Âu Dương Thệ - Blog Bauxite Việt Nam
Đức và Việt Nam có một số điểm
tương đồng. Về mặt dân số và diện tích tương đối ngang ngửa với nhau, VN
331.114km² và gần 92 triệu dân, Đức 357.376km² và trên 81 triệu dân[1]. Cả hai
nước đều là sản phẩm của Thế chiến thứ 2 và Chiến tranh lạnh giữa Đông và Tây,
hay còn gọi là giữa Cộng sản và Tự do. Cả VN và Đức đều bị chia đôi. Nhưng hai nước lại có những khác
biệt rất căn bản về nhiều mặt.
Chế độ độc đảng toàn trị theo chủ nghĩa cộng sản
(CS) đã dẫn VN lao vào các cuộc chiến tranh suốt 30 năm tàn khốc và hận thù.
Nhiều triệu người Việt ở cả hai miền đã bị hi sinh. Đất nước tuy thống nhất
trên 42 năm nhưng vẫn là một trong những nước rất nghèo, lợi tức đầu người năm
2016 là 1980 USD và người dân vẫn bị tước các quyền tự do dân chủ căn bản. Chế
độ toàn trị với kinh tế thị trường (KTTT) định hướng xã hội chủ nghĩa (XHCN) đã
tạo ra nạn tham nhũng đang trở nên bất trị. Nhân quyền và tự do báo chí ở mức rất
tồi tệ đội sổ trên thế giới. Mới vài ngày trước Quốc hội (QH) sửa đổi Bộ luật
Hình sự, bắt các luật sư phải tố cáo thân chủ trong các tội giải thích rất cao
su gọi là “tội xâm phạm an ninh quốc gia”[2]. Ngay trước đó Chủ tịch QH Nguyễn
Thị Kim Ngân đòi hỏi phải đưa việc này vào luật.
Trong khi đó chế độ Dân chủ Đa
nguyên (DCĐN) và KTTT đã làm Tây Đức hồi phục kinh tế-xã hội rất nhanh. Tuy bị
chia cắt suốt 45 năm nhưng không có chiến tranh giữa Đông và Tây Đức. Từ 1990
nước Đức đã thống nhất không tốn một viên đạn. Không có cảnh hàng trăm ngàn người
phải bị giam cầm trong các trại cải tạo hết năm này tới năm khác. Từ sau khi
hai miền thống nhất, chủ trương đoàn kết và tương trợ thay cho bạo lực và trả
thù. Suốt trên ¼ thế kỷ người dân Tây Đức đã đóng góp hàng ngàn tỉ Euro để tái
thiết lại phía Đông.
Đức đang là quốc gia có nền kinh
tế mạnh đứng thứ ba, thứ tư trên thế giới, là đầu tầu kinh tế của Liên minh Âu
châu (EU). Lợi tức đầu người ở Đức năm 2016 là 45.790 USD[3]. Người đi làm đều
có các bảo hiểm y tế, lao động, hưu trí…, nếu không thì có thể xin trợ cấp xã hội.
Đức còn là nước có nền dân chủ pháp trị và tự do báo chí rất cao. Tuy chống đảng
cực hữu mị dân mới ra đời vài năm AfD (Alternative für Deutschland: Chọn lựa
cho Đức), nhưng khi nhà cầm quyền ở một thành phố tìm cách cản trở cuộc biểu
tình của đảng này, chính bà Thủ tướng (TT) Đức TS Merkel đã công khai chống lại
và yêu cầu các cơ quan chính quyền địa phương phải tôn trọng quyền này. Vì quyền
biểu tình đã được Hiến pháp Đức công nhận là một trong những quyền tự do căn bản
của nhân dân.
***
Vì chủ nghĩa dân tộc cuồng tín và
mị dân nên Hitler đã biến Đức thành một chế độ độc tài tàn bạo nhất trong lịch
sử Đức, thực hiện tham vọng điên cuồng chinh phục Âu châu bằng vũ lực. Từ đó
gây ra Thế chiến thứ hai. Nhưng Hitler đã thảm bại và tự vẫn, Đức và Âu châu trở
thành đống tro.
Là nước chiến bại nên Đức bị chia
4, phía Đông bị Hồng quân Liên xô chiếm, phía Tây dưới quyền kiểm soát của Mĩ,
Pháp và Anh. Từ đồng minh chống Hitler, Liên xô CS dưới quyền cai trị của bạo
chúa Stalin đã trở thành đối đầu với Hoa Kỳ, Anh, Pháp là các nước theo DCĐN.
Chiến tranh lạnh khởi sự và cực kỳ căng thẳng ở Âu châu ngay sau khi Thế chiến
thứ hai chấm dứt.
Khi ấy dân tộc Đức ở phía Tây phải
chọn lựa một thế chế chính trị tương lai cho mình và cả Tây Âu cũng phải chọn lựa
thái độ với nước Đức bại trận. Tái lập chính sách của phe thắng trận như trong
Thế chiến thứ nhất (1914-18), chiếm đóng Đức và bắt phải bồi thường chiến
tranh. Nếu chọn giải pháp này là tiếp tục nuôi thù hận, xô đẩy các nước Tây Âu
kình chống lẫn nhau, như thế sẽ là cái mồi để Hồng quân Liên xô xâm chiếm và
nhuộm đỏ cả châu Âu!
Đứng trước kẻ thù cực kỳ nguy hiểm,
lại được Hoa Kỳ hỗ trợ – một siêu cường nguyên tử đầu tiên khi đó, nên khi ấy
các chính khách lớn và các giới trí thức ở Pháp, Anh và Đức đã ý thức, đây
chính là thời cơ phải dựa vào nhau để ngăn chặn hiểm họa Cộng sản. Anh, Pháp, Đức
và nhiều nước Tây Âu đã dứt khoát tiếp tục hoặc triển khai thiết lập thể chế
DCĐN, KTTT, pháp trị và tự do báo chí. Hoa Kỳ và các nước dân chủ Tây Âu đã
cùng theo đuổi các giá trị xã hội chung trên đây, nên kế hoạch Marshall về kinh
tế đã ra đời để tái thiết Tây Âu và Liên minh quân sự Bắc Đại Tây Dương (NATO)
được thành lập để cùng nhau ngăn chặn hiểm họa đỏ.
***
Hệ thống chính trị và kinh tế của
Đức được qui định trong Hiến pháp công bố ngày 23/5/1949 rút kinh nghiệm từ các
giai đoạn bất ổn và độc tài trước đó[4]. Cộng hòa Đức ra đời là một liên bang với
nhiều tiểu bang (hiện nay là 16 TB), theo chính thể đại nghị và DCĐN. Các quyền
lập pháp, hành pháp và tư pháp độc lập và bình đẳng với nhau. QH liên bang
(Bundestag) là cơ quan có thẩm quyền cao nhất, cứ bốn năm bầu một lần. Thủ tướng
do Quốc hội liên bang (QHLB) bầu theo tỉ lệ quá bán trong QH. TT chỉ định các bộ
trưởng, quyết định đường lối và hoạt động của Chính phủ. Các bộ trưởng có quyền
tự chủ trong các hoạt động của bộ và chịu trách nhiệm trong lãnh vực của mình.
Chính phủ liên bang có thẩm quyền chuyên độc trong quốc phòng và ngoại giao.
Các lãnh vực giáo dục, thuế vụ, giao thông, xã hội… chia thẩm quyền giữa chính
quyền Liên bang (LB) và các Tiểu bang (TB).
Rút kinh nghiệm đau thương trong
quá khứ nên quân đội Cộng hòa liên bang Đức đặt dưới quyền trực tiếp của QHLB.
Việc gởi quân đội Đức ra tham chiến ở nước ngoài đều phải do QHLB quyết định. Để
tránh tình trạng quân đội bị lợi dụng, QHLB cử ra một đại biểu theo dõi các hoạt
động của quân đội và hàng năm tường trình tình hình quân đội trước QHLB. Tổng
thống Đức không do dân trực tiếp bầu lên, nhưng do Thượng viện (Bundesrat) bầu
5 năm một lần, chỉ giữ vai trò nghi lễ ngoại giao. Chế độ KTTT công nhận và tôn
trọng quyền tư hữu, kinh tế tư nhân là nền tảng và tự do cạnh tranh lành mạnh
theo luật pháp được coi là động lực phát triển của toàn xã hội.
Để tránh tình trạng QH bị xé lẻ,
phân tán quá nhiều các chính đảng dẫn tới tình trạng các Chính phủ LB và TB
không được ổn định, nên trong luật bầu cử ở Đức có điều khoản 5%, nghĩa là muốn
có đại diện vào QHLB hay Quốc hội tiểu bang (QHTB) mỗi chính đảng phải được ít
nhất 5% tổng số phiếu trong các cuôc bầu cử liên hệ. Vì thế các nhóm cực hữu
hay cực tả (CS) thường không có đại diện trong các QHLB, nay chỉ vài tiểu bang
nhóm cực hữu có đại diện, nhưng hầu như không có ảnh hưởng.
Điểm đặc biệt nữa là, trong các
cuộc bầu cử QHLB và TB mỗi cử tri có quyền sử dụng hai lá phiếu, một phiếu bỏ
cho ứng cử viên mình ủng hộ và phiếu thứ hai bỏ cho chính đảng mình tín nhiệm.
Tùy theo tỉ số phiếu bầu cho đảng, các chính đảng có thể cử thêm đại diện vào
QH, ngoài các ứng cử viên thắng cử trực tiếp. Đây là giải pháp dung hòa để một
cử tri có thể thích ứng cử viên A, nhưng lại không ưa chính đảng của ông A…
Sau Thế chiến 2 trong các QHLB và
TB ở Đức chỉ có ba chính đảng chính là Liên minh Thiên Chúa giáo (CDU/CSU), Đảng
Dân chủ Xã hội (SPD) và Đảng Tự do (FDP). Từ thập niên 80 Đảng Xanh (die
Grünen) ra đời, nay có đại diện trong QHLB và nhiều tiểu bang. Từ khi Đức thống
nhất có thêm Đảng Tả (die Linke), đảng viên phần chính từ cựu Đông Đức CS, có đại
diện trong QHLB và một số QHTB.
Đảng Dân chủ Xã hội (SPD) là
chính đảng lâu đời nhất, xuất thân từ các phong trào lao động hai thế kỷ trước,
nhưng các nhà lãnh đạo sau này đã dứt khoát từ bỏ đường lối bạo lực và chủ
trương giành chính quyền bằng phương pháp đấu tranh dân chủ. Khẩu hiệu nổi tiếng
của SPD là không thể dùng bạo lực để tiêu diệt giai cấp này và hình thành giai
cấp mới. Các TT nổi tiếng của SPD là W. Brandt, H.Schmidt và H. Schröder[5]. Từ
sau Thế chiến 2 Liên minh CDU/CSU cầm quyền lâu đời nhất ở Đức. Các thủ tướng
lâu đời là K. Adenauer, H. Kohl và hiện nay là A. Merkel (từ 2005). Cựu Đảng
trưởng và đương kim Ngoại trưởng S. Gabriel đã từng nói, Đảng SPD không coi các
chính đảng khác ở Đức là kẻ thù mà chỉ là đối thủ chính trị, nghĩa là cùng tồn
tại nhưng cạnh tranh trong chính trị[6].
Điều đáng chú ý là, hai chính đảng
lớn nhất đối lập nhau SPD và CDU/CSU không muốn thành lập chính quyền liên hiệp
của hai đảng lớn nhất. Vì họ ý thức rằng, một xã hội thiếu đối lập, nhất là đối
lập có trọng lượng, không có lợi chung cho quyền lợi đất nước. Cho nên trong gần
70 năm chỉ có ba lần có Chính phủ liên hiệp lớn được miễn cưỡng thành lập
(1966-69), (2005-09) và hiện nay từ 2013.
Trong QHLB hiện nay có 631 dân biểu,
bao gồm các chính đảng CDU/CSU (311), SPD (193), Đảng Tả (64) và Đảng Xanh
(63)[7]. Hiện nay các chính đảng đang chạy đua tranh cử vào giai đoạn cuối trước
cuộc bầu cử QHLB mới (24/9/17). Các cuộc thăm dò gần đây cho thấy ngoài 4 chính
đảng trên, có thể Đảng Tự do sẽ trở lại QHLB và Đảng AfD cũng có thể nhẩy vào
QHLB lần đầu. Đây là một đảng cực hữu, có khuynh hướng chống EU và người nhập
cư, mới ra đời từ vài năm, đặc biệt từ khi bà Merkel ban hành chính sách tiếp
nhận ồ ạt người tị nạn từ Hè 2015.
Về mặt nội trị, sự hoạt động song
hành của Chính phủ liên bang và các Chính phủ tiểu bang cho thấy sự tản quyền
đã được đặt ưu tiên. Ngoài ra Hiến pháp 1949 thiết lập chế độ đại nghị với QHLB
là cơ quan có quyền lực cao nhất, Thủ tướng lãnh đạo Chính phủ do QHLB bầu ra
và qui định các chính đảng phải hội đủ 5% tống số phiểu cử tri mới được cử đại
diện vào QH. Cách tổ chức hệ thống công quyền như thế ở Đức cho thấy vừa phân
quyền, tản quyền và đề cao hiệu năng. Việc này chứng tỏ các giới chính trị,
chuyên viên, trí thức và đa số nhân dân Đức không muốn tái diễn nguy cơ chế độ
độc tài cá nhân và đảng trị cực kỳ nguy hiểm thời Quốc xã của Hitler. Nhưng đồng
thời cũng muốn tránh tình trạng đất nước chia năm xẻ bảy thời Cộng hòa Weimar
(1918-33).
Điểm nổi bật nhất phải nói tới là
sự trưởng thành của các chính đảng dân chủ ở Đức và các quyền công dân căn bản
không những chỉ được thừa nhận trong Hiến pháp mà còn được thực thi nghiêm túc
trong cuộc sống hàng ngày. Trong đó phải nói tới các quyền tự do dân chủ căn bản
của các công dân, quyền tự do thành lập các tổ chức dân sự, các tổ chức nghề
nghiệp và tự do báo chí. Ngay trong Điều 1 Hiến pháp 23/5/1949 đã qui định “Phẩm
giá của con người không được xâm phạm. Tôn trọng và bảo vệ nó là trách nhiệm của
tất cả các cơ quan công quyền”[8]. Mọi công dân và đoàn thể đều có quyền viết
thư yêu cầu Tòa án Hiến pháp tối cao liên bang (Bundesverfassungsgericht) phản
đối và kiện các quyết định của Chính phủ và QHLB, nếu họ cảm thấy nó vi phạm tới
các quyền căn bản ghi trong Hiến pháp. Ngay cả nhóm cực hữu hậu thân của Quốc
xã (NPD) cũng đã hành xử quyền này. Cho tới nay Tòa án Hiến pháp tối cao liên
bang đã ra nhiều bản án nổi tiếng, chứng tỏ sự công minh và độc lập trong vai
trò bảo vệ các quyền tự do dân chủ của công dân ngăn cản các quyết định sai lầm
hoặc bất công của các cơ quan công quyền.
Quyền tự do báo chí của Cộng hòa
liên bang Đức cũng trở thành biểu tượng tốt và đã được chứng minh nhiều lần
không chỉ đối với các nhân vật quan trọng trong chính quyền, các cơ quan công
quyền mà cả với chính một số nhà báo. Nổi tiếng nhất là vụ “Die Spiegel-Affäre”
vào cuối 1962. Der Spiegel là tuần báo rất có uy tín và có số độc giả đông. Vì
một bài tường thuật về chính sách quân sự của NATO khi ấy đã bị Bộ trưởng Quốc
phòng và Đảng trưởng CSU F.J. Strauß buộc tội là “phản quốc”. Một số ký giả và
cả Tổng biên tập Rudolf Augstein đã bị bắt giam.
Quyết định của Strauß đã tạo ra
nhiều phản ứng cực mạnh trong nhân dân lẫn chính giới. Báo chí cấp tiến, nhiều
chính đảng trong QH và nhiều nhân vật có uy tín đã yêu cầu phải trả tự do cho
các nhà báo bị bắt và đòi truy tố Strauß. Áp lực của dư luận đã dẫn tới khủng
hoảng Chính phủ. Cuối cùng TT Adenauer đã cách chức Strauß khỏi Bộ trưởng Quốc
phòng và sau đó tòa án đã trả tự do cho các nhà báo và Tổng biên tập der
Spiegel[9].
Chuyện thứ hai liên quan tới báo
chí bị lợi dụng. Đầu 1983 tuần báo Stern đã cho phổ biến loạt bài gọi là
“Hitler-Tagebücher” (Nhật ký Hilter)[10], nhờ đó số phát hành đã gia tăng vọt,
từ 400.000 lên 2,2 triệu và giá bán mỗi tập Stern từ 0,50 DM vọt lên 3,5 DM.
Nhưng ngay sau đó các cơ quan điều tra đã chứng minh đây là tài liệu giả mạo. Họa
sĩ K. Kujau, người giả mạo chữ viết của Hitler, và nhà báo Heidemann của Stern
đã bị xử nhiều năm tù. Ban biên tập tuần báo Stern đã phải từ chức và tờ báo bị
mất uy tín.
Một thí dụ khác về quyền lực
không minh bạch sẽ bị dư luận kết án nghiêm khắc trong xã hội DCĐN ở Đức bất kể
nhân vật nào: TT Kohl vừa từ trần và sẽ được EU tổ chức tang lễ chung vào 1/7.
Ông đã đóng góp nhiều cho sự lớn mạnh của EU và được coi là người cha tạo dựng
nước Đức thống nhất. Nhưng chính vào những năm cuối của thập niên 90 TT Kohl đã
bị dư luận Đức kết án và ngay Đảng CDU của ông cũng phê bình, vì những liên hệ
của ông trong vụ nhận khoản tài chánh lớn (khoảng trên 2 triệu Đức mã) giúp CDU
nhưng không công khai minh bạch[11].
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét