Được cấp 1 số đăng ký, loại thuốc đó có thể được nhập hàng
chục, hàng trăm tấn vào thị trường Việt Nam không bị bất cứ hạn chế nào.
Hàng trăm loại thuốc và nguyên liệu thuốc đã được Thanh tra Bộ Y tế
phát hiện là đã được cấp số đăng ký lậu.
Tuy
câu chuyện xảy ra hơn 10 năm rồi nhưng đến giờ vẫn còn mang tính thời
sự. Thời sự ở chỗ, mặc dù đã có kết luận thanh tra, nhưng hàng trăm loại
thuốc đó vẫn tiếp tục tràn vào Việt Nam không hạn chế số lượng và những
kẻ bất chấp luật pháp, bất chấp sức khỏe của nhân dân cho đến giờ vẫn
được coi là vô tội…
Mục đích của việc cấp số đăng ký thuốc (số visa) là để đảm bảo loại
trừ những loại thuốc kém chất lượng và thuốc cấm lưu hành trên thế giới
nhằm bảo vệ an toàn sức khỏe của nhân dân. Đây là thông lệ quốc tế.
Nhiệm vụ cực kỳ quan trọng liên quan đến sức khỏe của hàng chục triệu
dân này đã được giao cho Vụ Quản lý dược Bộ Y tế.
Để giúp Vụ Quản lý dược “siết chặt” công tác này, tháng 9/1991, Bộ
trưởng Bộ Y tế đã ký quyết định thành lập Hội đồng xét duyệt (HĐXD),
trong đó phân công Thứ trưởng Nguyễn Văn Đàn làm chủ tịch, Vụ trưởng Vụ
Quản lý dược Phan Văn Tín làm phó chủ tịch. HĐXD này hoạt động đến tháng
6/1992 thì được giải tán để bàn giao lại cho một HĐXD mới mang tên “Hội
đồng xây dựng chính sách kinh tế đối ngoại kinh doanh thuốc đối với
Việt Nam”, do Bộ trưởng Phạm Song làm chủ tịch, Thứ trưởng Lê Văn Truyền
làm phó chủ tịch và Vụ trưởng Vụ Quản lý dược Phan Văn Tín làm ủy viên
thư ký.
Tuy đã có một HĐXD uy tín, song Bộ Y tế và bản thân hội đồng này vẫn
bị một số cán bộ chuyên trách của Vụ Quản lý dược thời điểm lúc bấy giờ
qua mặt một cách quá dễ dàng. Giờ đây, khi lật lại những gì mà đoàn
thanh tra Bộ Y tế đã kết luận, chúng tôi thực sự rất kinh ngạc. Theo
nguyên tắc, thư ký HĐXD và các chuyên viên Vụ Quản lý dược phải chuẩn bị
đầy đủ hồ sơ hợp lệ để khi HĐXD nhóm họp thì trình ra xét duyệt, lần
lượt thông qua các mặt hàng của từng hãng thuốc. Sau khi có kết quả xét
duyệt, HĐXD chính thức phát hành văn bản và việc cấp số đăng ký cho các
mặt hàng thuốc mới được tiến hành. Thế nhưng thực tế, HĐXD và những thủ
tục pháp lý chặt chẽ lúc bấy giờ chỉ mang tính hình thức, bởi vì Vụ Quản
lý dược hoàn toàn không có bộ máy chuyên môn giúp việc nào cả. Đảm nhận
công việc nặng nề và quan trọng có liên quan đến sức khỏe của toàn dân
này thực chất chỉ có một người làm từ A đến Z. Người đó là ông Phạm Xuân
Lễ, Ủy viên thường trực kiêm thư ký HĐXD. Trừ ông Lễ và một, hai người
giúp việc không chính thức và không thường xuyên cho ông Lễ, đằng sau
HĐXD là một con số 0.
Những bê bối đầu tiên mà đoàn thanh tra phát hiện là sự tùy tiện về
thủ tục: Tiếp nhận hồ sơ không hề có biên lai, không hề mở sổ sách đăng
ký… Theo kết quả thanh tra: Nhiều công ty cùng với nhiều mặt hàng không
đầy đủ hồ sơ mà vẫn được cấp số đăng ký. Cụ thể như trường hợp của Công
ty Ampharco (Mỹ). Doanh nghiệp này được cấp số đăng ký 15 mặt hàng thì 5
mặt hàng không có giấy xác nhận được phép lưu hành tại nước sở tại; 8
mặt hàng không được thử nghiệm dược lý, 8 mặt hàng không có kết quả thử
nghiệm…
Cũng theo kết quả thanh tra thì “đã có những hồ sơ không đủ tư cách
pháp lý, có dấu hiệu giả mạo nhưng thư ký hội đồng đã bỏ qua hoặc cố
tình bỏ qua để cấp số đăng ký cho những mặt hàng này nhập vào Việt Nam”.
Cụ thể là: 4 giấy chứng chỉ của Bộ Y tế Ý cho phép lưu hành hợp pháp
tại Ý 4 mặt hàng Gentamycin, Antalgin, Dexa và K-Cort, nhưng là những
bản photocopy chỉ mang một số ký hiệu 5714DEL 13/2/1978, không có bản
chính, không có công chứng của cơ quan chức năng và có dấu hiệu giả mạo.
Và trên thực tế, đây là những văn kiện giả mạo vì, như một nhà chuyên
môn đã phân tích trong đơn tố cáo đề ngày 22/5/1997: “Không thể có 4
chiếc xe ô tô mang cùng một biển số đăng ký, thì trong ngành dược cũng
vậy, không thể có 4 mặt hàng thuốc mang cùng một số đăng ký lưu hành
(tức visa), mà lại phát hành cùng ngày”. Đáng lưu ý hơn, cũng theo kết
luận thanh tra, là thư ký hội đồng chuẩn bị hồ sơ để đưa ra HĐXD số
lượng rất ít, nhưng khi làm văn bản chính thức công bố kết quả lại điền
thêm nhiều hơn. Chẳng hạn như: Công ty Rotex SĐK 024/CTNN tn91 chỉ được
HĐXD 10 mặt hàng, nhưng kết quả công bố lại đạt đến… 27; Công ty Sanophi
SĐK 010/CTNN tn91 xét duyệt 3, công bố 8; Công ty Farmitalia Carlo SĐK
030/CTNN tn91 xét duyệt 8, công bố 14…
Đoàn thanh tra đã khẳng định hành vi này “thực chất là cấp số đăng ký
lậu” và con số “cấp lậu” chính thức được tìm thấy lúc ấy là 192 mặt
hàng. Đến tháng 6/1992, Bộ trưởng Bộ Y tế ký quyết định thành lập “Hội
đồng xây dựng chính sách kinh tế đối ngoại kinh doanh thuốc đối với Việt
Nam”, giao nhiệm vụ thay thế HĐXD cũ xét duyệt cấp số đăng ký thuốc
nhưng Vụ Quản lý dược không chấp hành triển khai mà vẫn tiếp tục duy trì
hội đồng cũ. Bởi vậy, mặc dù trong “Hội đồng mới”, dược sĩ Phan Văn Tín
chỉ là ủy viên kiêm thư ký và dược sĩ Phan Xuân Lễ “không có nhiệm vụ
gì”, song dược sĩ Lễ vẫn tiếp tục “quy trình” chuẩn bị các văn bản và
dược sĩ Tín vẫn tiếp tục ký quyết định công bố cấp số đăng ký (ngày
13/7/1992) cho 14 công ty với tổng cộng 149 mặt hàng nữa. Đối với nguyên
liệu làm thuốc, quy trình cũng tương tự và kết quả mà đoàn thanh tra
phát hiện là chỉ thông qua HĐXD 62 mặt hàng nhưng lại cấp số đăng ký cho
175 mặt hàng (!).
Từ những phát hiện đó, đoàn thanh tra tiếp tục “bới tung” tất cả tài
liệu tại Vụ Quản lý dược thời điểm ấy nhưng không thể tìm thấy hồ sơ của
158 mặt hàng thuốc đã được cấp số đăng ký. Hàng loạt các câu hỏi đã
được đặt ra lúc bấy giờ: Thuốc cấp lậu nên không có hồ sơ? Hồ sơ bị thủ
tiêu trước khi đoàn thanh tra đến? Hồ sơ bị mất do thiếu trách nhiệm?…
“Dù bất cứ nguyên nhân nào thì việc 158 thứ thuốc đã được hợp pháp hóa
bằng việc cấp số đăng ký nhưng không có hồ sơ là một hành vi vi phạm
pháp luật, có hậu quả xấu, vì ai dám bảo đảm 158 thứ thuốc này là đạt
được các yêu cầu về chất lượng, về độ an toàn, về hiệu lực khi dùng cho
người. Vì không có hồ sơ nên cũng không thể quản lý được những hậu quả
của thuốc gây ra do thiếu cơ sở để truy tìm, xem xét” – Tại bản báo cáo
“hệ thống hóa và bổ sung các chứng cứ cho kết luận thanh tra” đề ngày
25/6/1994, Thanh tra Bộ Y tế đã nhấn mạnh như vậy.
Hoàng Hải Vân – Võ Khối (Thanh Niên)
14-6-2004
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét