7258 - Trung Quốc gia tăng sức ép trên Biển Đông, Hoa Kỳ phải thay đổi chính sách

RFA

 

Hội thảo Biển Đông lần thứ 8 tại CSIS (Washington DC) hôm 26/7/2018 Photo: RFA

Đã đến lúc Hoa Kỳ phải có hành động mạnh

Trong những tháng qua, Trung Quốc liên tục gia tăng các hoạt động quân sự và sức ép lên các nước láng giềng tại Biển Đông bằng các hoạt động tập trận, triển khai vũ khí ra Trường Sa và Hoàng Sa, bất chấp những phản ứng từ các nước và Hoa Kỳ. Nhiều chuyên gia quốc tế và thậm chí cả dân biểu Mỹ cho rằng đã đến lúc Hoa Kỳ phải cân nhắc lại chính sách của mình tại biển Đông.

Phát biểu tại hội thảo Biển Đông lần thứ 8 diễn ra ở Trung tâm Chiến lược và Nghiên cứu Quốc tế (CSIS) ở Washington DC hôm 26/7, dân biểu Ted Yoho, Chủ tịch Tiểu ban châu Á Thái Bình Dương, Hạ viện Mỹ cho rằng đã đến lúc Hoa Kỳ cần phải có phản ứng mạnh hơn với Trung Quốc tại khu vực biển Đông thay vì chỉ giới hạn ở việc đảm bảo tự do hàng hải, hàng không qua khu vực tranh chấp.

"Chính phủ của Tổng thống Trump nên chính thức phản đối các đòi hỏi về chủ quyền quá đáng của Trung Quốc ở Biển Đông, xem xét các lựa chọn sẵn có để thách thức những đòi hỏi chủ quyền bất hợp lý, chứ không thể bị giới hạn trong vấn đề tự do hàng hải."

Theo dân biểu Ted Yoho, các hoạt động của Trung Quốc ở Biển Đông đang đe dọa các quyền lợi của nước Mỹ trong khu vực.

Từ trước đến nay, Hoa Kỳ vẫn giữ lập trường không đứng về bất cứ bên nào trong tranh chấp biển Đông, nơi Trung Quốc đòi chủ quyền đến 90% diện tích qua đường đứt khúc 9 đoạn vốn đã bị tòa Trọng tài Quốc tế ở the Hague bác bỏ trong một phán quyết đưa ra vào tháng 7 năm 2016. Trung Quốc không công nhận phán quyết này của tòa.

Từ năm cuối năm 2013 đầu 2014 trở lại đây, Trung Quốc đã gia tăng các hoạt động xây lấp các đảo nhân tạo ở khu vực biển Đông, xây dựng các đường băng và triển khai vũ khí quân sự ra các đảo. Gần đây nhất là vào tháng 5, Trung Quốc đã triển khai các hệ thống tên lửa đất đối không và máy bay chiến đấu ra Hoàng Sa. Trong năm nay, Trung Quốc cũng cho lắp đặt các thiết bị phá sóng ở hai đảo nhân tạo do nước này xây lấp ở quần đảo Trường Sa.

Hoa Kỳ kể từ năm 2015 đến nay đã đưa các tàu chiến tới Biển Đông tuần tra thực hiện chương trình tự do hàng hải (FONOP) để thách thức các đòi hỏi về chủ quyền quá đáng của Trung Quốc quanh các đảo tranh chấp. Theo dân biểu Ted Yoho, hoạt động này vẫn chưa đủ để ngăn cản hay làm chậm các hoạt động quân sự hóa của Trung Quốc trong khu vực:

"Hoạt động trong chương trình tự do hàng hải là để tuân thủ công ước về luật biển nhưng công ước này chỉ bao gồm mục đích và các hoạt động sử dụng biển chứ không liên quan đến chủ quyền quanh các thực thể nên không một chương trình tự do hàng hải nào có thể thách thức các đòi hỏi chủ quyền quá đáng."

Tuy nhiên, dân biểu Ted Yoho cho rằng Mỹ không nên đứng về bất cứ bên nào trong tranh chấp chủ quyền mà chỉ tìm các lựa chọn mạnh hơn để thách thức đòi hỏi về chủ quyền quá đáng của Trung Quốc ở Biển Đông. Ông đưa ra một số đề xuất có thể là trừng phạt về kinh tế nếu các nỗ lực về ngoại giao thất bại.

Việt Nam là nước chịu nhiều sức ép từ Trung Quốc nhất

Theo học giả Bill Hayton, thuộc Chương trình Châu Á, Thái Bình Dương, Chatham House, trong 12 tháng qua, Trung Quốc cũng gia tăng các hoạt động gây sức ép lên các quốc gia láng giềng mà Việt Nam là nước gánh chịu nhiều nhất.

"Đánh giá của tôi là sức ép của Trung Quốc lên các nước đòi chủ quyền ở Biển Đông trong thời gian qua là lớn hơn bao giờ hết, đặc biệt là đối với các hoạt động khai thác dầu khí. Trung Quốc đã gây sức ép, đe dọa sử dụng vũ lực với Việt Nam, Philippines trong vòng 12 tháng qua."

Hình ảnh từ video từ tàu tuần duyên của Việt Nam hôm 1/6/2014 cho thấy tàu tuần duyên Trung Quốc (trái) đang đuổi theo tàu Việt Nam gần một mỏ khai thác dầu trong vùng nước tranh chấp ở biển Đông.

Ngày 23/3/2018, truyền thông quốc tế loan tin Trung Quốc gây sức ép khiến PetroVietnam phải yêu cầu công ty khoan dầu Repsol của Tây Ban Nha ngưng khoan tìm dầu khí ở lô 07/03 thuộc mỏ Cá Rồng Đỏ ngoài khơi Việt Nam. Trước đó, vào tháng 7 năm ngoái, Repsol cũng phải ngưng việc khoan tìm một lô khác là lô 136/03 cũng thuộc mỏ Cá Rồng Đỏ vì lý do tương tự. Những lô này đều nằm trong vùng đứt khúc 9 đoạn mà Trung Quốc vẽ ra trên Biển Đông.

Đáng chú ý là trong khoảng thời gian Trung Quốc gây sức ép với Việt Nam, Việt Nam đã mời tàu sân bay Mỹ Carl Vinson tới thăm Đà Nẵng vào tháng 3/2018. Trong tháng ba, Trung Quốc cũng điều một lượng lớn tàu chiến ra Biển Đông. Học giả Bill Hayton nói tiếp

"Tôi có thể nói là Trung Quốc hẳn phải biết rõ khi nào thì Repsol sẽ tiến hành khoan thăm dò, có nhiều công ty liên quan, có nhiều thông tin qua lại, Trung Quốc có nhiều thời gian để chuẩn bị…. Tàu Carl Vinson sau khi rời Đà Nẵng đã tham gia tập trận và sau đó rời khỏi khu vực Biển Đông trong khoảng giữa tháng 3. Nhưng ngay sau đó tàu sân bay Liêu Ninh của Trung Quốc đã vào Biển Đông. Sau đó thì Repsol ngưng khoan, vào lúc đó thì Hải quân Trung Quốc đã lập một đoàn tàu cỡ lớn khoảng 40 tàu đi từ Hải Nam ra biển Đông tập trận."

Trung Quốc sẽ có phản ứng mạnh với Fonop

Trung Quốc từ trước đến nay vẫn nói rằng các hoạt động của nước này tại khu vực Biển Đông là nhằm mục đích phòng vệ và những hoạt động quân sự của nước này trong khu vực là nhằm để đáp trả những hoạt động quân sự của Mỹ mà nước này cho là khiêu khích. Học giả Trung Quốc, Feng Zhang, đến từ trường đại học ANU về Châu Á Thái Bình Dương, Úc, cho biết:

"Trung Quốc hiện coi các chính sách của Mỹ như là một tiền đề cho các hoạt động triển khai vũ khí quân sự của mình. Chính sách Hoa Kỳ càng khiêu khích trong mắt của Trung Quốc thì Trung Quốc càng gia tăng sự hiện diện quân sự của mình."

Theo học giả này, hiện tại cả Mỹ và Trung Quốc đều đang ở thế bế tắc trong vấn đề Biển Đông:

"Tình hình chiến lược hiện tại trong khu vực theo tôi là một sự bế tắc giữa Trung Quốc và Mỹ. Hoa Kỳ không thể đuổi Trung Quốc khỏi các đảo mà không sử dụng vũ lực, điều rất khó xảy ra. Trung Quốc cũng không thể làm ảnh hưởng đến chính sách hiện tại của Mỹ bao gồm hoạt động tự do hàng hải hay không cho tàu Mỹ đi gần các đảo mà không có đối đầu, điều cũng rất khó xảy ra."

Tuy nhiên theo học giả Feng Zhang, Trung Quốc sẽ không ngồi yên nếu nước này cảm thấy các cuộc tuần tra của tàu chiến Mỹ đe dọa an ninh của nước này.

"Nếu tàu chiến của Mỹ đi rất gần vào các đảo thì điều này có thể được Trung Quốc nhìn nhận là khiêu khích quân sự, vượt quá mức đưa ra thông điệp hợp pháp. Nếu Trung Quốc cảm thấy bị đe dọa, tùy thuộc mức độ, họ sẽ có phản ứng lại và điều này có thể dẫn đến xung đột."

Học giả Feng Zhang cho rằng, dù đang ở thế bế tắc nhưng Hoa Kỳ và Trung Quốc vẫn có thể ngồi lại với nhau để đối thoại và tìm ra một trật tự mới cho khu vực.