Helmut Kohl, người 'thống nhất nước Đức' qua đời

BBC

 Ông Helmut Kohl và ông Mikhail Gorbachev 

Cựu Thủ tướng Đức Helmut Kohl, một trong những nhân vật lớn nhất trong lịch sử châu Âu hiện đại, qua đời ở tuổi 87. Nhà lãnh đạo lâu nhất nước Đức từ 1982 đến 1998 qua đời ở nhà tại bang Rhineland-Palatinate. Sức khỏe ông đã yếu nhiều từ khi bị ngã năm 2008.

Được coi là 'người cha' của nước Đức thống nhất, ông Helmut Kohl, sinh ngày 3/04/1930 ở Ludwigshafen am Rhein, Tây Đức, đã dẫn đầu cuộc đàm phán để đưa hai miền Đông và Tây Đức về làm một.

Trong các cuộc thương thảo phức tạp, đầy rủi ro với Liên Xô và các đại cường, ông nổi lên là người có viễn kiến cho một châu Âu liên kết lại sau các đợt chia cắt thời Thế chiến và Chiến tranh Lạnh.

Con thuyền châu Âu: Tổng thống Pháp Francois Mitterand (bìa trái) trên thuyền cùng Thủ tướng Helmut Kohl (bìa phải) - Hình ảnh Alain Nogues/Getty Images

Từ năm 1990 đến 1998, ở vị trí thủ tướng nước Đức thống nhất, ông có công tạo ra môi trường để chủ nghĩa xã hội tan rã nhưng châu Âu không rơi trở lại vào chiến tranh.

Helmut Kohl, nhân vật có uy tín lớn ở Đông Âu, cũng giúp cho lãnh đạo các quốc gia hậu cộng sản như Ba Lan, Tiệp Khắc, Hungary, Bulgaria chọn định hướng Phương Tây mà Đức là nước 'tuyến đầu' hỗ trợ họ.

Vấn đề NATO và Liên Xô

Dù Anh Quốc dưới thời bà Margaret Thatcher và Hoa Kỳ dưới thời Tổng thống Ronald Reagan đã đồng ý để Đức thống nhất, Liên Xô vẫn có tiếng nói quyết định.

Một trong các vấn đề mà Moscow nêu ra là có đồng ý để nước Đức thống nhất trở thành thành viên khối quân sự Nato hay không.

Trong tháng 7 năm 1990, ông Kohl đã sang Moscow và đến cả quê nhà của lãnh đạo Liên Xô, Mikhail Gorbachev ở Stavropol để tìm kiếm một bước khai thông.

Cuối cùng, ông đã thuyết phục được ông Gorbachev đồng ý với kế hoạch này và Moscow sẽ công nhận chủ quyền của nước Đức thống nhất, về cơ bản dưới sự lãnh đạo của Tây Đức.

Như thế, ông Kolh đã đem về cho Tây Đức 108 nghìn km vuông lãnh thổ và 16 triệu dân phía Đông.

Đổi lại, Kremlin nhận được các khoản cho vay, viện trợ khác nhau ước tính từ 50 đến 70 tỷ mark, bằng 31-50 tỷ euro.

Tây Đức cũng đồng ý tài trợ hoàn toàn việc tái thiết Đông Đức sau nhiều năm kinh tế xã hội chủ nghĩa phá sản.

Vấn đề biên giới trên sông Oder

Thủ tướng Helmut Kohl (trái) đón nhà đấu tranh Ba Lan, Lech Walesa ở Bonn năm 1989 - Hình ảnh Thomas Imo/Getty Images

Dù Pháp, dưới thời của Tổng thống Francois Mitterand đã ủng hộ nước Đức thống nhất nhưng nhiều quốc gia Đông Âu từng bị Đức xâm lăng trong Thế Chiến 2 vẫn còn rất e ngại quan điểm của Bonn.

Theo nhà báo Adam Michnik, nhân vật đấu tranh dân chủ của Công đoàn Đoàn kết kể lại thì lãnh đạo phe dân chủ Ba Lan vừa lên cầm quyền năm 1989 lo sợ nước Đức thống nhất không thừa nhận biên giới trên sông Oder (Odra) giữa Đông Đức và Ba Lan.

Quan điểm của Pháp, qua lời nhà ngoại giao Hubert Védrine, chỉ cho hay ông Mitterand ủng hộ "hai nước Đức thống nhất" bằng con đường dân chủ và hòa bình.

Các chi tiết về biên giới phía Đông của nước Đức không phải là vấn đề của Pháp.

Nếu không công nhận biên giới trên sông Oder thì Đức -về lý thuyết - có thể đòi lại chừng 1/4 lãnh thổ Ba Lan và hàng triệu kiều dân Đức bị tống cổ khỏi Ba Lan sau Thế Chiến 2 vẫn có thể đòi quyền hồi hương.

Ông Michnik kể lại rằng khi ông đến Bytom (Beuthen trước 1945), người dân lo lắng hỏi có phải cả vùng Slask (Schlesien) sẽ bị trả về cho Đức hay không.

Helmut Kohl đã khôn khéo im lặng về vấn đề biên giới cho đến khi sau cuộc bầu cử tại Đức, nơi các hội đoàn kiều dân Đức từ Đông Âu cũ có lá phiếu mạnh.

Ông nói với những người kiều dân Đức cũ rằng "hoặc chọn công nhận biên giới, hoặc bỏ ước mơ thống nhất đất nước".

Cuối cùng thì Ba Lan đã thở phào nhẹ nhõng, theo ông Adam Michnik.