Thủ tướng mãn nhiệm Phan Văn Khải (trái), và tân Thủ tướng
Nguyễn Tấn Dũng trong kỳ họp Quốc hội 2006. AFP
Cuối tháng 7, 2017, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phú ký quyết định
thành lập Tổ tư vấn kinh tế cho thủ tướng gồm có 15 chuyên gia kinh tế Việt Nam
cả trong và ngoài nước. Các tổ chức tư vấn như vậy đã được thành lập trước đây.
Tiến sĩ Nguyễn Quang A, từng là người sáng lập Viện IDS, một
tổ chức tư vấn tư nhân đã bị giải tán dưới thời Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, nói
rằng sự có mặt của một Tổ Tư vấn Kinh tế cho Thủ tướng là điều rất cần thiết,
nhưng ông e ngại rằng hiệu quả của tổ tư vấn có thể bị giảm do cơ chế làm việc
không thường xuyên của nó:
“Tổ tư vấn làm việc không phải thường xuyên lắm mà là định kỳ,
mấy tháng một lần, nó cũng giống như 13 người tư vấn cho ông Dũng của nhiệm kỳ
trước mà thôi. Cái hình thức của ông Dũng và ông Phúc là giống nhau. Hình thức
tư vấn của ông Kiệt và ông Khải thì khác, nó rộng nhưng có một nhóm trong tổ tư
vấn hay ban nghiên cứu đấy là hoạt động thường xuyên, tức là một ngày tám tiếng,
ngày làm việc thì tổ đấy ngồi đấy, có thể tư vấn cho ông thủ tướng một cách
liên tục.”
Ông Nguyễn Quang A nhấn mạnh tới tầm quan trọng của việc thực
thi các chính sách, các đạo luật trong công việc hàng ngày của chính phủ, và nếu
như tổ tư vấn có những người làm thường trực thì sẽ có tác dụng lớn hơn là chỉ
tư vấn cho việc hoạch định chính sách mà thôi.
Năm 1993, dưới thời Thủ tướng Võ Văn Kiệt, một tổ chuyên gia
về cải cách kinh tế và hành chính được thành lập để góp ý kiến cho thủ tướng về
các vấn đề kinh tế và xã hội. Năm 1996, tổ này được đổi tên thành Tổ Nghiên cứu
Đổi mới Kinh tế-Xã hội- Hành chính. Năm 1998, dưới thời Thủ tướng Phan Văn Khải,
tổ này được nâng cấp lên thành Ban Nghiên cứu Kinh tế của thủ tướng. Ban này bị
giải tán dưới thời Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng.
Tiến sĩ Lê Đăng Doanh, người tham gia công việc tư vấn cho
thủ tướng từ năm 1993 nói với chúng tôi:
“Thủ tướng Võ Văn Kiệt và Thủ tướng Phan Văn Khải thì có lập
tổ tư vấn và ban nghiên cứu các vấn đề kinh tế xã hội. Còn Thủ tướng Nguyễn Tấn
Dũng chỉ tổ chức tổ tư vấn các vấn đề tài chính tiền tệ thôi, phạm vi đó hẹp.
Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng thì đã giải thể ngay Ban nghiên cứu của Thủ tướng
Phan Văn Khải sau khi lên nhậm chức. Đó là quyết định đầu tiên của Thủ tướng
Nguyễn Tấn Dũng.”
Nhận định về công việc của Tổ Tư vấn và Ban Nghiên cứu Kinh
tế thời hai thủ tướng Võ Văn Kiệt và Phan Văn Khải, ông Nguyễn Quang A cho rằng
họ đã đạt được những thành tựu rất quan trọng trong công cuộc cải cách kinh tế
lúc đó.
Là thành viên của Ban Nghiên cứu Kinh tế của Thủ tướng Phan
Văn Khải, Tiến sĩ Lê Đăng Doanh nhớ lại về những hoạt động của mình:
“Chúng tôi đã hoạt động rất tích cực theo định hướng cơ chế
thị trường. Thứ hai là chúng tôi thúc đẩy các quan hệ quốc tế, đa dạng hóa, đa
phương hóa các quan hệ kinh tế, thương mại, kể cả những quan hệ chính trị giữa
Việt Nam và các nước, tránh Việt Nam phụ thuộc quá đáng vào một đối tác, nhất
là đối tác đó là một nước láng giềng lớn. Điều thứ ba là chúng tôi đẩy mạnh cải
cách các doanh nghiệp nhà nước, cảnh giác với các nhóm lợi ích. Chúng tôi đẩy mạnh
cải cách thể chế, cải cách hành chính, Ban nghiên cứu đã hỗ trợ rất tích cực
trong việc xây dựng Luật doanh nghiệp.”
Bà Phạm Chi Lan, một thành viên của Ban Nghiên cứu Kinh tế
lúc đó viết trên báo chí trong nước vào ngày 1 tháng tám, năm 2017, rằng Luật
Doanh nghiệp ra đời vào năm 1999 là một sự thúc đẩy cho kinh tế Việt Nam. Tiến
sĩ Lê Đăng Doanh nói thêm là những đạo luật và chính sách lúc đó khi được thủ
tướng chuẩn thuận thường không vấp phải những sai sót, hay phản ứng của báo chí
và công luận, và Thủ tướng Phan Văn Khải là người rất lắng nghe ý kiến các
thành viên Ban nghiên cứu.
Ông Lê Đăng Doanh nói rằng Ban nghiên cứu mà ông là thành
viên đã tư vấn cho Thủ tướng Phan Văn Khải loại bỏ 286 giấy phép con cản trở hoạt
động của doanh nghiệp. Khi được hỏi rằng với những thành quả như vậy thì việc
ký sắc lệnh giải tán Ban Nghiên cứu Kinh tế của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng có phải
là một sự trì hoãn hoạt động cải cách kinh tế và xã hội của Việt Nam hay không,
ông Lê Đăng Doanh nói:
“Cái đó thì phải để cho lịch sử phán xét. Hiện nay chúng ta
thấy có rất nhiều các vụ án, các vụ việc có liên quan đến thời kỳ của Thủ tướng
Nguyễn Tấn Dũng. Hiện chưa có một công trình nghiên cứu tổng kết một cách đầy đủ
và khách quan. Nhưng rõ ràng là thời kỳ của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã để lại
nhiều gánh nặng kinh tế nặng nề. Tốc độ tăng trưởng kinh tế giảm đi, bội chi
ngân sách thì tăng lên, nợ công tăng nhanh chóng. Đặc biệt là Thủ tướng Nguyễn
Tấn Dũng cho phép các tập đoàn nhà nước được kinh doanh đa dạng hóa, ví dụ như
Tập đoàn dầu khí kinh doanh cả du lịch, khách sạn, taxi, và có rất nhiều các
công ty con khác. Bây giờ chúng ta thấy là Tập đoàn dầu khí Việt Nam đang đối mặt
với rất nhiều vấn đề, tài chính, tiền tệ, rất nhiều vấn đề tiêu cực.”
Những vụ việc liên quan đến Tập đoàn dầu khí Việt Nam mà ông
Lê Đăng Doanh đề cập bắt đầu bùng lên vào năm 2016, với thông tin nhiều công ty
làm ăn thua lỗ, những nghi án liên quan đến tham nhũng, một số cán bộ của tập
đoàn này bỏ trốn ra nước ngoài, hai viên chức cao cấp thời kỳ đó là ông Vũ Huy
Hoàng, cựu Bộ trưởng Bộ Công Thương, và ông Đinh La Thăng từng đứng đầu Tập
đoàn dầu khí quốc gia bị kỷ luật, cách chức.
Khi được biết Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc thành lập Tổ tư vấn
kinh tế mới, bà Phạm Chi Lan và ông Lê Đăng Doanh đều rất hoan nghênh và hy vọng
đây là cơ hội mà các chuyên gia có thể tư vấn cho chính phủ trong thời kỳ khó
khăn và phức tạp của nền kinh tế như hiện nay.
Ông Nguyễn Quang A, từ góc độ quan sát bên ngoài bộ máy nhà
nước, nhận định về các thành viên của tổ tư vấn mới thành lập:
“Tôi biết nhiều người trong số 15 người đấy. Rất nhiều người
cổ vũ cho kinh tế thị trường, có đầu óc suy nghĩ chín chắn, rất là đáng quý.
Nhưng tôi cũng được nghe là có một số người khi tư vấn cho người này thế này,
tư vấn cho người khác với cùng một vấn đề thì hoàn toàn ngược lại. Có thể có những
người như vậy, và cũng khó mà tránh. Tôi được nghe thế thôi, không rõ như thế
nào, nhưng những người tôi biết thì đều là những người đáng trân trọng.”
Và khi thực hiện bài viết này chúng tôi có tìm cách liên lạc
với một số thành viên của tổ tư vấn, nhưng không liên lạc được, và có một thành
viên từ chối phát biểu.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét