó chưa từng bao
giờ làm như vậy. Thay vào đó, quần đảo được người Trung Quốc biết đến vì
chúng đóng vai trò như là điểm định vị hàng hải cho các đoàn triều cống
đi lại giữa cảng Quanzhou (Tuyền Châu) của Trung Quốc, và Naha, thủ phủ của đảo
quốc Ryukyu (Lưu Cầu), chư hầu trung thành nhất của Trung Quốc. Năm 1879, Nhật
Bản đã chấm dứt sự tồn tại của vương quốc cổ xưa này. Ngày nay, Naha là
thành phố chính trên quần đảo Okinawa của Nhật Bản. Một số nhà dân tộc chủ
nghĩa Trung Hoa yêu cầu Nhật không chỉ trả lại quần đảo Senkaku, mà còn
cả Okinawa nữa.
Vào cuối những năm
1970, Trung Quốc và Nhật Bản đã thống nhất bỏ tranh chấp này qua một bên.
Nhưng thái độ của Trung Quốc đã trở nên cứng rắn hơn, đặc biệt là kể từ tháng
9 năm 2012, khi chính phủ Nhật Bản mua từ một chủ sở hữu tư nhân ba trong số
các đảo mà chính phủ Nhật Bản chưa sở hữu. Điều này là nhằm ngăn chúng
rơi vào tay của một nhà dân tộc chủ nghĩa cực đoan, Shintaro Ishihara, lúc
đó là thị trưởng Tokyo. Nhưng Trung Quốc nhìn nhận sự kiện này như là một sự
khiêu khích và đã gửi tàu và máy bay tới để thách thức quyền kiểm soát quần đảo
Senkaku của Nhật Bản.
Tuyên bố của Trung Quốc
vào ngày 23 thành lập một “vùng nhận dạng phòng không” trên biển Hoa Đông,
trong đó bao trùm quần đảo Senkaku, là một bằng chứng nữa cho thấy nỗ lực của
quốc gia này nhằm thay đổi nguyên trạng. Thay vì trữ lượng dầu và khí đốt
được cho là có tại đây, hiện tại cảm xúc là thứ đang dẫn dắt các
hành động của Trung Quốc, đặc biệt là các ý niệm về danh dự quốc gia và
một khát khao giành lại vị trí trung tâm ở khu vực Đông Á mà nó đã có
hàng thế kỷ trước. Tranh chấp này là biểu hiện thu nhỏ của khát khao đó,
điều khiến nó trở thành một mối nguy hiểm tiềm tàng.
Nguồn: “Who really
owns the Senkaku islands?”, The Economist, 03/12/2013.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét