Al-Shabaab, nhóm khủng bố không kém tàn bạo

 Hà Tường Cát/Người Việt (tổng hợp)

 

Từ đầu thiên kỷ 2,000 đến nay, khủng bố là mối đe dọa nặng nề nhất của thế giới. Danh sách các tổ chức khủng bố hầu như càng lúc càng dài thêm và mỗi khoảng thời gian người ta lại thấy nói  về một nhóm khủng bố mới.

Loạn quân al-Shabaab tại Somalia. (Hình: AP)

Al-Shabaab không phải là một tên mới lạ, nhưng đang nổi lên trong thời sự quốc tế với cuộc tấn công kinh hoàng và man rợ ngày Thứ Năm tuần trước, thảm sát gần 150 sinh viên Thiên Chúa Giáo trường đại học Karissa ở Kenya cách biên giới Somalia khoảng 90 dặm.

Al-Shabaab, tiếng Á Rập có nghĩa “Thanh Niên”, là nhóm Hồi Giáo quá khích có liên hệ với khủng bố al-Qaeda, khởi loạn chống chính quyền liên bang Somalia do Liên Hiệp Quốc ủng hộ. Theo tài liệu của các cơ quan tình báo quốc tế, lực lượng al-Shabaab có khoảng từ 7,000 đến 9,000 chiến binh, hầu hết là dân địa phương và cũng có một số đáng kể là thành phần 'jihadists' (thánh chiến quân ) đến từ nhiều nước kể cả Âu Châu và Hoa Kỳ. Địa bàn hoạt động là Somalia, nhưng nhóm này từng nhiều lần tấn công khủng bố sang Kenya mà đẫm máu nhất là vụ tấn công vừa qua vào trường Karissa và trước đó vào thương xá Westgate Mall ở thủ đô Nairobi tháng 9 năm 2013.

Al-Shabaab thật ra không phải là một tổ chức tập trung và thống nhất trong mục tiêu hành động mà gồm nhiều nhóm, nhiều bộ tộc hợp tác giai đoạn không có sự đoàn kết chặt chẽ. Những chiến binh của họ hầu hết chú trọng vào việc khởi loạn chống chính quyền liên bang lâm thời Somalia chứ không hẳn là ủng hộ phong trào thánh chiến toàn cầu. Tháng 2 năm 2012, một số thủ lãnh al-Shabaab loan báo liên minh với al-Qaeda nhưng nhiều thủ lãnh khác lại bất đồng ý kiến về sự kết hợp ấy.

Tổ chức này đã tiến hành rất nhiều những vụ dánh bom, kể cả đánh bom tự sát ở thủ đô Mogadishu, Somalia, và những nơi khác. Từ 2010 hoạt động khủng bố lan qua các nước láng giềng, bao gồm Uganda, Kenya và Djibouti.

Phóng viên Will Ross của BBC - dẫn lời các chuyên gia chống khủng bố, luật sư bênh vực nhân quyền , và  dân Hồi Giáo cũng như từ chính các nghi can al-Shabaab bị bắt cầm tù hay đã được phóng thích - đưa ra lời giải thích về những nguyên nhân  thúc đẩy hành động của nhóm khủng bố này.

Trước hết nhiều phần tử al-Shabaab đã được nhồi sọ để tin rằng họ đúng trong khi người khác sai. Họ được học thánh kinh Quran, được giảng Hadiths – lời dạy của đấng tiên tri Muhammad – và không có đủ trình độ trình độ để phân tích nhận định khác những gì người hướng dẫn muốn lôi kéo đi. Do đó mỗi phần tử đều tin tưởng mình là người quan trọng trong sứ mệnh chết vì đạo  trong nghĩa vụ tập thể và sự sống còn hay bị tiêu diệt khi hành động không cỏn có gì đáng kể nữa.

 Động lực kế tiếp của al-Shabaab là lòng căm thù phải được trả. Quốc gia Somalia nằm ở vùng Sừng Châu Phi, là đất nước vô chính phủ từ thập niên 1990 trong tình trạng nội chiến giữa các sứ quân sau khi chính quyền độc tài quân phiệt bị lật đổ năm 1991.  Chính quyền trung ương thực tế chỉ kiểm soát  thủ đô Mogadishu. Tổ chức Phong Trào Hồi Giáo Thanh Niên (Harakat al-Shabaab al-Mujahidin nguyên thủy là bộ phận chiến đấu của Somali Council of Islamic Courts (hội đồng pháp đình Hồi Giáo Somalia), phe chiếm giữ được hầu hết lãnh thổ miền Nam Somalia năm 2006. Mặc dầu SCIC bị liên quân Somalia và Ethiopia đánh bại năm 2007, al-Shabaab tiếp tục khởi loạn, dùng du kích chiến và khủng bố chống chính quyền liên bang trung ương.

Được sự ủy nhiệm của Liên Hiệp Quốc, Lực Lượng Bảo Vệ Hòa Bình Liên Phi AMISOM (African Union Mission in Somalia) từ 2010 đã đẩy lui al-Shabaab khỏi thủ đô Mogadishu và nhiều thành phố khác.  Tới 2013 al-Shabaab suy yếu đáng kể trước áp lực của quân đội liên quốc và sự chia rẽ nội bộ ban lãnh đạo, chỉ còn kiểm soát một số khu vực nhỏ bé vùng nông thôn.

Tháng 7 năm 2010  hai vụ nổ bom khủng bố xảy ra tại Kampala, thủ đô Uganda, trong khi dân chúng đang xem truyền hình trận chung kết FIFA World Cup làm 76 người thiệt mạng. 70 người bị thương. Al-Shabaab sau đó nhận trách nhiệm tỗ chức cuộc tấn công này vì quân đội Uganda đóng phần quan trọng trong lực lượng AMISOM. Các cuộc tấn công tại Kenya cũng là hành động trả thù quốc gia này can thiệp vào Somalia.

Mặt khác, hành động trả thù của al-Shabaab còn có thể thấy ở hai vụ khủng bố tại Kenya. Ở thương xá Westgate Mall, các con tin biết đọc kinh Quran được phóng thích. Ở trường đại học Karissa, khủng bố phân biệt sinh viên Hồi Giáo với sinh viên Thiên Chúa Giáo và chỉ giết nhũng người sau này.

Một nguyên nhân có thể là chung cho các nhóm Hồi Giáo quá khích là tình trạng nghèo khó của dân chúng tạo điều kiện cho sự chiêu dụ gia nhập hàng ngũ khủng bố. Cedric Barnes, giám đốc kế hoạch vùng Sừng Châu Phi của ICG (Internatinal Crisis Group), nói: “Giới trẻ cảm thấy bị bỏ rơi và không có cơ hội nào để bằng người khác”. Một dân Hồi Giáo ở Kenya cho biết: “Tìm được tiền rất khó, một số người chỉ kiếm được dưới $1 mỗi ngày. Nhiều thanh niên không có công việc nên nếu ai cho họ một ít tiền họ sẵn sàng làm bất cứ điều gì”.

Các chuyên gia chống khủng bố cho rằng biện pháp quân sự và cảnh sát là không hiệu quả. Al-Shabaab cần tạo ra phản ứng mạnh bằng các vụ khủng bố như ở Kenya để chứng tỏ rằng họ vẫn còn tồn tại và có nhiều khả năng.  Ken Menkhaus, chuyên viên về Somalia, nhận định: “Tình hình tương lai tùy thuộc vào chính quyền và nhân dân Kenya. Nếu kiềm chế thích đáng trong phản ứng đối với thảm kịch khủng khiếp này thì sẽ có tác dụng tiêu trừ al-Shabaab hơn là mở những chiến dịch đánh khủng bố trong lãnh thổ Somalia. Những hành động bạo lực gây phương hại không thể tránh khỏi cho thường dân sẽ khiến al-Shabaab có cơ hội để xác nhận rằng chính họ là những lực lượng tiền phong bảo vệ Somalia trước sự xâm lấn của ngoại bang”. Theo Menkhaus: “Al-Shabaab đang rất cần tạo lại bộ mặt cho cuộc nội chiến Somalia là một cuộc kháng chiến chống  xâm lăng”.

Trả đũa vụ khủng bố ở trường đại học Karissa, hôm Chủ Nhật và Thứ Hai máy bay chiến đấu Kenya oanh kích các trại al-Shabaab trong vùng Gedo bên kia biên giới và theo lời phát ngôn viên quân sự David Obonyo các trại này hoàn toàn bị tiêu diệt. Nhưng Sheikh Abdiasis Abu Musab, một phát ngôn viên của al-Shabaab nói với thông tấn xã Reuters rằng máy bay Kenya chỉ đánh trật ra ngoài đồng ruộng và thường dân.

Tháng 2 năm 2012 sau khi lãnh tụ Mukhtar Abu al-Zubair 'Godane' loan báo kết hợp với al-Qaeda, nhiều thủ lãnh al-Shabaab khác triệu tập một hội nghị ở Baidabo.và đi đến quyết định không đống ý với danh xưng mới là AQEA (al-Qaeda ở Đông Phi), và xác định chính sách chỉ quan tâm đến các vấn đề quốc nội không tham gia các hoạt động quốc tế. Năm 2013, rạn nứt trong nội bộ al-Shabaab trầm trọng thêm khi Godane cho lệnh xử tử 4 chỉ huy trưởng quân sự. Tháng 9 năm ngoái,  Moktar Ali Zubeyr,  một thủ lãnh al-Shabaab bị giết trong cuộc oanh kích bằng máy bay không người lái của Mỹ và các phân tích gia chính trị cho rằng việc này  này sẽ đưa đến sự tan rã của al-Shabaab.

Tuy nhiên cuộc tấn công  ở trường đại học Karissa cho thấy al-Shabaab vẫn còn là một nhóm khủng bố với mối đe dọa đáng kể. Hơn nữa tính cách phức tạp của những nhóm Hồi Giáo quá khích về cơ chế tổ chức cũng như đường hướng hoạt động, khiến người ta phải tin rằng những chuyển biến  không có nghĩa là sự thay đổi mục tiêu và phương pháp hành động của phong trào khủng bố Hồi Giáo,  mà chỉ hứa hẹn là còn nhiều tên mới khác sẽ xuất hiện.  (HC)

Nguồn: nguoi-viet.com