Phạm Chí Dũng
Đại diện Ngân hàng thế giới được hầu hết lãnh đạo cấp cao VN
tiếp đón, nhưng không hứa hẹn cho vay mới bất kỳ khoản nào.
2016, Việt Nam bước vào kỷ nguyên Quốc Hội mới, chính phủ mới
và ngân sách thủng túi.
“Cấm cửa” vay ưu đãi
Ngay sau hai chuyến làm việc liên tiếp tại Hà Nội của Chủ tịch
nhóm Ngân hàng thế giới Jim Jong Kim và Tổng Giám Đốc Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế
Christine Lagarde mà đã không hứa hẹn bất cứ khoản cho vay mới nào đối với giới
lãnh đạo Việt Nam, Bộ Tài Chính nước này đã biểu hiện một cử chỉ lộ diện hơn
nhiều so với thái độ cố giấu trước đây: tổ chức buổi họp báo chuyên đề về chính
sách cho vay lại vốn ODA vào ngày 22 tháng 3, 2016 tại Hà Nội.
Cuộc họp báo này thấm màu u ám. Cục Trưởng Cục Quản Lý Nợ và
Tài Chính Quốc Tế Trương Hùng Long thông báo: Một trong những điều khoản khi Việt
Nam không còn được vay theo điều kiện ODA vào năm 2017 là các khoản vay hiện
nay sẽ phải rút ngắn thời gian trả nợ hoặc chịu trả mức lãi suất cao hơn so với
cam kết trước đây.
Nếu giai đoạn trước 2010, thời hạn vay bình quân khoảng
30-40 năm, với chi phí vay khoảng 0.7 - 0.8%/năm, bao gồm thời gian ân hạn, thì
đến giai đoạn 2011-2015 thời gian vay bình quân chỉ còn từ 10-20 năm, tùy theo
từng đối tác và từng loại vay, với chi phí vay khoảng 2%/năm trở lên.
Dự kiến đến tháng 7, 2017, Việt Nam có thể không còn được
vay theo điều kiện ODA, phải chuyển chủ yếu sang sử dụng nguồn vốn vay ưu đãi
và tiến tới vay theo điều kiện thị trường. Nguồn vốn ODA đã vay chuyển sang điều
khoản trả nợ nhanh gấp đôi hoặc tăng lãi suất lên từ 2%-3.5%.
Thực ra, “điềm báo” đã hiện ra trước đó. Tháng 12, 2015,
Ngân Hàng Thế Giới đã đột ngột thông báo “dừng các khoản vay ưu đãi đối với Việt
Nam.”
Đương nhiên, điều khoản phải trả nợ nhanh và tăng lãi suất
đương nhiên có thể gây sốc cho ngân sách trong việc “thu xếp” các khoản nợ
trong thời gian tới.
Vậy nợ phải trả trong thời gian tới là bao nhiêu?
Ác mộng nợ công
Theo chính báo cáo của Bộ Tài Chính, con số trả nợ trong năm
2015 chiếm khoảng 16% tổng thu ngân sách. Trong năm 2016, các khoản phải trả nợ
và đảo nợ chiếm hơn 24% trên tổng chi ngân sách, riêng trả nợ là 14.7% tức là
tương đương trên 150 nghìn tỷ đồng. Còn lại khoản đảo nợ là 95,000 tỷ đồng.
Trước cuộc họp báo trên của Bộ Tài Chính, tại Hội Thảo Công
Bố báo cáo tổng quan thị trường tài chính năm 2015 và chỉ số kinh tế dẫn báo do
Ủy Ban Giám Sát Tài Chính Quốc Gia tổ chức tại Hà Nội vào ngày 14 tháng 3, 2016,
ông Trần Đình Thiên - viện trưởng Viện Kinh Tế, Viện Hàn Lâm Khoa Học Xã Hội Việt
Nam - đã phải thốt lên: “Ngân sách năm gay rồi, dự báo năm sau sẽ tiếp tục gay
thì ảnh hưởng thị trường tài chính của Việt Nam.”
Vào cuối năm 2015, ông Bùi Quang Vinh - Bộ Trưởng Kế Hoạch
và Đầu Tư đã phát lộ, “Ngân sách trung ương chỉ còn 45,000 tỷ đồng.” Tại thời
điểm đó, ngay một số quan chức cấp cao cũng phải thừa nhận “tình hình ngân sách
là cực kỳ căng thẳng.” Sau đó, người ta chứng kiến phía chính phủ chỉ đạo Bộ
tài chính phải vay mượn khoảng 30,000 tỷ đồng từ Ngân hàng nhà nước “để cân đối
khó khăn ngân sách,” còn Bộ tài chính phải thoái vốn tại hàng loạt ngân hàng và
cả những doanh nghiệp đầy màu mỡ như Vinamilk...
Trong khi đó, bội chi ngân sách đã vượt trần nguy hiểm từ
lâu. Vào năm 2013, bội chi ngân sách đã lên đến 6.3% GDP. Còn cuối năm 2015, để
“lập thành tích chào mừng đại hội đảng 12,” chính phủ Nguyễn Tấn Dũng đã cam kết
bội chi ngân sách năm 2015 sẽ không vượt quá 4.5% GDP. Nhưng rốt cuộc, con số
phải thừa nhận tại kỳ họp thứ 11 Quốc Hội tháng 3, 2016 là 6.1% GDP.
Nợ công quốc gia cũng “địa ngục” không kém. Càng gần thời điểm
cuối cùng của “Triều Đại Nguyễn Tấn Dũng,” tình hình số liệu nợ nần quốc tế
càng tung bay hơn. Nếu những năm trước, báo cáo của chính phủ chẳng bao giờ chịu
thừa nhận tỉ lệ nợ công/GDP tiệm cận giới hạn nguy hiểm 65%, thì nay một số bộ
ngành như Bộ Kế Hoạch và Đầu Tư, Bộ Tài Chính đã bắt đầu thốt ra nỗi đau trần
trụi này, dù còn kém thua rất xa so với tỉ lệ nợ công/GDP thực tế đã vọt lên đến
ít nhất 98% từ năm 2011 - theo chính một chuyên gia nhà nước “làm ra 100 đồng
thì đã phải dùng đến hết 98 đồng để trả nợ.”
Trong nợ công quốc gia, ODA chiếm một phần đáng kể và cũng
là một thứ trụ giúp cho chân đứng chế độ độc đảng khó bị gãy vụn trong suốt nhiều
năm qua.
Quả báo ODA
Tục ngữ Việt “Đi đêm có ngày gặp ma” đã ứng nghiệm dù quá muộn
màng.
Quả báo ODA có thể đã bắt đầu từ năm 2012. Ngay trước thềm hội
nghị nhóm tư vấn các nhà tài trợ giữa kỳ năm 2012, Bộ Ngoại Giao Đan Mạch đã
không ngần ngại tuyên bố ngừng 3/4 dự án ODA tài trợ cho Việt Nam do nghi ngờ một
số cơ quan đơn vị sử dụng chi sai khoảng 11.4 tỷ đồng trên tổng số tiền 69 tỷ đồng
do Đan Mạch tài trợ, tức là tương đương khoảng 19.9 triệu cua-ron.
Năm 2013, phía Thụy Điển đã bắt buộc phải ngừng vô thời hạn
các khoản viện trợ ODA cho Việt Nam sau khi phát hiện hàng loạt gian dối của
quan chức Việt. Sau đó cả Bộ Ngoại Giao Australia vài vài quốc gia khác cũng bắt
đầu cắt giảm viện trợ.
Sau đó, báo chí Nhật Bản - chứ không phải báo chí Việt Nam -
đã phát hiện công ty tư vấn quốc tế Thái Bình Dương của Nhật đã phải hối lộ cho
quan chức Việt Nam phụ trách dự án đại lộ Đông-Tây ở Thành phố Hồ Chí Minh một
phần hoa hồng tương đương 10% giá trị hợp đồng. Lúc đó cũng là một trưởng ban của
PMU Đông-Tây là Huỳnh Ngọc Sĩ đã nhận số tiền hối lộ trên 800,000 đô la.
Chỉ vài tuần lễ sau khi xảy ra vụ việc 6 quan chức ngành đường
sắt Việt Nam bị bắt tạm giam do bị nghi nhận tổng cộng 16 tỷ đồng tiền hối lộ từ
công ty Tư Vấn Giao Thông Nhật Bản (JTC), vào đầu tháng 6, 2014, Bộ Ngoại Giao
Nhật Bản đã ra thông báo cho biết các khoản vay mới bằng đồng yen và các khoản
tài trợ cho dự án đường sắt đô thị Hà Nội đã bị đình chỉ.
