- Lược dịch từ: Why Taiwan’s Gay Marriage Ruling Matters, Trevor Sutton and Brian Harding, The Diplomat, 1/6/2017.
Phán quyết công nhận hôn
nhân đồng tính vừa qua là bằng chứng cho một nền dân chủ và pháp quyền
vững mạnh của Đài Loan, khác hẳn với phần còn lại của châu Á.
Ngày 24/5 vừa qua, cộng đồng những người đồng tính, song tính và chuyển giới (LGBT) tại Đài Loan đã giành được một thắng lợi lớn,
khi phán quyết của Tòa án Tối cao (Judicial Yuan) nước này khẳng định
tính hợp hiến của hôn nhân đồng tính. Đây có thể coi là quân cờ domino
mới nhất trong lĩnh vực quyền LGBT, tiếp nối những phán quyết tương tự
trong hàng chục năm qua tại Tây Âu, Bắc Mỹ và Nam Mỹ.
Không những thế, phán quyết trên cũng là
bằng chứng cho một nền dân chủ vững mạnh mà người dân Đài Loan đã nỗ
lực gây dựng tại một khu vực thường thiếu vắng pháp quyền và các giá trị
đa nguyên.
Chỉ một số ít quốc gia Đông Á cởi mở cho
phép những người thuộc cộng đồng LGBT thực hiện nghĩa vụ quân sự, và
không một quốc gia nào thừa nhận các cặp đôi đồng giới. Những mối quan
hệ này vẫn bị coi là bất hợp pháp tại Singapore, Malaysia, Brunei, và ở
nhiều vùng thuộc Indonesia. Hơn nữa, cho đến cuối tháng 5, vẫn không có
chính phủ nào thừa nhận tình trạng pháp lý của những mối quan hệ đồng
giới này.
Việc Đài Loan trở thành quốc gia đầu
tiên tại châu Á công nhận hôn nhân đồng giới, ở chừng mực nào đó, không
phải là điều bất ngờ. Đài Loan từ lâu đã là quê hương của một trong
những cộng đồng LGBT lớn mạnh nhất châu Á, góp phần cấu thành nên tính
năng động của một xã hội ủng hộ sự đa dạng và khuyến khích các nhóm
thiểu số thể hiện quan điểm về những vấn đề văn hoá và chính trị.
Trong suốt nhiều năm qua, thành phố Đài
Bắc đã trở thành cái nôi của lễ hội tự hào người đồng tính (gay pride
festivel) lớn nhất châu Á. Ngoài ra, một cuộc khảo sát vào năm ngoái
cũng cho thấy hơn 50% người dân Đài Loan ủng hộ hôn nhân đồng giới. Đảng
Dân Tiến (Democratic Progressive Party), hiện đang nắm vị trí tổng
thống và thế đa số trong Quốc hội, cũng ủng hộ quyền của người LGBT.
Chủ nghĩa đa nguyên và khoan dung của
người Đài Loan có nguồn gốc khởi sinh khá đa dạng. Ở mức độ nào đó, một
cách tự nhiên, họ vốn có một xã hội ít rào cản đối với tự do ngôn luận
hay các vấn đề chính trị – xã hội, và khuyến khích hòa nhập với thế giới
bên ngoài.
Hơn nữa, một nhân tố quan trọng khác
chính là quyết tâm của các nhà chức trách Đài Loan, đặc biệt là Đảng Dân
Tiến, trong việc phát triển một bản sắc văn hoá và chính trị riêng biệt
của Đài Loan, điều này được coi là yếu tố then chốt trong việc bảo vệ
các quyền tự do dân sự. Nỗ lực này đã mang lại một thành quả nổi bật
trong việc cải cách chương trình giáo dục quốc gia mà lịch sử đã chứng
minh là một công cụ hiệu quả trong việc định hình các tiêu chuẩn xã hội,
cụ thể là làm giảm vai trò của tư tưởng Nho giáo truyền thống, nhằm
hướng tới ủng hộ các giá trị đa nguyên.
Một lý do nữa giải thích cho việc Đài
Loan là chính thể đầu tiên tại châu Á có thể đưa ra phán quyết về hôn
nhân đồng giới, đó là do sự tuân thủ chặt chẽ chủ nghĩa pháp quyền và
chủ nghĩa hiến pháp của tầng lớp lãnh đạo chính trị Đài Loan, kể cả khi
nó ảnh hưởng tới quyền hành pháp của họ.
15
đại thẩm phán của Toà án Tối cao Đài Loan (Judicial Yuan), những người
đã ra phán quyết về hôn nhân đồng giới ngày 24/5 vừa qua. Ảnh: Judicial
Yuan.
Nhiều quốc gia ở khu vực Đông Á thiếu
một cơ quan tư pháp độc lập có thẩm quyền vô hiệu hóa các văn bản luật
và sắc lệnh hành pháp. Một số quốc gia như Nhật Bản, Indonesia và Thái
Lan thiết lập các tòa án có thẩm quyền tham gia vào quá trình giám sát
tư pháp (judicial review), nhưng họ đóng một vai trò tương đối mờ nhạt.
Ví dụ, Tòa án Tối cao Nhật Bản, trong suốt lịch sử 70 năm hoạt động, chỉ
mới tuyên bố vô hiệu đối với 8 văn bản luật vì lý do vi hiến.
Trái lại, Tòa án Tối cao Đài Loan có vai
trò trung tâm trong việc tự do hóa hệ thống chính trị của đảo quốc này,
tận lực trong việc bảo vệ quyền tự do dân chủ và nền pháp quyền mà
không một nơi nào khác ở Đông Á có được.
Điển hình nhất là sự kiện xảy ra năm
1990, khi Tòa án Tối cao Đài Loan quyết định bãi nhiệm một loạt các dân
biểu vốn đã tại nhiệm từ hơn bốn thập niên trước đó mà không phải tái
tranh cử. Sự kiện trên đã dọn đường cho những cải cách dân chủ quan
trọng sau này.
Trong những năm 1990, tòa án cũng đã vô
hiệu hóa các lệnh cấm đối với các diễn ngôn chính trị, làm giảm bớt vai
trò của quân đội trong đời sống dân sự, và tăng cường bảo vệ quyền của
bị can, bị cáo trong các vụ án hình sự.
Với quan điểm này, có thể xem phán quyết
của Tòa án Tối cao Đài Loan là sản phẩm của một nền văn hoá chính trị
Đài Loan đặc thù gắn liền với sự tôn trọng các quyền cá nhân và một
chính phủ pháp quyền chứ không phải là một chính phủ nhân trị. Nền văn
hoá chính trị này của Đài Loan thể hiện một lập luận thuyết phục giải
thích cho nguyên nhân tại sao Hoa Kỳ nên quan tâm đến mối quan hệ của
mình với Đài Loan dựa trên các giá trị chung chứ không chỉ là những lợi
ích chiến lược.
Vào thời điểm mà Đài Loan vẫn được nhiều
nhà hoạch định chính sách của Hoa Kỳ xem như là một quân cờ trong cuộc
đua dài hơi với Bắc Kinh, phán quyết trên là một lời nhắc nhở không thể
thiếu rằng hòn đảo này tồn tại như là một biểu tượng của các giá trị tự
do, không giống như bất kỳ nơi nào khác ở Đông Á.
*
*
Về hai tác giả bài viết gốc: Trevor Sutton là một thành viên cao cấp tại Trung tâm Tiến bộ Hoa Kỳ (Center for American Progress).
Brian Harding là Giám đốc Trung tâm khu vực Đông và Đông Nam Á. Cả hai
tác giả trước đây từng làm việc trong Văn phòng của Phó Trợ lý Bộ trưởng
Quốc phòng khu vực Nam và Đông Nam Á tại Lầu Năm Góc.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét