Việt Nam đối mặt với khoản nợ khổng l

Vũ Quốc Ngữ dịch (VNTB)

Tháng trước, Bộ Tài chính đã đưa ra kế hoạch tăng thuế khác nhau để kiềm chế thâm hụt ngân sách và nợ công. Tuy nhiên, kế hoạch này vẫn chưa rõ ràng. Số liệu thống kê của Quỹ Tiền tệ Quốc tế cho thấy thâm hụt ngân sách của chính phủ đã tăng từ 22.100 tỷ đồng, tương đương 5% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) trong năm 2000 lên 293 nghìn tỷ đồng (13,1 tỷ USD), hay 6,5% GDP vào năm 2016. Chính phủ muốn giảm mức thâm hụt ngân sách xuống 3,5% GDP vào năm 2020, theo kế hoạch tài khóa trung hạn 2016-2020.

Kể từ năm 2000, chính phủ Việt Nam luôn chi tiêu nhiều hơn ngân sách của mình. Dự báo thâm hụt ngân sách cho năm 2017-2018 là khoảng 5,8% GDP/năm. Doanh thu của chính phủ đã tăng lên trong 15 năm qua, một phần do tăng trưởng kinh tế bình quân trên 6% trong giai đoạn này. Tuy nhiên, tăng trưởng này không thể theo kịp với chi tiêu của chính phủ.

Các khoản chi thường xuyên, bao gồm quản lý, tiền lương, an sinh xã hội, lương hưu, an ninh và quốc phòng là nguyên nhân chính gây ra thâm hụt ngân sách. Theo thống kê của Bộ Tài chính, chi thường xuyên chiếm 66,3% tổng chi của chính phủ trong năm 2016, so với 18,7% và 15% đối với khoản thanh toán lãi và đầu tư công.

Kế hoạch tăng thuế của chính phủ đã bị người dân Việt Nam phản đối kịch liệt. Ông Nguyễn Sinh Hùng, khi đó là Chủ tịch Quốc hội, cho biết trong buổi điều trần chính thức của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội vào đầu năm 2016 rằng chính quyền nên cải thiện việc thu thuế và hiện nay không phải là thời điểm tốt để tăng thuế mà không cần phải giải thích chi tiết.

Ông ta hoàn toàn chính xác. Bộ Tài chính dự kiến ​​tăng thuế môi trường từ 3.000 đồng lên 8.000 đồng / lít xăng, mặc dù giá xăng tại Việt Nam đã trở nên quá cao so với thu nhập của người tiêu dùng và cao hơn so với giá nhiên liệu tại các nước châu Á lân cận.

Giá xăng tại Mỹ vào ngày 11/9/2017 là 0,83 USD/lít so với 0,52 USD ở Malaysia, 0,64 USD ở Indonesia, và 0,90 USD tại Philippines, theo thống kê của GlobalPetroPrices.com. Nếu được chấp thuận, thuế mới sẽ đẩy giá xăng lên 1,03 USD / lít hoặc 3,90 USD/gallon, trong khi thu nhập bình quân đầu người ở Việt Nam là 6,00 USD/ngày.

Người dân Việt Nam đã cáo buộc chính phủ về việc sử dụng sai thuế môi trường, vì họ tin rằng ý định của chính phủ là tăng thuế để giảm thâm hụt ngân sách chứ không phải để bảo vệ môi trường. Bộ Tài chính cũng muốn tăng 10% thuế giá trị gia tăng VA) trên toàn lãnh thổ vào năm 2019, và có thể đến 14% trong tương lai gần.

Đảng Cộng sản Việt Nam, với bốn triệu thành viên, là một gánh nặng rất lớn đối với ngân sách quốc gia, vì chính phủ phải có đầy đủ tài chính cho nhân viên, văn phòng và các hoạt động.

Theo thống kê chính thức của Bộ Tài chính, chính phủ đã chi tổng cộng 11.800 tỷ đồng cho Văn phòng Trung ương Đảng trong giai đoạn 2006-2015 (trừ năm 2009, vì số liệu năm đó không có), nhiều hơn mức chi cho Văn phòng Quốc hội (9.100 tỷ đồng), Văn phòng Chính phủ (6.000 tỷ đồng), Văn phòng Chủ tịch nước (1.000 tỷ đồng).

Tiền chi cho Ban Chấp hành Trung ương Đảng chiếm 41,8% tổng ngân sách dành cho các tổ chức này trong thời gian 9 năm đó. Cần lưu ý rằng ngoài Văn phòng Trung ương, đảng còn có văn phòng ở cấp tỉnh, thành phố, huyện và xã. Việt Nam có 58 tỉnh và năm thành phố lớn thuộc trung ương.

Đảng có một số ủy ban đặc biệt cấp trung ương, chẳng hạn như Ban Đối ngoại, Ban Kinh tế, Quân ủy Trung ương, Ủy ban Kiểm tra Trung ương và Ban Tuyên giáo, tất cả đều có các chức năng giống như các bộ tương ứng trong chính phủ.

Tình huống này tạo ra gánh nặng gấp đôi cho người nộp thuế, những người gọi nó là "một cổ hai tròng."

Ngoài ra, chính phủ cũng cung cấp tài chính cho các tổ chức quần chúng và các hiệp hội xã hội dân sự do chính phủ tài trợ, đặc biệt là Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Đoàn Thanh niên Cộng sản, Hội Phụ nữ Việt Nam, Hội Cựu chiến binh, Hội Nông dân và Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam . Sáu tổ chức này có mối quan hệ tốt với đảng và nhận được tổng cộng 1.500 tỷ đồng từ ngân sách quốc gia năm 2016.

Như Le Hồng Hiệp của Viện Nghiên cứu Đông Nam Á (ISEAS) đã chỉ ra, một số biện pháp hiệu quả nhất để giảm bớt thâm hụt ngân sách là cắt giảm chi tiêu thường xuyên, giảm quy mô của chính phủ và sáp nhập các ủy ban của đảng vào các bộ tương ứng trong chính phủ.

Các nhà tài trợ quốc tế luôn gây sức ép lên chính phủ để tách các chức năng của đảng ra khỏi ngân sách quốc gia.

Tổng nợ công của Việt Nam tính đến giữa tháng 7 năm 2017 là 94,6 tỷ USD, tương đương khoảng US$ 1.038 một người. Nợ công đã tăng liên tục trong nhiều năm từ 36% GDP năm 2001 lên 62,4% vào năm 2016. Theo dự báo của IMF, năm 2017 và 2018 sẽ là 63,3% và 64,3% trong khi trần nợ công được chính phủ đặt ở mức 65% GDP vào năm 2020.

Nghĩa vụ trả nợ công tăng lên làm tăng chi tiêu công. Do đó, thâm hụt ngân sách của chính phủ tăng sẽ làm tăng nợ công. Đây là hai mặt của cùng một vấn đề tài chính.

Theo ông Đinh Tiến Dũng, Bộ trưởng Bộ Tài chính, "nợ công đang tăng nhanh, chủ yếu do những yếu kém trong việc quản lý và sử dụng vốn vay."

Thật vậy, sự kém hiệu quả của các doanh nghiệp nhà nước (DNNN) vẫn là một gánh nặng nghiêm trọng đối với ngân sách của chính phủ và nền kinh tế rộng lớn hơn. Trịnh Xuân Thanh, nguyên Chủ tịch Tập đoàn Xây dựng Dầu khí Việt Nam bị buộc tội gây thiệt hại về tài chính 3.300 tỷ đồng (khoảng 145 triệu USD) và chạy trốn sang Đức. Đây là trường hợp gần đây nhất trong một loạt các vụ xì căng đan ở DNNN ở Việt Nam.

Giá trị thị trường của các DNNN ở Việt Nam hiện tại khoảng 300 tỷ USD. Việc tư nhân hóa theo kế hoạch của các doanh nghiệp nhà nước kéo dài hơn hai thập kỷ. Việc cổ phẩn hóa càng sớm thì càng tốt hơn cho nền kinh tế. Việc bán các DNNN mà chính phủ coi như là doanh thu cũng sẽ giúp bù lại thâm hụt ngân sách.

Việt Nam cũng nổi tiếng với các dự án đầu tư công cộng không hiệu quả. Rất nhiều cây cầu đã sụp đổ ngay sau khi chúng được hoàn thành. Các con đường được xây dựng chỉ kéo dài vài năm trước khi cần phải sửa chữa lớn. Có quá nhiều trường hợp được liệt kê trong bài viết này.

Các nguồn lực lớn đã bị lãng phí trong các dự án đầu tư công này, nhưng vẫn chưa có ai bị coi là có trách nhiệm với những thiệt hại này. Tham nhũng lan rộng các dự án này là lý do chính cho sự thất bại của họ.

Theo Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN), nợ xấu ở Việt Nam năm 2016, bao gồm nợ xấu do Tổng công ty Quản lý Quỹ Việt Nam quản lý (VAMC), đã lên đến 487 nghìn tỷ đồng (21,7 tỷ USD), chiếm 8,8% tổng dư nợ cho vay 5,5 triệu tỷ đồng (241 tỷ USD), tỷ lệ khá cao. NHNN cho hay kế hoạch đưa tỷ lệ nợ xấu xuống dưới 3% vào năm 2020.

Nợ xấu có xu hướng làm giảm nguồn vốn cho vay, dẫn đến việc giảm lợi nhuận của ngân hàng, từ đó dẫn đến phân bổ sai vốn và kéo theo tăng trưởng kinh tế. Một nghiên cứu gần đây về nợ xấu của Ngân hàng Tái thiết và Phát triển Châu Âu (EBRD) cho thấy rằng các nước có tỷ lệ nợ xấu thấp có xu hướng tăng trưởng nhanh hơn.

Việc tăng thuế không phải là câu trả lời cho sự thiếu hiệu quả và lãng phí của chính phủ ở Việt Nam. Sử dụng vốn vay và đầu tư một cách khôn ngoan là cách tốt nhất để giảm nợ công và thâm hụt ngân sách trong thời gian dài. Những biện pháp này rất quan trọng nếu Việt Nam muốn duy trì đà tăng trưởng kinh tế.

Và đất nước không thể lãng phí thời gian và tiền bạc hơn nữa.