Thương mại Mỹ – Trung Quốc: Bò qua, gà lại

Hà Tường Cát tổng hợp

Công nhân một trại gà ở Hợp Phì, tỉnh An Huy, Trung Quốc, xem xét các máng đồ ăn có trộn thuốc kháng sinh colistin chống dịch bệnh. (Hình minh họa: STR/AFP/Getty Images)

Hai cường quốc kinh tế hàng đầu thế giới vừa đạt thỏa hiệp thương mại theo đó Trung Quốc đồng ý sẽ mua thịt bò của Mỹ và Mỹ mua gà đã làm thịt sẵn từ Trung Quốc.

Thỏa hiệp gồm 10 điểm chính do Bộ Trưởng Thương Mại Mỹ Wilbur Ross loan báo hôm Thứ Năm còn cho biết Mỹ sẽ bán cho Trung Quốc khí đốt hóa lỏng LNG (Liquefied Natural Gas), và Bắc Kinh sẽ dành sự dễ dàng hơn cho các công ty Mỹ vào thị trường, chẳng hạn các công ty tài chính Mỹ có thể được phép cung cấp dịch vụ thẻ tín dụng ở Trung Quốc. Ngược lại, các ngân hàng Trung Quốc cũng sẽ dễ dàng được phép hoạt động ở Mỹ.

Đây là tiến bộ cụ thể nhất từ khi Tổng Thống Donald Trump vào Tòa Bạch Ốc sau khi nhiều việc ông muốn làm gặp vấp phải rắc rối không đi đến kết quả gì. Ông đánh đi một tweet sáng sớm Thứ Sáu: “Trung Quốc vừa thỏa thuận để Mỹ lại được phép bán thịt bò và những sản phẩm khác. Quả tình đây là một TIN THẬT đáng kể.”

Khi tranh cử, ông Donald Trump nhiều lần than phiền về tình hình nhập siêu mậu dịch giữa Mỹ với Trung Quốc, và đe dọa nếu đắc cử ông có thể cho áp dụng biện pháp trừng phạt quan thuế trên hàng hóa nhập cảng từ Trung Quốc. Nhưng cho đến bây giờ, ông lại tỏ ra sẵn sàng mở rộng trao đổi mậu dịch song phương, và quan hệ với Trung Quốc có thể sẽ nồng ấm hơn thời chính quyền của Tổng Thống Barack Obama.

Chính quyền Mỹ coi thỏa hiệp là bước tiến mới để phát triền xuất cảng và giảm thâm hụt mậu dịch Mỹ-Trung. Ông Wilbur Ross gọi thỏa hiệp là “thành tựu phi thường, một thành quả lớn nhất trong lịch sử thương thuyết mậu dịch Mỹ-Trung.”

Tuy nhiên, ông Joshua Meltzer, thành viên chương trình Phát Triển và Kinh Tế Toàn Cầu của Brookings Institution, cho rằng tuyên bố ấy hơi quá lố, dù cho đây là một bước tích cực của cuộc đối thoại về vấn đề duyệt xét lại toàn diện quan hệ kinh tế Mỹ-Trung. Theo ông Meltzer, thỏa hiệp này có thể mở ra những cơ hội mới cho Mỹ ở các ngành từ nông nghiệp, năng lượng, đến tài chánh, các lãnh vực vẫn thường gặp khó khăn trong việc xâm nhập thị trường Trung Quốc. Nhưng ông nhắc nhở là trong quá khứ Trung Quốc từng có nhiều cam kết tích cực rồi không tuân hành đủ.

Nhiều chuyên viên mậu dịch khác cũng đánh giá thỏa hiệp là chỉ đạt kết quả bình thường so với những điều Trung Quốc hứa hẹn trước kia. Ông David Dollar, cựu viên chức Bộ Tài Chánh Mỹ và thành viên Brookings Institution, cho rằng thỏa thuận sẽ chỉ ít có ảnh hưởng tới kinh tế Mỹ. Thịt bò và thanh toán tài chính điện tử đều là những cái Trung Quốc từng nhiều lần hứa hẹn.

Tháng Chín, 2016, Trung Quốc đồng ý giải tỏa lệnh cấm thịt bò Mỹ với điều kiện thịt bò phải không quá 30 tháng tuổi, tuy vậy, với nhiều thủ tục khác chưa được quy định dứt khoát, nên sau đó Trung Quốc vẫn chưa mua thịt bò Mỹ. Lệnh cấm thịt bò ở Trung Quốc áp dụng với nhiều nước và với Mỹ bắt đầu từ năm 2003 khi chứng bệnh “bò điên” xuất hiện ở Mỹ.

Bán thịt bò qua Trung Quốc là một mục tiêu ưu tiên của nông gia Mỹ vì sức tiêu thụ của thị trường này đang lên nhanh, tăng gấp 10 lần từ 2010 đến 2015, do dân chúng có mức sống khá hơn. Mỗi năm Mỹ xuất cảng hơn 1 triệu tấn thịt bò qua 112 nước, trị giá $6.3 tỷ. Không được vào thị trường Trung Quốc, thịt bò Mỹ chỉ có thể bán qua Mexico, Nhật, Nam Hàn, và Canada, trong khi một số nước Âu Châu cũng làm khó. Những nước khác bán thịt bò cho Trung Quốc, thị trường đứng thứ nhì thế giới hiện nay, là Úc, Uruguay, và New Zealand.

Thịt gà nhập từ Trung Quốc chắc chắn sẽ có giá rẻ hơn gà Mỹ và như thế các nông gia nuôi gà ở Mỹ sẽ bị khó khăn. Vấn đề còn lại sẽ là dân Mỹ có sẵn sàng tiêu thụ thịt gà Trung Quốc hay chọn “America First” theo Tổng Thống Trump.

Mỹ cũng sẽ bán cho Trung Quốc khí đốt hóa lỏng, một nhu cầu năng lượng thay thế cho than và dầu lửa gây quá nhiều ô nhiễm. Bộ Năng Lượng Mỹ chấp thuận cho xuất cảng 19.2 tỷ foot-khối khí đốt mỗi ngày, và nếu không có thị trường Trung Quốc, sản lượng khí đốt do các mỏ đá phiến (shale gas) cung cấp sẽ quá dư thừa.

Bộ Trưởng Ross tuyên bố thỏa hiệp Mỹ-Trung “sẽ giải phóng cho ngành năng lượng Mỹ“À vì Trung Quốc là nước mua LNG nhiều nhất thế giới. Nhưng theo CNBC, Nhật mới là nước đứng đầu về nhập cảng LNG, sau đó tới Nam Hàn, và Trung Quốc chỉ đứng hàng thứ ba. Nếu mọi sự diễn tiến tốt đẹp, tới năm 2030 Trung Quốc sẽ mua $26 tỷ LNG của Mỹ, tính theo giá hiện nay, nhưng tính toán này cần phải xét lại vì còn nhiều vấn đề phức tạp khác trong đó có giá cả và cạnh tranh, chưa kể thỏa hiệp về khí đốt đã có với Nga và giá khí đốt chuyển từ Nga về chắc chắn rẻ hơn, nhiều nguồn cung cấp khác cũng có thể lợi cho Trung Quốc hơn là Mỹ vì gần hơn, chẳng hạn Úc và Qatar. Năm 2016, Trung Quốc nhập cảng 26.1 triệu tấn LNG, 46% từ Úc, 19% từ Qatar và chỉ có khoảng 200,000 tấn từ Mỹ!

Theo lời ông Ross, Washington cũng đồng ý công nhận sáng kiến “Vành Đai và Con Đường,” một chiến lược đầy tham vọng của Trung Quốc có tiềm năng là kế hoạch phát triển lớn lao nhất trong lịch sử nhân loại. Tên đầy đủ của sáng kiến này là “Vành Đai Kinh Tế Con Đường Tơ Lụa Trên Đất và Con Đường Tơ Lụa Trên Biển Thế kỷ 21.” Con Đường Tơ Lụa là một hệ thống những con đường đi lại buôn bán giữa các nước Châu Á và Châu Âu từ thời thượng cổ. Trung Quốc muốn bằng chiến lược này nắm vai trò chủ đạo trong thời đại toàn cầu hóa trong khi Mỹ muốn lui bước về quốc nội.

Ngày Chủ Nhật sắp tới, tại Bắc Kinh, Chủ Tịch Tập Cận Bình sẽ chủ tọa diễn đàn đầu tiên giữa gần 30 nhà lãnh đạo quốc gia để thảo luận về chiến lược phát triển “Vành Đai và Con Đường” với dự chi sơ khởi lên tới $500 tỷ. Mặc dầu dự án sẽ liên quan tới hàng trăm quốc gia, Tổng Thống Donald Trump của Mỹ, Thủ Tướng Shinzo Abe của Nhật, và Thủ Tướng Angela Merkel của Đức, cho đến nay, chưa tham gia vào sáng kiến này.

Tuy nhiên, trong cuộc phỏng vấn của tờ The Economist, Tổng Thống Trump cho biết Mỹ sẽ gởi một phái đoàn quan sát đến hội nghị Bắc Kinh, và Trung Quốc sẽ cử một phái đoàn đến hội nghị đầu tư nước ngoài họp tại Washington, DC, vào Tháng Bảy.

Khi loan báo với các phóng viên những thỏa hiệp này, Bộ Trưởng Ross cũng xác định rằng “không có sự trao qua đổi lại” (‘quid pro quo’) mà chỉ là sự hợp tác giữa hai quốc gia như Tổng Thống Donald Trump và Chủ Tịch Tập Cận Bình đã đồng ý trong cuộc gặp gỡ tại Mar-a-Lago, Florida, hồi tháng trước. Theo ông, đây là thỏa thuận đầu tiên trong kế hoạch 100 ngày thương lượng được ấn định cho tới Tháng Bảy để thảo luận lại toàn bộ quan hệ kinh tế giữa Mỹ và Trung Quốc.