Ông Phúc và ông Trump tại Tòa Bạch
Ốc. (Hình: REUTERS/Kevin Lamarque)
Trump không đề cập đến nhân quyền,
nhưng cũng chẳng nói gì về “Hiệp định thương mại song phương Việt - Mỹ”. Mục
tiêu lớn nhất của chính thể Việt Nam cũng bởi vậy vẫn là con số 0 - tương tự kết
quả Đối thoại nhân quyền Mỹ Việt vòng 21 đã gần như zero.Thất vọng được Phái đoàn Việt Nam
cố gắng che giấu, nhưng vẫn lộ ra một cách trần trụi.
Không có “Hiệp định thương mại
song phương Việt - Mỹ”!
Trong vỏn vẹn 1 giờ đồng hồ hội
đàm Mỹ - Việt giữa đại diện Hoa Kỳ là Tổng thống Donald Trump với một trong những
đại diện Việt Nam là Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc vào ngày 31/5/2017, bất chấp
món quà 8 tỷ USD giá trị thương mại (nếu có thật) mà ông Phúc cho biết các
doanh nghiệp Việt đã ký kết với giới doanh nghiệp Mỹ, đã không có bất kỳ từ ngữ
nào được Trump sử dụng, dù chỉ mang tính hàm ý, nói về “Hiệp định thương mại
song phương Việt - Mỹ”.
Cần nhắc lại, bản hiệp định này mới
chính là chủ đề mà phía Việt Nam quan tâm nhất và trở thành mục tiêu lớn nhất của
chuyến sang Mỹ lần này. Nếu có được dù chỉ một thỏa thuận sơ bộ về Hiệp định
thương mại song phương Việt - Mỹ, phía Việt Nam sẽ có hy vọng duy trì được số
xuất siêu hơn 30 tỷ USD hàng năm vào thị trường Mỹ, đồng thời mở ra hy vọng vay
mượn thêm tín dụng từ các chủ nợ lớn nhất như Ngân hàng thế giới, Ngân hàng
Phát triển Á châu, hơn nữa còn có thể “thúc đẩy sớm thông qua Hiệp định thương
mại tự do Việt Nam - châu Âu” (EVFTA).
Lượng ngoại tệ hơn ba chục tỷ USD
thu lợi từ xuất siêu hàng năm sang Hoa Kỳ như thế là vô cùng có ý nghĩa, nếu đối
sánh với quốc nạn Việt Nam phải nhập siêu hơn 30 tỷ USD theo đường chính ngạch
và 20 tỷ USD theo đường tiểu ngạch mỗi năm từ “đồng chí Trung Quốc”.
Thậm chí trước chuyến công du Mỹ
của Thủ tướng Phúc, một chuyên gia nhà nước đã “bắn tin” rằng Hiệp định thương
mại song phương Việt - Mỹ đã được được chuyên viên hai nước đàm phán xong và đã
được đặt lên bàn thủ tướng (Việt Nam), chỉ còn chờ mang sang Mỹ ký chính thức.
Nhưng do Trump không hề đả động đến
Hiệp định thương mại song phương Việt - Mỹ, có thể xem như số phận của hiệp định
(nếu có thật) này - một trong hiếm hoi lối thoát khả dĩ nhất về kinh tế và ngân
sách của chính thể Việt Nam - vẫn còn “treo” ở đó mà chưa biết khi nào mới
xong.
Tuyên bố chung về tăng cường Đối
tác toàn diện giữa Việt Nam và Hoa Kỳ chỉ đề cập: “Hai bên khẳng định tầm quan
trọng của việc thúc đẩy thương mại song phương và tạo môi trường thuận lợi cho
các doanh nghiệp hai bên, đặc biệt thông qua việc triển khai có hiệu quả Hiệp định
khung về Thương mại và Đầu tư để xử lý các vấn đề trong quan hệ Việt Nam – Hoa
Kỳ trên tinh thần xây dựng”.
Thực ra, Hiệp định khung về
Thương mại và Đầu tư (TIFA) là một hiệp định khung mà Việt Nam đã đàm phán với
Mỹ từ năm 2010, nhưng sau đó bỏ dở vì Việt Nam mải chạy theo món lợi lớn hơn là
Hiệp định TPP. Chỉ đến đầu năm 2017 khi TPP hầu như tuyệt vọng, Việt Nam mới phải
quay lại đàm phán về TIFA như một nỗ lực cuối cùng.
Không những không đề cập gì đến
“Hiệp định thương mại song phương Việt - Mỹ”, Trump lại xoáy vào một vấn đề cực
kỳ khó chịu và khó khăn đối với phía Việt Nam: trong phần phát biểu ngắn gọn tại
cuộc gặp song phương tại Nhà Trắng hôm 31/5, Tổng thống Hoa Kỳ đã nhấn mạnh vấn
đề giao thương và thâm hụt thương mại 'lớn' với Việt Nam, mà ông hy vọng sẽ 'sớm
được cân bằng'. Ngay trước đó, Bộ trưởng thương mại Hoa Kỳ cũng không bỏ quên vấn
đề này trong cuộc gặp với Thủ tướng Phúc.
Chỉ đe dọa hay còn hành động?
Lời nhắc nhở 'sớm được cân bằng'
đầy sắc thái đe dọa của Trump có thể dẫn đến khả năng trong thời gian tới, Mỹ sẽ
thực hiện một số động tác bảo hộ thương mại cứng rắn để hàng Việt Nam không thể
ồ ạt tràn vào thị trường Mỹ như trước đây.
Vào tháng 3/2017, Trump đã liệt
Việt Nam vào danh sách 16 quốc gia “gây hại kinh tế” cho Mỹ và đe dọa sẽ có thể
mạnh tay trong “chế tài”.
Một hệ quả rất không mong đợi đối
với Việt Nam là nếu Mỹ “siết” các điều kiện thương mại như đánh thuế xuyên biên
giới, dựng đứng hàng rào kiểm nghiệm chất lượng đối với hàng hóa Việt Nam mà
trước đó cá basa, tôm, gạo đã trở thành “nạn nhân”, đồng thời ngưng trệ vô thời
hạn Hiệp định thương mại song phương Việt - Mỹ hoặc làm cho hiệp định này trở
nên khó khăn hơn nhiều so với 15 năm trước đó, giá trị xuất siêu hàng năm của
Việt Nam vào Hoa Kỳ sẽ tụt thê thảm.
Những tín hiệu vô vọng về “Hiệp định
thương mại song phương Việt - Mỹ” lại có thể lan đến việc Liên minh châu Âu xem
xét Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - châu Âu, khiến hiệp định này trở nên
“uể oải” và có thể còn rất lâu nữa mới được thông qua, cho dù giới chức Việt
Nam có cố công đi vận động trực tiếp hoặc tìm cách “lobby hành lang” với phí
môi giới rất cao.
Bi kịch thương mại lại góp phần
quyết định tương lai ngân sách. Trong đó đương nhiên có cả ngân sách đảng.
Bế tắc ngân sách
Ngoài kênh Nhật vẫn còn một chút
hy vọng, các kênh cho vay tín dụng chính như Ngân hàng thế giới, Ngân hàng Phát
triển Á châu, Quỹ tiền tệ quốc tế đều chính thức đóng cửa cho vay ưu đãi đối với
Việt Nam kể từ tháng 7/2017. Trong khi đó, mỗi năm ngân sách Việt Nam vẫn phải xuất
ra đều đặn khoảng một chục tỷ USD để trả nợ cho quốc tế.
Tuy nhiên nợ công thực tế của Việt
Nam đã lên tới 210% GDP, tương đương khoảng 420 tỷ USD, gấp hơn ba lần con số
báo cáo chính phủ chỉ chưa đầy 65% GDP. Hiện thời, ngân sách hầu như không còn
kết dư và không biết lấy tiền đâu để trả cho rất nhiều khoản nợ trong và ngoài
nước.
Với tình trạng bội chi ngân sách
Việt Nam hàng năm thường vượt quá 6% GDP, một số chuyên gia độc lập đã dự liệu
rằng ngân sách trung ương sẽ không thể “kéo” qua được hết năm 2018.
Nghĩa là Việt Nam rất có thể rơi
vào tình trạng giống như Argentina trong hai lần vỡ nợ vào năm 2001 và năm
2014.
Đầu năm 2017, Thủ Tướng Nguyễn
Xuân Phúc bất chợt phải bật ra cảnh báo về tương lai “sụp đổ tài khóa quốc
gia.” Cần đặc tả là lời tán thán này là có cơ sở, bởi vì ông Phúc đã nhiều năm
nắm “tay hòm chìa khóa” của chính phủ.
Giờ đây, chính quyền đang phải
tính đến việc vắt cổ dân từng chút một: tăng thuế xăng dầu gấp đôi hoặc gấp ba,
đánh thuế việc bán hàng trên mạng, kể cả kiếm tiền cho ngân sách bằng cách… bán
số đẹp.
Các số liệu thống kê gần đây về tỷ
lệ huy động thuế, phí của Việt Nam hiện nay vẫn ở mức bình quân khoảng 20%, cao
hơn hẳn so Thái Lan 16,1%, Philippines 13,5%, Indonesia 12,4%, Malaisia 14,3%…
Thu nhập bình quân đầu người chỉ ở
mức trung bình của khu vực, nhưng tỷ lệ thu cao hơn hẳn, khiến mỗi người dân Việt
Nam phải gánh chịu khoản thuế, phí/GDP gấp từ 1,4 -3 lần so với các nước.
Theo báo cáo môi trường kinh
doanh 2016, Ngân Hàng Thế Giới công bố tỷ lệ huy động thuế phí đối với doanh
nghiệp ở Việt Nam lên tới 39,4% lợi nhuận. Tức làm được 10 đồng thì phải nộp
thuế gần 4 đồng…
Phải làm gì?
Cuối cùng là vấn đề cá nhân và
chính thể ở Việt Nam.
Không có bất kỳ tín hiệu nào cho
Hiệp định thương mại song phương Việt - Mỹ, Thủ tướng Phúc đã không thể tái hiện
thành tích của Tổng bí thư Trọng với “Mỹ cam kết cho Việt Nam vào TPP” trong
chuyến công du Hoa Kỳ của ông ta vào tháng 7/2015, mà đã tiến tới “tôi bất ngờ…”
khi ông Trọng tái đắc cử tổng bí thư tại đại hội đảng CSVN đầu năm 2016.
Giờ đây, khó khăn, nếu không nói
là bế tắc, bắt đầu chồng chất lên Thủ tướng Phúc. Trong chuyến công du Mỹ, ông
Phúc đã không có được thành tích chính trị và kinh tế nổi bật nào để loại thẳng
các đối thủ chính trị khác, trở thành tổng bí thư mới của đảng CSVN - nếu sớm
nhất có thể tại đại hội giữa nhiệm kỳ của đảng vào đầu hoặc giữa năm 2018.
Thậm chí người Mỹ tỏ ra không có
nhiều thời gian dành cho lãnh đạo Việt Nam. Có một chi tiết rất đáng chú ý với
toàn bộ nỗi mặc cảm thấp cơ chính trị dành cho nó: BBC cho biết trong cuộc họp
ngày 31/5 tại Phòng Bầu Dục, dường như ông Nguyễn Xuân Phúc đã được người bên cạnh
nhắc 'thôi để sau', khi ông định chia sẻ với ông Trump về '7 vấn đề ngắn'.
Nhưng câu chuyện vẫn còn dài.
Cho dù vấn đề nhân quyền Việt Nam
đã hầu như không được Trump nêu ra trong cuộc hội đàm với Nguyễn Xuân Phúc,
nhưng sức ép của Quốc hội Mỹ về vấn đề nhạy cảm này vẫn còn nguyên đó, để giới
nghị sĩ Mỹ sẽ can thiệp theo chiều hướng bất lợi cho chính thể Việt Nam đối với
nhiều vấn đề mà hành pháp Trump phải thông qua Quốc hội, chẳng hạn như bán vũ
khí và áp đặt thuế… Bài toán đặt ra hiện thời là không còn cách nào khác, nếu
không chịu cải thiện nhân quyền, cải thiện trọn gói chứ không phải lẻ tẻ, cải
thiện ngay và cải thiện một cách thực chất, giới chóp bu Việt Nam thậm chí còn
có thể không giữ nổi lượng xuất siêu như năm 2016 vào thị trường Hoa Kỳ.
Khi đó sẽ bế tắc hoàn toàn. Cho cả
chính thể lẫn các cá nhân trong cái chính thể đó.
Thủ tướng Phúc, và cao hơn cả là
“kênh đảng” Nguyễn Phú Trọng, sẽ phải làm gì để giải bài toán trên?
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét