Hoa Kỳ có thể đặt một chân ở cánh cửa của Việt Nam?

Dịch giả: Song Phan

Tác giả: Wendell Minnick

 

    Ảnh minh họa. Nguồn: Sephard/ internet

Quan hệ giữa Trung Quốc và Việt Nam có thể ít phức tạp hơn Washington mong muốn, bất chấp việc Bắc Kinh đe dọa sử dụng vũ lực buộc Hà Nội ngưng khoan trên biển Đông mới đây. Điều thú vị là trong tuyên bố chung ngày 31 tháng 5 của Tổng thống Donald Trump và Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc rằng Hoa Kỳ sẽ cam kết giúp đỡ Hà Nội trong việc đối phó với các đe dọa của Trung Quốc.

Những người ở Washington xem Việt Nam là một đồng minh tiềm năng chống Trung Quốc có thể bỏ qua ảnh hưởng mạnh mẽ và tham nhũng của giao thương xuyên biên giới giữa Trung Quốc và Việt Nam.

Khi tham dự IMDEX (Triển lãm Hàng hải Quốc phòng châu Á) ở Singapore hồi tháng 5, nguồn tin của một quan chức cao cấp ngành công nghiệp quốc phòng nói với Shephard rằng, cuộc họp gần đây ở Hà Nội đã kết thúc đột ngột sau khi các quan chức Bộ Quốc phòng báo với phái đoàn Hoa Kỳ rằng vụ mua bán vũ khí sẽ phải có ‘25% lại quả’. Một nguồn tin trung gian khác ở Singapore cũng cho biết các quan chức chính phủ Việt Nam đang rửa tiền tại Singapore qua các bà vợ của họ.

Hoa Kỳ cấm tiến hành công việc làm ăn bằng cách này theo Đạo luật Chống tham nhũng Nước ngoài năm 1977, coi hối lộ là một tội hình sự cấp liên bang. Điều này có thể giải thích vì sao Việt Nam sẽ tiếp tục dựa vào vũ khí Nga và do đó sẽ không có bất kỳ hợp tác quân sự đích thực nào giữa Hoa Kỳ và Việt Nam.

Gần đây, tin Việt Nam sẽ mua 64 xe tăng T-90S / SK của Nga và Nga đang cung cấp cho Việt Nam hệ thống phòng không S-400 và máy bay chiến đấu MiG-35 để thay thế cho đội máy bay MiG 21 quá hạn của Việt Nam đã được xác nhận.

Theo ông Carlyle Thayer, giáo sư danh dự tại Đại học New South Wales, thuộc Học viện Quốc phòng Úc, nếu Việt Nam chọn MiG 35 thì điều này sẽ chấm dứt việc Việt Nam hi vọng sẽ theo Indonesia mua F-16A / B từ Hoa Kỳ.

Có nhiều vấn đề mà việc hợp tác quân sự Mỹ-Việt đang phải đối mặt.

Ông Thayer nói rằng, vấn đề là chính sách quốc phòng “Ba Không” của Việt Nam: không liên minh quân sự, không cho bất cứ nước nào đặt căn cứ quân sự ở Việt Nam và không dựa vào nước này để chống nước kia.

“Thêm vào đó là việc Hoa Kỳ hết sức nghi ngại các sĩ quan quân đội cao cấp cả nghỉ hưu lẫn đương nhiệm, [điều này] sẽ làm suy giảm bất kỳ sự tăng cường quan trọng nào trong quan hệ quốc phòng“, ông nói thêm.

Ông Ralph Cossa, Chủ tịch Diễn đàn Thái Bình Dương CSIS ở Honolulu, nói rằng, nếu như chúng ta học được điều gì về Việt Nam trong nửa thế kỷ qua, thì đó là việc không ai có thể thúc đẩy Hà Nội tới nơi mà họ không muốn tới.

“Không có chuyện mất mát tình cảm giữa Hà Nội và Bắc Kinh, nhưng Việt Nam sẽ cẩn thận không công khai đứng về cùng phe với bất cứ nước nào. Dù vậy, đã có và vẫn là một cơ hội tuyệt vời cho Washington và Hà Nội trong việc làm sâu sắc quan hệ đối tác của mình, và Trung Quốc cũng khuyến khích cả hai làm như vậy“, Cossa lưu ý.

Hoa Kỳ và Việt Nam đã ký một bản ghi nhớ vào năm 2011, đề ra năm lĩnh vực ưu tiên hợp tác: an ninh hàng hải, tìm kiếm cứu nạn, trợ giúp nhân đạo và cứu trợ thiên tai, trao đổi giữa các trường đại học quốc phòng và các viện nghiên cứu, và các hoạt động gìn giữ hoà bình của LHQ.

Tuy nhiên, bản ghi nhớ năm 2011 đã gây thất vọng cho Mỹ, ông Thayer nói. Chẳng hạn, Việt Nam đã từ chối lời mời của Bộ trưởng Quốc phòng lúc đó là Ash Carter cho các sĩ quan Việt Nam bay tiếp và quan sát việc tuần tra trên biển của máy bay Poseidon P8 trên biển Đông.

Patrick Cronin, cố vấn và là giám đốc cao cấp Chương trình An ninh Châu Á-Thái Bình Dương tại Trung tâm An ninh Mới của Mỹ, nói rằng, có sự liên kết gần hơn tăng lên, nhưng không có khả năng có liên minh nào trong tương lai gần.

“Việt Nam vẫn giữ được sự cân bằng về lợi ích và Hoa Kỳ quan tâm hơn đến việc tăng cường khả năng tự vệ của Việt Nam hơn là gánh việc bảo đảm an ninh. Dù vậy, điều đó còn có thể phụ thuộc vào mức độ quyết đoán của Trung Quốc khi nó không cưỡng nỗi tâm lý trở thành Vương quốc biển Trung tâm”.

Tuy nhiên, đã có hoạt động về các vấn đề bảo vệ bờ biển. Hồi tháng 5, Lực lượng Cảnh sát biển Việt Nam đã giao 6 tàu tuần tra của Hải quân Metal Shark mới 45 feet, và tháng 4 đã bàn giao tàu tuần duyên lớp Hamilton quá hạn của Mỹ.

Theo ông Richard Fisher, chuyên gia cao cấp của Trung tâm Đánh giá và Chiến lược Quốc tế, bây giờ Hà Nội dường như quan tâm đến việc tăng cường các tác động ngăn chặn thông qua hợp tác quốc phòng khiêm tốn với Hoa Kỳ.

“Dù đã đa dạng hoá nguồn vũ khí của mình trong thập kỷ qua, Việt Nam vẫn cẩn thận tránh phụ thuộc vào cường quốc nước ngoài trong việc bảo vệ mình“.

Ông Fisher nói rằng cuộc xâm lăng của Trung Quốc vào Việt Nam năm 1979, bất kể được thực hiện tệ hại như thế nào, đã cho lãnh đạo Hà Nội thắy rằng, bạn nước ngoài sẽ không bảo vệ họ khi thấy có nguy cơ chiến tranh với Bắc Kinh.

Fisher cảnh báo, “Trung Quốc sẽ không đẩy Việt Nam vào vòng tay mới với người Mỹ. Hơn thế nữa, việc đó có thể thúc đẩy Hà Nội tìm cách có vũ khí hạt nhân – điều đó sẽ làm cho Bắc Kinh kinh hãi hơn là liên minh với Washington“.