Hạn ngạch đạo đức giới quan chức tham nhũng ODA đã không còn
biết giới hạn chấm mút là gì.
Thậm chí còn có những tỉ lệ tham nhũng, thất thoát cụ thể đối
với ODA ở Việt Nam. Trong một lần hiếm hoi, báo điện tử Vietnamnet đã nêu ra một
minh họa cụ thể: từ năm 2009-2010, sau khi đại sứ quán Nhật tại Việt Nam loan
báo sẽ viện trợ không hoàn lại để một số tỉnh xây trường học, đường sá hạ tầng&
thì có một phụ nữ mà tờ báo không dám nêu tên, chỉ cho biết là cư ngụ tại thành
phố Vinh, tỉnh Nghệ An, đã liên lạc với lãnh đạo nhiều xã ở Hà Tĩnh để đặt vấn
đề chạy dự án, với điều kiện khi thành công phải cắt cho bà ta 40%.
Sau đó nguồn vốn ODA đã được rót về cho ba xã ở Hà Tĩnh,
trong đó có một xã tên là Gia Phố được nhận 80,000 đô la để xây dựng trường tiểu
học. Chính quyền xã này đã lấy 8,000 đô la chia cho nhau, rồi lấy thêm 24,000
đô la chi cho người phụ nữ làm môi giới. Tỉ lệ 40% tương tự cũng xảy ra ở huyện
Cẩm Xuyên. Do bị ăn chặn thảm thiết đến thế, các cơ sở giáo dục, đường sá ở ba
xã trên đều sụt giảm mạnh về quy mô và chất lượng.
Còn rất nhiều dẫn chứng khác về lãng phí và “ăn dày” ODA.
Năm 2015, báo chí phản ánh công trình cầu vượt Giá Rai (thị xã Giá Rai, Bạc
Liêu) được xây dựng với tổng vốn đầu tư 290 tỉ đồng rồi... bỏ không khoảng ba
năm nay do hết vốn làm đường dẫn, gây lãng phí. Hoặc dự án trích dầu cám ở Bến
Tre, dự án dây chuyền dệt bao đay ở TP.HCM, dự án nhà máy thủy sản đông lạnh Hạ
Long, chương trình phát triển dâu tằm tơ ở Lâm Đồng và hàng loạt dự án cơ khí,
cấp nước, nông nghiệp vay vốn ODA từ Pháp, Đức không hiệu quả...
Một loạt dự án sử dụng vốn ưu đãi, nhất là lĩnh vực giao
thông, chậm tiến độ và đội vốn lớn so với tổng mức dự kiến đầu tư ban đầu như dự
án tuyến metro Nhổn - ga Hà Nội, dự án xây dựng tuyến metro số 1 (Bến Thành-Suối
Tiên) và dự án metro tuyến Bến Thành-Tham Lương ở TP.HCM...
Thế nhưng điều kỳ quái la cho đến nay ở Việt Nam vẫn chưa có
bất kỳ tổ chức giám kiểm độc lập nào cho một khu vực được coi là nhạy cảm như
ODA. Những tổ chức phi chính phủ Việt Nam muốn làm việc này thì không được cho
phép thành lập, trong khi đó những tổ chức phi chính phủ nước ngoài vốn có truyền
thống kiểm định những dự án lớn như thế này lại chưa hoạt động ở Việt Nam, và
cũng chưa được được một cơ quan nhà nước Việt Nam nào mời.
2016, sau vài chục năm “vay mượn, vay mượn ồ ạt cho đến khi
sụp đổ,” ngân sách Việt Nam đã biến thành một tổ mối đúng nghĩa: tỉ lệ nợ
công/GDP vượt xa giới hạn nguy hiểm, còn cộng đồng tài chính quốc tế đang thẳng
tay “cấm cửa” vay mượn ODA đối với chính thể “ăn của dân không chừa thứ gì.”
Trong cơn mê sảng quằn quại giai đoạn cuối, quả báo đã ứng
nghiệm.
Theo Việt nam Thời
Báo
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét