Nông trại trên không ở Hong Kong

David Robson - BBC

Bản quyền hình ảnh Getty Images

Một con bướm đậu trên lá rau diếp không phải là điều gì khác thường. Thế nhưng tôi đang đứng trên nóc của Bank of America Tower, một toà nhà cao 39 tầng nằm trong quận đông đúc nhất của Hong Kong, để được chứng kiến một trong những nông trại cao nhất ở đây. Chú bướm này có lẽ đã phải bay qua những toà tháp trải dài hàng dặm để đến được ốc đảo bé nhỏ nằm giữa sa mạc bê tông này.

"Chúng tôi chỉ việc trồng rau và để cho thiên nhiên ùa về," Andrew Tsui nói. Đi cùng với chúng tôi còn có Michelle Hong và Pol Fabrega, những người sáng lập Rooftop Republic, với mục tiêu phủ xanh những toà nhà chọc trời trong thành phố.

Có lẽ nếu không phải là chúng tôi đang cách mặt đất 146 mét thì nông trại này trông cũng sẽ giống như bất cứ nông trại nào khác, với các thùng hình chữ nhật xếp thành nhiều hàng. Một số thùng chỉ đựng các mầm mới nhú, một số thùng khác đựng các cây rau đã đủ lớn để thu hoạch. m thanh lớn nhất mà tôi nghe thấy không phải là tiếng xe cộ bên dưới, mà là tiếng gió.

Mặc dù thời điểm chuyến thăm của tôi là vào tháng Hai, ánh nắng vẫn mạnh đến cháy da, và Hong nói với tôi rằng điều kiện thời tiết ở Hong Kong trong cả năm đều phù hợp cho việc trồng trọt. "Chúng tôi trồng từ cà chua, xà lách, broccoli - tất cả mọi thứ," Hong nói.

Những loại rau mà tôi nhìn thấy cũng xanh tươi giống như bất cứ loại rau nào được trồng trên mặt đất. Các nhân viên ở các văn phòng bên dưới chăm sóc chúng mỗi ngày, và sau khi thu hoạch, những loại rau củ này được gửi đến một ngân hàng lương thực, nơi chúng được đem đi phân phát cho những người có điều kiện khó khăn.

"Chúng tôi muốn chia sẻ những sản phẩm tốt chứ không chỉ thức ăn thừa," Tsui nói. Thế nhưng một số nơi khác, những người trồng sẽ giữ lại sản phẩm của mình.

Những loại rau củ tươi thường hiếm khi đến từ Hong Kong. Để giải thích, Tsui chỉ tay về phía các dãy núi bao vòng thành phố. "5 đến 6 triệu người sống chen chúc giữa hai vành đai chật hẹp đó," ông nói.

           Trên nóc tòa nhà 39 tầng, Bank of America, là các khay trồng rau xanh- Robert Davies

Điều này khiến cho 90% thực phẩm tiêu thụ tại Hong Kong đến từ Trung Quốc. Thế nhưng sau nhiều vụ tai tiếng thực phẩm nhiễm độc ở phần lục địa, ngày càng nhiều người dân tại Hong Kong muốn chuyển sang thực phẩm được trồng tại địa phương. Và nếu họ không có đủ đất để làm chuyện đó, họ chuyển sang những toà nhà chọc trời.

Tuy nhiên sản xuất lương thực không phải là mục tiêu duy nhất của dự án. Mục tiêu lớn hơn đó là cách mạng hoá văn hoá sống vội ở thành phố này. Cũng giống như tất cả những đô thị khác, xã hội Hong Kong phân tầng khá rõ rệt, khiến mối quan hệ của mỗi người chỉ giới hạn ở các đồng nghiệp và bạn bè thân. Rooftop Republic muốn giúp phá vỡ những rào cản xã hội này. "Điều này giống như là một thử nghiệm xã hội," Tsui nói.

Nhóm của ông đang tìm cách mời các nông dân từ những vùng xung quanh đến để huấn luyện cách trồng trọt cho những nhân viên văn phòng. "Chúng tôi hy vọng rằng những kiến thức về trồng trọt sẽ không mất đi theo họ, và họ có thể truyền đạt, chia sẻ với cộng đồng."

Đổi lại, những người nông dân được trả tiền để chăm sóc những hạt giống dùng cho các nông trại trên không này. Điều này giúp họ có được nguồn thu nhập ổn định mà không bị ảnh hưởng bởi những biến động của giá thị trường.

"Đây là khoản thu nhập có rủi ro thấp," Tsui nói. Đó có lẽ là một bước đi nhỏ, thế nhưng nó đang giúp kết nối hai tầng lớp xã hội mà thường có lẽ không bao giờ giao tiếp với nhau. Nhóm của Tsui cũng làm việc với những người khiếm thính hoặc các dạng khuyết tật khác, vốn xem việc tương tác với thiên nhiên là một hình thức điều trị.

Sau khi rời toà tháp Bank of America, nhóm của Tsui tiếp tục đưa tôi đến một dựa án thứ hai, nằm trên nóc toà tháp Câu lạc bộ Hong Kong Fringe - nơi trồng cà tím, cà chua, oregano, sả, bạc hà và cải xoăn cho quán bar và nhà hàng ở dưới. Tôi đã đi qua toà nhà này rất nhiều lần mà không biết rằng có cả một ốc đảo trên nóc của nó.

Tại đây, Rooftop Republic kể với tôi về mục tiêu còn lại của họ: Giáo dục. Bằng việc thường xuyên mở các lớp thực hành, họ hy vọng rằng những cư dân sống tại Hong Kong sẽ ý thức tốt hơn về nguồn lực cần thiết để sản xuất ra những thực phẩm mà họ đang sử dụng.

'Ruộng rau' trên nóc tòa nhà Hong Kong Fringe Club cung ứng rau xanh cho quán bar và nhà hàng bên dưới-Robert Davies

Hong chỉ tay về phía một dàn bông cải xanh và nói một trong các nhóm viếng thăm gần đây cho biết họ chưa bao giờ nhìn thấy hết cả cây. "Họ không nhận ra rằng bông cải mà chúng ta ăn chỉ là một phần nhỏ," bà nói, "và nếu bạn nhìn vào số lượng bông cải được bán ở siêu thị, bạn sẽ bắt đầu nhận ra rằng việc trồng một số lượng như vậy sẽ tốn diện tích ra sao," bà nói thêm.

Fabrega đồng ý với Hong. Ông nói rằng trong những buổi học thực hành, các bậc phụ huynh cũng học được nhiều điều mới chứ không chỉ bọn trẻ. "Chúng tôi mang lại kiến thức cho họ, dù đó là những kiến thức khá cơ bản."

Ông cho biết bằng việc chỉ ra nguồn gốc và quá trình sinh thái học của các loại thực phẩm cho những người đến viếng thăm, điều này sẽ giúp làm giảm tình trạng lãng phí thực phẩm - từ đó khuyến khích sự phát triển bền vững toàn diện.

Tsui nói giấc mơ của ông là biến việc thư giãn, nghỉ ngơi trên nông trại trên không này trở thành thói quen hàng ngày của tất cả mọi người. "Cũng tương tự như cà phê," Tsui nói - những thứ từng rất xa xỉ, nhưng sau đó trở thành thói quen hàng ngày nhờ sự tiện lợi. Tsui muốn rằng những chuyến thăm nông trại cũng sẽ trở nên cần thiết như cốc cà phê buổi sáng. "Ở một nghĩa nào đó, chúng tôi có nhiệm vụ biến nông nghiệp trở nên có sức hấp dẫn."

Để hiểu hơn về tiềm năng của ý tưởng trồng trọt trên nóc nhà, tôi đã gặp Matthew Pryor, từ đơn vị thiết kế cảnh quan ở Đại học Hong Kong (HKU). Pryor, một người Anh, đã chuyển đến Hong Kong 25 năm trước. "Nhịp sống ở đây rất dễ gây nghiện - bạn không thực sự yêu thích nó, nhưng bạn không thể sống thiếu nó."

Tôi gặp Pryor giữa lúc ông đang lên một dự án mới, trong đó ước tính khoảng không gian trong thành phố có thể được dùng làm nông trại trên không. Diện tích ước tính ban đầu của ông khá lớn, khoảng 695 hecta, gần gấp 5 lần quy mô Hyde Park ở London hay Central Park ở New York.

                 Khí hậu Hong Kong thích hợp cho việc trồng rau quanh năm- Robert Davies

"Hiện nay diện tích trên mặt đất có thể sử dụng để trồng trọt ở Hong Kong chỉ vào khoảng 420 hecta," ông nói. "Như vậy có nhiều chỗ trên nóc nhà hơn là ở dưới đất."

Pryor cũng thực hiện nhiều cuộc khảo sát đối với các nông trại trên không ở Hong Kong. Ông đã tìm đến 60 nông trại đang trong quá trình hình thành. "Điều khiến tôi khá thú vị là những nơi này hoàn toàn không liên kết với nhau - 60 nhóm với ý tưởng giống nhau và họ đã thực hiện ý tưởng đó gần như cùng lúc."

Cũng giống như Tsui, Pryor xem các nông trại trên không là một hình thức chăm sóc sức khoẻ cộng đồng hiệu quả - nhất là với những người lớn tuổi. "Tuổi thọ ở Hong Kong hiện nay là 90 - chúng ta sống lâu hơn hầu hết những nơi khác trên thế giới," ông nói. "Thế nhưng chúng ta lại không có không gian cho người lớn tuổi. Họ dành phần lớn thời gian trên đường phố - nhất là những người già có thu nhập thấp. Tại sao lại không để cho họ dành thời gian trên những nóc nhà?" Các bài tập thể dục nhà và những giao tiếp xã hội là hai trong những cách tốt nhất để tránh bệnh mất trí nhớ.

Bên cạnh đó, ông cũng nói các nông trại trên nóc nhà cũng có thể giúp cách nhiệt và cách âm, giúp các toà nhà giảm lượng tiêu thụ điện từ điều hoà không khí. "Tôi muốn thuyết phục chính phủ công nhận chính thức các chức năng của nông trại trên không," ông nói - để chúng có thể được đưa vào quy hoạch thành phố.

Sau khi nói chuyện trong văn phòng của ông, chúng tôi đang đi dạo quanh nông trại trên không của HKU mà Pryor đã dựng nên cùng với các sinh viên và một số nhân viên khác ở trường.

Ông nhớ lại khi mới được phép cho xây nông trại, ông đã phải vác hàng tấn đất và phân bón lên các bậc cầu thang mà vẫn phải cố gắng giữ im lặng vì có một phòng học gần đó đang làm bài thi.

Tất cả những thứ tôi nhìn thấy ở đây đều được tái sử dụng hoặc mang về từ các công trường.

Ông còn đảm bảo rằng mỗi chậu chứa một lượng đất đủ nặng, đề phòng mùa bão tới. Cho đến nay các cơn bão mạnh đều không để lại hậu quả gì lớn đối với nông trại của Pryor.

Gần đây, thách thức lớn nhất của ông là bảo vệ các cây trồng khỏi những con vẹt mào. "Chúng là loài phá hoại đích thực - rất ồn ào và hung dữ." Thế nhưng trong chuyến thăm của tôi hồi tháng Hai, nông trại ở HKU vô cùng yên bình và có tầm nhìn rất đẹp về phía các dãy núi bao quanh thành phố. "Hầu hết những người đến thăm là vào buổi chiều muộn để nhìn hoàng hôn," ông nói.

Liệu đây có phải là tương lai dành cho cư dân đô thị ở khắp nơi? "Hong Kong có thể được xem như là một nơi thí nghiệm," Pryor nói. Nếu những nông trại trên không có thể trở thành xu hướng mới ở đây và trở nên phổ biến như cà phê, có lẽ việc ý tưởng này được áp dụng trên toàn cầu chỉ là vấn đề thời gian.