Ngày 2 Tháng 2 vừa qua, Hội đồng Chức danh giáo sư nhà nước
công bố danh sách ứng viên đạt tiêu chuẩn chức danh giáo sư, phó giáo sư năm
2017. Trong danh sách này có 1.226 người đạt tiêu chuẩn, gấp 1,7 lần năm 2016
và 2,3 lần năm 2015. Trong đó có 85 người đạt tiêu chuẩn chức danh giáo sư
(GS), 1.141 người đạt phó giáo sư (PGS). Lập tức có nhiều nguồn bình luận trái
chiều cho rằng bằng cấp tại Việt Nam vô giá trị và lượng GS, PGS nhiều như... lợn
con.
Trong một bài trả lời trên báo, GS Trần Văn Nhung, Tổng Thư
ký Hội đồng Chức danh GS nhà nước đã bác bỏ nhận định này, và cho rằng tỉ lệ GS
của VN còn thấp hơn so với nhiều nước trên thế giới. Trích dẫn vài con số thì
Trung Quốc có gần 4 GS hoặc PGS trên 10.000 dân và 0,2 GS hoặc PGS trên 100
sinh viên, gấp 10 lần Việt Nam, tại Đức, nước này có 3 GS trên 10.000 dân và
1,7 GS trên 100 sinh viên. Năm 2015, nước Áo có 0,62 GS trên 100 sinh viên. Nói
tóm lại là số GS ở Việt Nam vẫn còn ít so với các nước tiên tiến.
Việc so sánh này có phần thiếu chính xác. Ở hầu hết các nước
tiên tiến thì việc "phong" cho ai là GS hay bất kỳ chức năng nào
trong trường đều do cơ sở đó quyết định chứ không do nhà nước như ở VN, và điều
này dẫn đến nhiều hệ lụy tiêu cực.
Đây là điều mà nhiều GS nổi tiếng như Hoàng Tụy và Ngô Bảo
Châu đều nhận thấy. Theo GS Châu thì "Ở ta, GS là một chức danh danh dự được
nhà nước phong. Người được phong nhận được sự tôn trọng của xã hội nhưng ngược
lại không có quyền hạn, nhiệm vụ nào rõ ràng với chức danh đó". Và chính
vì do Trường bổ nhiệm nên ở nước ngoài, họ chỉ căn cứ vào khả năng người thầy
và nhu cầu nhà trường nên số lượng GS của họ cao hơn. Ở ta, căn cứ vào các phát
biểu của cơ quan chức năng thì trở thành GS "cực kỳ khó". Tuy nhiên,
việc "chất lượng ứng viên đạt tiêu chuẩn chức danh GS, PGS năm nay được
tăng lên" không đồng nghĩa là đó là những tinh hoa của nền giáo dục, vì
theo GS Châu, đó chỉ là chức danh được sự tôn trọng của xã hội. Nói toẹt ra
là... vô bổ.
Chắc mọi người còn nhớ cách đây vài năm có đề nghị khắc tên
các sinh viên mới có bằng tiến sĩ vào bia Quốc Tử Giám. Cũng may là ý tưởng
điên rồ này đã bị phê phán nặng nề, nhưng điều này cũng cho thấy nhiều cái đầu
khoa bảng đến mức bệnh hoạn vẫn còn tồn tại ở VN.
Tôi thì có suy nghĩ hơi khác. Vấn đề không nằm ở chất lượng
hay số lượng nhưng ở chỗ những vị GS này có đóng góp gì cho giáo dục nói riêng
và xã hội nói chung mới là điều quan trọng.
Trở lại việc phong hàm vừa qua. Nếu phải xin (được phong)
thì sẽ có cho hoặc không. Trong 10 năm làm việc tại ĐH Bách Khoa Sàigòn, tôi quả
thực ngán ngẩm với các thủ tục, các giấy tờ để nộp vào các chức danh GS, PGS.
Tôi nghĩ phải đến vài trăm ký chứ không chơi.
Các ứng viên có lẽ phải bỏ một thời gian rất lâu để hoàn tất
các thủ tục thì chẳng hiểu đầu óc và thời gian cho công việc của mình là giảng
dạy và nghiên cứu. Tôi không nhớ đã đọc ở đâu nói rằng nếu Einstein có tái sinh
và nộp đơn ở VN thì cũng sẽ bị loại.
Một khía cạnh khác, Hội đồng chức danh có căn cứ vào các yếu
tố chính trị để quyết định hay không? Tôi không rõ, nhưng chắc chắn là những ứng
viên có các suy nghĩ, nhận định hoặc hành vi "lề trái", cổ súy cho
dân chủ, nhân quyền... chắc chắn sẽ bị loại ngoài vòng giữ xe.
Và đó là điều tôi muốn bàn nhân chuyện phong hàm này là với
thủ tục xin-cho trong một cơ chế chính trị hóa giáo dục như ở VN thì các GS có
giỏi đến đâu đi chăng nữa cũng chỉ đào tạo ra một tầng lớp khoa bảng nhưng phi
nhân bản, chỉ biết phục vụ cho quyền lợi cá nhân và "mũ ni che tai"
trước mọi việc xảy ra chung quanh.
Việc này ai cũng có thể thấy, từ việc tăng giá xăng, việc chốt
các BOT khắp nơi, việc an toàn vệ sinh, việc tàn phá môi trường... chả có ai
dám lên tiếng, đặc biệt là giới trí thức - phải gọi là giới khoa bảng mới đúng
- nói gì đến chuyện chính trị, bảo vệ lãnh thổ hoặc nhân quyền.
Nhiều người lập luận rằng không nên lẫn lộn chính trị với học
đường! Thế thì hãy điểm qua vài điều trong Luật giáo dục ngày 14-06-2005.
“Điều 2: Mục tiêu giáo dục: Đào tạo con người VN phát triển
toàn diện, có đạo đức (…) trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa
xã hội”.
“Điều 3: Nền giáo dục VN là nền giáo dục xã hội chủ nghĩa có
tính nhân dân, dân tộc, khoa học, hiện đại, lấy chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng
Hồ Chí Minh làm nền tảng”.
“Điều 27: Mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp học sinh
phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất… hình thành nhân cách con
người VN xã hội chủ nghĩa…”.
“Điều 40: Nội dung giáo dục đại học phải có tính hiện đại và
phát triển, bảo đảm cơ cấu hợp lý giữa kiến thức khoa học cơ bản… và các bộ môn
khoa học Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh…”. Tóm lại, trong bộ Luật giáo dục, sặc
một mầu chính trị.
Tôi không chủ trương đả kích cá nhân, nhưng nếu đã có một
trình độ nhất định mà nói rằng "giáo dục phi chính trị" thì quả thật
các nhà giáo này đã tự đặt mình ra ngoài thời sự và nhịp thở sức sống của xã hội.
Cũng nên nhắc lại cho mọi người rằng Chu Văn An được tôn vinh là "người thầy
của muôn đời" không chỉ vì ông là một nhà giáo tài năng, đã có những đóng
góp lớn lao cho sự nghiệp giáo dục Việt Nam mà còn vì ông đã nêu tấm gương sáng
về đạo làm người trong đó Thất trảm sớ là một minh chứng rõ ràng nhất. Và Thất
trảm sớ là một hành động chính trị.
Vấn đề của giáo dục VN ngày nay là tập hợp của muôn vàn khó
khăn và là những câu hỏi không có lời giải. Những người quan tâm thì không khỏi
lo lắng vì thấy trước mặt mình cả một "núi vấn đề", đó là bệnh thành
tích, học giả bằng thật, ngồi nhầm lớp, bệnh giả dối, bạo lực học đường, sự tụt
hậu... và còn biết bao nhiêu cái "núi" khác. Động đến cái nào cũng thấy
bất khả thi. Có viết về một trong những đề tài này chắc cũng tốn nhiều giấy mực.
Hồi còn ở trong nước và sinh hoạt chung với các thầy cô
trong Hội Giáo chức Chu Văn An, anh chị em chúng tôi thỉnh thoảng trao đổi về
các vấn nạn của giáo dục VN, và mười lần như một, câu kết luận của chúng tôi
là: "Vấn đề thì ai cũng biết cả, lời giải ai cũng biết cả. Đó là chỉ chi đất
nước có dân chủ thì mọi bài toán sẽ có lời giải. Những gì chúng ta bàn ở đây chỉ
là nói cho vui". Cay đắng thật.
Trở lại vấn đề phong hàm, nếu xem các lời bình trên báo
chính thống thì mới thấy đại đa số người dân vẫn đánh giá thấp, thậm chí rất thấp
bằng cấp VN nói riêng và cả hệ thống giáo dục nói chung. Không phủ nhận rằng đất
nước không hiếm những tài năng nhưng tại sao chúng ta ngày nay lại "ngày
càng thua Lào và Campuchia về mọi mặt". Đây là kết luận dựa theo những số
liệu Ngân hàng thế giới – World Bank và Diễn đàn kinh tế Thế giới – WEF đưa ra
cách đây gần 1 năm. Và theo như một kỹ nghệ gia Việt Nam tuyên bố cách đây 3
năm thì "chúng ta đã lỡ cơ hội vào Top 3 của ASEAN và chỉ còn nước nán lại
chạy đua với châu Phi...".
Và nếu chúng ta còn tiếp tục lầm lũi đi theo cơ chế và suy
nghĩ độc tôn như hiện tại thì có lẽ sắp tới chúng ta sẽ chẳng còn tìm ai ra để
chạy đua.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét