Ngô Nhân Dụng
Tổng Thống Vladimir
Putin có vẻ sốt ruột. Ðến thành phố Astana ở nước Kazakhstan, ông lại lên tiếng
chỉ trích chính phủ Mỹ không chịu cộng tác với ông ở Syria. Ông Putin đã đề nghị
Mỹ cử một phái đoàn cao cấp sang Nga thảo luận; hoặc Nga sẽ gửi Thủ Tướng Dmitri
Medvedev cầm đầu một phái đoàn sang Washington. Chính phủ Mỹ từ chối cả hai.
Ngay khi gửi hơn 30
máy bay quân sự qua Syria, ông Putin đã mong Mỹ cộng tác. Hơn nữa, ông muốn mời
cả các nước Âu Châu (Anh và Pháp đóng góp máy bay oanh tạc quân IS). Hôm trước,
khi ông Putin qua dự Ðại Hội Ðồng Liên Hiệp Quốc, được gặp ông tổng thống Mỹ
trong 90 phút (lần đầu tiên trong hai năm), báo chí Nga ồn ào ca tụng cuộc hội
đàm như một thắng lợi ngoại giao của người hùng Putin. Ngoại Trưởng Sergei
Lavrov còn báo trước với thế giới (nói bằng tiếng Anh) rằng hai lãnh tụ “sẽ tiếp
tục thảo luận cộng tác chặt chẽ trong các vấn đề nóng bỏng trên thế giới, trước
mắt là Syria!” Rõ ràng, Putin rất nóng lòng cho dân Nga thấy ông vừa biết đánh
judo, vừa biết chơi hockey, lại vừa giỏi về ngoại giao.
Nhưng ông tổng thống
Mỹ tỏ ra lạnh nhạt. Ông Barack Obama còn nói rằng việc Nga đem quân tới Syria cứu
chính quyền Assad sẽ thất bại, quân Nga sẽ bị sa lầy. Bộ Trưởng Quốc Phòng Mỹ
Ashton Carter cũng công khai phê bình hành động của ông Putin ở Syria là “phi
lý,” hiểu theo nghĩa kinh tế học là không có lợi gì cả. Ông Carter còn xác định
rằng chính phủ Mỹ không hề tính chuyện phối hợp với Nga tại Syria.
Ông Putin nổi giận!
Ông tố cáo chính nước Mỹ tạo ra nội loạn ở Syria, và bây giờ thì không muốn
tiêu diệt quân IS cực đoan! (Máy bay Mỹ và các nước đồng minh đã đánh lực lượng
IS hơn 7,000 lần ở Syria và Iraq trước khi máy bay Nga tham dự). Ông Putin nói
thẳng rằng chính phủ Mỹ không chịu hợp tác đến mức họ từ chối không đưa danh
sách những cứ điểm của quân IS mà máy bay Nga nên oanh tạc. Và khi được hỏi ý
kiến, Mỹ cũng không cho biết các địa điểm nào ở Syria nên tránh, không đánh
bom! Rõ ràng là thái độ dửng dưng, chuyện ai người ấy lo! Liên lạc giữa hai bên
nằm ở cấp thấp, giữa các tướng chỉ huy tại chỗ, để tránh cho máy bay của Mỹ và
các nước đồng minh không đụng độ với máy bay Nga trong khi cùng đánh quân IS.
Chỉ có thể hiểu được
thái độ bất hợp tác của chính phủ Mỹ, và hiểu lý do ông Putin tức giận, khi
nhìn nhận rằng Nga và Mỹ có những mục tiêu chiến lược hoàn toàn khác nhau ở
Syria.
Nước Mỹ chiếm thế thượng
phong trong cả vùng Trung Ðông. Hạm đội số 6 bao sân Ðịa Trung Hải; Hạm đội số
5 đặt căn cứ ở Bahrain, trông coi Hồng Hải, Biển Á Rập, Vịnh Ba Tư và phía Tây Ấn
Ðộ Dương. Các nước Á Rập bán dầu lửa cho Mỹ và mua vũ khí của Mỹ. Sau kinh nghiệm
chiến tranh Iraq, Mỹ tránh không đem quân vào vùng này. Ngay cả trong chiến dịch
thay đổi chế độ ở Lybia, Mỹ cũng chỉ phóng hỏa tiễn từ ngoài khơi vào hỗ trợ
các nước Châu Âu. Syria trở thành một lò lửa trong vùng, nhưng đó là cuộc tranh
chấp giữa các nước Á Rập và Iran, Mỹ có thể đứng ngoài nhìn họ giết lẫn nhau
bao lâu cũng được. Israel là đồng minh của Mỹ sẽ được yên thân hơn. Vùng Trung
Ðông còn bất ổn thì các nước Á Rập càng cần tiền bán dầu lửa để mua khí giới.
Giá dầu sẽ thấp, kinh tế Nga sẽ thiệt hại, Mỹ vẫn dư dầu.
Ðối với ông Putin, việc
can thiệp vào Syria có nhiều mục đích. Từ thời Nga Hoàng qua thời Xô Viết, nước
Nga vẫn tìm một hải cảng nước ấm. Nga chỉ có một căn cứ hải quân duy nhất trong
vùng Ðịa Trung Hải, bên bờ biển Syria; nếu Assad đổ và một chính quyền khác lên
thay thì Nga có thể bị mời đi chỗ khác. Nga đến Syria để cứu Assad sau khi quân
đội của ông ta thua nặng từ đầu năm nay. Nga có thể chấp nhận Assad ra đi,
nhưng muốn được ngồi vào bàn chọn những người thay thế. Nga can thiệp trực tiếp
vào Syria cũng để tạo một cơ hội trao đổi: Nga sẽ đứng cùng một phía với Mỹ và
Châu Âu trong việc đánh quân IS, để dễ tìm đường thỏa hiệp với Mỹ và Châu Âu chấm
dứt vụ cấm vận vì xâm lấn Ukraine.
Về mục tiêu này, ông
Putin đã thất vọng. Thủ Tướng Ðức Angela Merkel, sau khi gặp cả ông Putin và Tổng
Thống Pháp Hollande, đã tuyên bố dù Nga giúp giải quyết chuyện Syria, phương
Tây sẽ không nhượng bộ Nga trong vụ cấm vận: “Hai vấn đề này không dính gì đến
nhau!”
Trước khi đưa máy bay
sang Syria, ông Putin đã gặp gỡ đại diện các nước trong vùng, Saudi Arabia,
Jordan, Egypt, Turkey, Israel, Palestine và Iran; tất cả đều dính líu vào cuộc
nội chiến ở Syria. Vụ can thiệp giúp ông có dịp tạo quan hệ thân thiện với họ,
chuẩn bị cho thế cờ ngoại giao sau này.
Nhưng điều khó khăn
cho ông Putin là đa số các nước đó đều muốn trước hết phải xóa bỏ chế độ Assad
mà Nga và Iran đang bảo vệ. Công tác ngoại giao tăng cường sau khi Putin đưa
máy bay chiến đấu sang Syria, nhưng kết quả không có gì.
Từ Tháng Sáu năm
2015, Nga đã vận động ngoại giao với Mỹ và các nước trong vùng, tỏ ý có thể chấp
nhận một chính quyền chuyển tiếp ở Syria, sau khi Assad ra đi. Chủ Nhật vừa
qua, 11 Tháng Mười, 2015, ông Putin gặp ông Hoàng Mohammad bin Salman, bộ trưởng
Quốc Phòng Á Rập Saudi, bảo đảm rằng Nga không hề liên minh với Iran, một nước
kình địch của Saudi; mặc dù cả Nga và Iran đều ủng hộ Assad. Thổ Nhĩ Kỳ phản đối
máy bay Nga lạc từ Syria sang đất Thổ, Putin đã lập tức xin lỗi và gửi phó tư lệnh
Không Quân sang Ankara bàn việc lập một ủy ban hai nước để theo dõi và tránh sự
kiện này. Putin cũng thỏa thuận với Benjamin Netanyahu, thủ tướng Israel, thiết
lập một ủy ban tương tự, với đường dây điện thoại trực tiếp giữa tướng lãnh hai
bên, để tránh máy bay Nga xâm phạm không phận Israel.
Nhưng Tổng Thống Thổ
Recep Tayyip Erdogan vẫn lên tiếng cực lực phản đối máy bay Nga đánh cả các đạo
quân chống Assad được Thổ ủng hộ, thay vì chỉ đánh quân IS. Ông Erdogan còn dọa
rằng nước Thổ sẽ ngưng mua khí đốt của Nga nếu chính phủ Nga không thay đổi đường
lối này. Lời đe dọa này được tuyên bố sau khi ông Erdogan qua Bruxelles, trung
tâm của Liên Hiệp Châu Âu; cho thấy một vũ khí của ông Putin đã mất hiệu lực:
Ðe dọa cắt không cung cấp hơi đốt cho các nước Châu Âu. Bởi vì kinh tế Nga đang
sa lầy kể từ khi ông Putin xâm lăng Ukraine và bị phong tỏa.
Trong bốn tháng qua,
Putin đã giảm bớt can thiệp vào miền Ðông nước Ukraine, các phiến quân do Nga
xúi giục tỏ ra tôn trọng cuộc đình chiến được các nước Âu Châu và Nga ký kết. Một
lý do là ông Putin chứng kiến kinh tế Nga trên đà xuống dốc, tổng sản lượng nội
địa (GDP) sẽ giảm 3.8% trong năm nay, theo tiên đoán của Ngân Hàng Thế Giới; và
sang năm 2016 cũng chưa hồi phục. Vì đồng rúp mất giá một nửa so với đô la Mỹ,
lạm phát gia tăng, đồng lương thực thụ của công nhân Nga đã bị giảm hơn 8%, mãi
lực giảm khiến số tiêu thụ cũng xuống. Trong Tháng Sáu, số xe hơi bán giảm 30%
so với năm trước. Số tiền vay để mua nhà cũng giảm 40% trong bốn tháng đầu năm
nay.
Kế hoạch phong tỏa
kinh tế Nga của Mỹ và các nước Châu Âu nhắm những mục tiêu cụ thể. Các ngân
hàng và xí nghiệp Tây phương không được làm ăn với một số công ty và ngân hàng
Nga, đặc biệt nhắm vào các công ty dầu khí lớn. Chính phủ Mỹ mới tăng thêm 29
công ty Nga vào sổ đen, trong đó có Rosneft, một hãng dầu khí khổng lồ, và nhà
sản xuất súng AK, Kalashnikov, một nguồn ngoại tệ xuất cảng của Nga.
Mục đích cuộc cấm vận
là cắt đứt nguồn cung cấp vốn cho các xí nghiệp Nga và nguồn hỗ trợ kỹ thuật, đặc
biệt là kỹ thuật khai thác dầu mà các công ty quốc doanh của Nga tiến chậm hơn
các công ty tư nhân ở Âu Mỹ hàng mấy chục năm. Ngày 6 Tháng Mười vừa qua, Bộ
Năng Lượng trong chính phủ Nga đã phải hoãn tất cả các cuộc đào tìm dầu ở vùng
Bắc Cực trong ba năm. Lý do chính vì các công ty dầu khí Âu Mỹ rút lui không cộng
tác với các công ty Nga, theo lệnh cấm vận.
Ông Putin can thiệp
vào Syria với một mục tiêu là tạo cơ hội cộng tác với Mỹ trong việc tiêu diệt
quân IS trong khi ngưng gây rối ở Ukraine, để đổi lại sẽ được giảm cấm vận.
Ðiều đáng lo ngại cho
ông ta là dù Nga ngưng can thiệp vào nội tình Ukraine thì các biện pháp phong tỏa
khác sẽ tiếp tục được duy trì. Ðó là những lệnh cấm vận được đưa ra khi Nga chiếm
bán đảo Crimea, trước khi Putin hỗ trợ người gốc Nga nổi dậy tại miền Ðông
Ukraine. Khi chiếm đóng rồi sáp nhập Crimea vào nước Nga, ông Putin đã vi phạm
luật pháp quốc tế. Không một quốc gia nào được chiếm và sáp nhập lãnh thổ một
nước khác, đó là một “luật chơi” không ai được vi phạm, nếu không thế giới sẽ hỗn
loạn. Các nước Tây phuong không thể nhắm mắt khi luật chơi này bị Nga xóa bỏ.
Cho nên, dù Nga có chấm dứt can thiệp vào Ukraine, việc phong tỏa kinh tế vì vấn
đề Crimea vẫn tiếp tục không biết đến bao giờ. Thương thuyền Mỹ không được ghé
các hải cảng trong vùng Crimea mà Nga đã chiếm của Ukraine.
Ðiều đáng lo ngại
khác của ông Putin là việc can thiệp của Không Quân Nga không làm thay đổi tình
thế trên mặt trận. Hiện quân đội chính quyền Assad đang phản công tiến chiếm lại
một số thành phố lớn đã mất vào tay các nhóm nổi dậy; với máy bay Nga hỗ trợ
trên trời và quân đội Hezbollah từ Lebanon tới, do Iran chỉ huy, đánh dưới đất.
Ở Aleppo, với hai triệu
dân nằm gần biên giới Thổ Nhĩ Kỳ, những nhóm nổi dậy đang kiểm soát thành phố
là Ahrar al-Sham, Suqour al-Sham và Failaq al-Sham và Nusra Front, một chi
nhánh của al Qaeda tại Syria, đều là những nhóm cực đoan quá khích chống Assad
nhưng cũng chống quân IS. Ngoài ra, binh đoàn Fursan al Haq, do các nước Á Rập
trong vùng yểm trợ tập hợp dưới danh nghĩa Quân Ðội Syria Tự Do, đang sử dụng hỏa
tiễn TOW do Mỹ cung cấp để chống lại quân của Assad, quân Hezbollah và máy bay
Nga.
Chiến trường Syria
không phải là nơi tranh hùng giữa Nga và Mỹ. Các nước Á Rập, Thổ Nhĩ Kỳ và Iran
đang tham dự. Quân đội của Assad có thể tan rã, mà ông Putin không thể gửi quân
Nga sang, vì dân chúng Nga không chấp nhận. Nhiều bà mẹ người Nga đã đi biểu
tình phản đối khi con họ đến tuổi đi lính bị gửi sang Ukraine. Dân Nga chưa thấy
một mối lợi nào nhờ chiếm lại Crimea, mà chỉ tốn tiền nuôi chính quyền và dân sống
ở đó.
Kinh tế Nga suy yếu,
ngân sách khô cạn vì giá dầu xuống không cho phép kéo dài việc can thiệp vào
Syria. Vì vậy, ông Putin cần lôi kéo Mỹ vào cùng một phe đánh lực lượng IS, hy
vọng các nước Âu Mỹ sẽ giảm bớt lệnh cấm vận. Nhưng chính quyền Mỹ vẫn dửng
dưng, đứng ngoài chờ coi Nga sa lầy ra sao. Ðể tránh khỏi bị sa lầy như quân đội
Xô Viết đã thảm bại ở Afganhistan trong thập niên 1980, ông Putin chỉ còn một
đường là kiếm một cớ nào đó mà tuyên bố mình đã thành công, rồi rút quân về! Có
thể ông cố giúp quân của Assad thắng một trận nào đó, hoặc chờ các nước Á Rập,
Thổ Nhĩ Kỳ và Iran đồng ý ngồi vào bàn hội nghị thương thuyết về tương lai một
nước Syria không có Assad.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét