Đêm mồng 3 rạng sáng ngày 04/06/1989, phong trào dân chủ Mùa Xuân Bắc Kinh bị nhận chìm trong biển máu. 2600 người thiệt mạng theo thẩm định của Chữ Thập Đỏ Trung Quốc. Nhưng với chính quyền Bắc Kinh, số người chết không vượt quá 300. Đâu là sự thật ?
Ba thập niên đã trôi qua, với Bắc Kinh, Thiên An Môn vẫn là một đề tài cấm kỵ. Giới bảo vệ nhân quyền ở Trung Quốc "trải qua một mùa đông băng giá". Thanh niên nước này "im lặng mơ về tự do và dân chủ". Hồ sơ chính của Le Monde và Les Echos cùng trở lại với sự kiện "Thiên An Môn".
Ngược dòng thời gian, Le Monde đưa độc giả trở về với mùa xuân năm 1989 : ngày 15/04/1989 sinh viên Trung Quốc xuống đường sau cái chết đột ngột của cựu tổng bí thư đảng Cộng Sản Trung Quốc Hồ Diệu Bang, biểu tượng của phe cải tổ. Ngày 26 cùng tháng, xã luận của Nhân Dân Nhật Báo – cơ quan ngôn luận của Đảng, lên án một cuộc xuống đường mang tính "phản cách mạng". Theo Le Monde, bài xã luận đó đổ thêm dầu vào lửa. Ngày 13/05/1989, sinh viên tuyệt thực. Một tuần lễ sau chính quyền của Đặng Tiểu Bình ban hành thiết quân luật, triển khai 200.000 lính. Quân đội nhập cuộc, giành lại quyền kiểm soát tình hình. Hậu quả kèm theo là cuộc đàn áp trong đêm mồng 3 rạng sáng mồng 4 tháng 6 năm 1989.
Bắc Kinh : "Thiên An Môn là một sự cố"
Hàng triệu người xuống đường, ít nhất 2.600 người chết, nhưng Bắc Kinh vẫn xem đó chỉ là một "sự cố" trong dòng lịch sử êm ả của đảng Cộng Sản nước này.
"30 năm sau Thiên An Môn, bộ máy kềm kẹp của chính quyền không thuyên giảm". Theo thông tín viên báo kinh tế Les Echos tại Bắc Kinh, chính quyền cộng sản Trung Quốc "nỗ lực xóa hết vết tích Thiên An Môn trên các trang mạng internet, trên các mạng xã hội, cấm mọi cuộc tập họp kỷ niệm các nạn nhân Thiên An Môn". Càng gần đến cái ngày nhậy cảm mồng 4 tháng 6, "cỗ máy đàn áp của đảng Cộng Sản Trung Quốc càng lợi hại, nhắm vào từ nhà trí thức đến giới bất đồng chính kiến, từ hiệp hội các Bà Mẹ Thiên An Môn đến gia đình các nạn nhân miệt mài đi tìm sự thật" về chuyện gì đã xảy ra trong đêm mồng 3 rạng sáng mồng 4 tháng 6 năm 1989.
Với chính quyền, phong trào dân chủ Mùa Xuân Bắc Kinh là một "cuộc nổi dậy chống cách mạng". Như bộ trưởng Quốc Phòng Trung Quốc Ngụy Phượng Hòa vừa trình bày tại diễn đàn an ninh châu Á Shangri-la vừa qua, Thiên An Môn là một "sự cố, một sự rối loạn về mặt chính trị và chính quyền trung ương đã đưa ra những quyết định đúng đắn để điều chỉnh sự rối loạn đó".
"Mùa đông băng giá"
Với các nhà bảo vệ nhân quyền Trung Quốc, "Mùa Xuân Bắc Kinh đã chóng tàn để nhường chỗ cho mùa đông băng giá", như tựa bài báo của Frédéric Lemaitre trên Le Monde. Mùa đông ấy còn trở nên khắc nghiệt hơn nữa kể từ khi ông Tập Cận Bình ngồi vào chiếc ghế lãnh đạo tối cao ở Bắc Kinh. Tháng 07/2015, khoảng 200 luật sư bảo vệ nhân quyền bị bắt trong một chiến dịch quy mô chưa từng thấy. Phần lớn trong số này đã được trả tự do hai năm sau, nhưng bị tước quyền hành nghề.
Dù vậy, từ cột mốc 1989, nhiều nhà trí thức Trung Quốc đã chọn đứng về phía những thành phần thấp cổ bé miệng, những con người bị cỗ máy kinh tế bỏ rơi.
Đành rằng, người ta không còn trông thấy một phong trào phản kháng rầm rộ và quy mô như ở Thiên An Môn năm nào, nhưng ở một mức độ khiêm tốn hơn, vẫn có những tiếng nói lên án những bất công trong xã hội.
Thời gian từ giữa thập niên 1990 cho đến sau Thế Vận Hội Bắc Kinh 2008, được các nhà đấu tranh Trung Quốc đánh giá là "thời gian dễ thở nhất". Để rồi, chính quyền "thắt lại" tất cả dưới thời ông Tập Cận Bình. Bộ máy kềm kẹp và kiểm duyệt của chính quyền len lỏi vào mỗi ngõ ngách trong xã hội, từ các trường đại học đến những hiệp hội bảo vệ nữ quyền ...
Khát vọng tự do và dân chủ của thanh niên
Một tài liệu lưu hành trong nội bộ đảng Cộng Sản Trung Quốc hồi năm 2013 được Le Monde trích dẫn ghi rõ : khái niệm xã hội dân sự là một thứ "công cụ của phương Tây dùng để chống phá Trung Quốc". Hai năm sau, hàng loạt các luật sư, các nhà bảo vệ nhân quyền, bảo vệ môi trường bị tống giam. Năm 2017 giải Nobel Hòa Bình đầu tiên của Trung Quốc, Lưu Hiểu Ba chết trong tù : Bắc Kinh chưa bao giờ tha thứ cho nhà lãnh đạo của phong trào Thiên An Môn này về cái tội soạn thảo Hiến Chương 08 đòi Trung Quốc dân chủ hóa đất nước.
Nhưng trong toàn cảnh đen tối ấy đối với những nhà đấu tranh vì dân chủ Trung Quốc, vẫn có một tia hy vọng. Một nghiên cứu mà theo Le Monde là đáng tin cậy cho thấy giới trẻ tại Trung Quốc vẫn rất quan tâm đến đời sống xã hội chung quanh, đến sự cấp bách bảo vệ môi trường thiên nhiên, đến các vấn đề về giới tính, và thậm chí là cả đến đời sống chính trị tại đất nước rộng lớn này.
Tài liệu nói trên chỉ ra rằng "thanh niên Trung Quốc không lý tưởng hóa mô hình dân chủ, không xem đó là chiếc đũa thần cho phép giải quyết tất cả những khó khăn trong cuộc sống, nhưng ít ra đó là một phương tiện để đem lại những đổi mới trong xã hội, những đổi mới cho đất nước".
Trong bài viết mang tựa đề "Tại Trung Quốc, giới trẻ âm thầm mơ ước tự do", báo Les Echos trích lời một cựu lãnh đạo sinh viên Thiên An Môn, ông Ngô Nhĩ Khai Hy (Wuer Kaixi), người Duy Ngô Nhĩ : "Khát vọng tự do của thanh niên Trung Quốc vẫn nguyên vẹn. Không vì cuộc sống sung túc hơn mà họ quên đi khát vọng dân chủ hay và tự do. Nhưng số này im lặng vì sợ hãi". Về phía chính quyền, cựu lãnh đạo phong trào sinh viên Trung Quốc này cho rằng, "Bắc Kinh liên tục gia tăng đàn áp mà vẫn luôn trong trạng thái lo âu". Les Echos bình luận : cũng vì nỗi ám ảnh đó, mà 30 năm đã trôi qua, Trung Quốc vẫn nỗ lực xóa đi mọi dấu vết trong ký ức tập thể hình ảnh một thanh niên gầy gò, đứng trước họng súng của bốn chiếc chiến xa ngay giữa quảng trường Thiên An Môn.
Đi tìm sự thật đến hơi thở cuối cùng
Cũng Les Echos có bài phóng sự rất cảm động về những Bà Mẹ Thiên An Môn. Frédéric Schaeffer đã tìm đến với một bà mẹ 82 tuổi. Bà đã mất đi đứa con trai duy nhất năm 1989 : 30 năm trước, con trai bà bị bắn một viên đạn vào đầu.
Từ đó đến nay, bà không ngừng đi tìm sự thật. Bà kể lại, khi Đặng Tiểu Bình ban hành thiết quân luật, không một ai tin rằng Quân Đội Giải Phóng Nhân Dân lại chĩa súng bắn vào tuổi trẻ, vào những đứa con của đất nước. Cũng bà mẹ già này kể lại hành trình đầy chông gai của khoảng ba trăm người cùng cảnh ngộ. Với năm tháng, nhóm của những người mẹ khát khao sự thật ấy thưa dần. Riêng bà cụ già tiếp phóng viên báo Les Echos cho biết "đến hơi thở cuối cùng vẫn đi tìm sự thật về cái chết của con trai" bà. Mỗi ngày bà cố gắng tập thể dục, cố giữ gìn sức khỏe, với hy vọng sống được cho đến ngày "sự thật về Thiên An Môn được phơi bày ".
Trung Quốc tấn công Liên Hiệp Quốc
Trong những tuần lễ sau vụ thảm sát Thiên An Môn, cộng đồng quốc tế đồng loạt trừng phạt Bắc Kinh. Nhưng trong ba thập niên qua, nhân quyền không còn là ưu tiên trong mắt của thế giới.
Trong bài viết mang tựa đề "Trung Quốc tấn công Liên Hiệp Quốc" trên Le Monde, các phóng viên của tờ báo chỉ ra rằng, Bắc Kinh không chỉ tìm cách ém nhẹm các cuộc thảo luận về nhân quyền của Liên Hiệp Quốc mà còn chuyển sang thế tấn công, bằng cách áp đặt một số những "chuẩn mực" của mình với cộng đồng quốc tế. Trung Quốc phần nào thành công trong mục tiêu đó.
Là nước đông dân nhất địa cầu, là cường quốc quân sự, kinh tế đứng thứ hai trên thế giới, Trung Quốc muốn không bao giờ bị chỉ trích vì nhân quyền tại Liên Hiệp Quốc. Hơn thế nữa, phô trương những thành tích kinh tế để bịt miệng những người muốn chỉ trích chính sách nhân quyền của Bắc Kinh. Le Monde tiếc rằng người đầu tiên ở Liên Hiệp Quốc để cho Trung Quốc đạt được mục tiêu đó chính là tổng thư ký Antonio Guterres : tháng Giêng 2017 ông đã trải thảm đỏ đón Tập Cận Bình tại trụ sở Liên Hiệp Quốc. Đơn giản vì vài tháng trước đó, nhờ có tiếng nói của Trung Quốc mà nhà ngoại giao Bồ Đào Nha này được chỉ định để thanh thế nhà ngoại giao Hàn Quốc Ban Ki Moon.
Tháng 06/2018, Hội Đồng Nhân Quyền Liên Hiệp Quốc thông qua dự thảo nghị quyết do Bắc Kinh đề xuất. Tài liệu mang tên "Đóng góp cho phát triển vì lợi ích của tất cả các quyền con người". Một trong những điều khoản được nêu bật trong văn bản quy định, các bên phải "tôn trọng chính sách và những ưu tiên quốc gia". Thuật ngữ ngoại giao dùng để chỉ khái niệm "không can thiệp vào công việc nội bộ" của các nước thành viên. Khái niệm này luôn là một kim chỉ nam trong chính sách đối ngoại của Bắc Kinh.
Chưa hết, vẫn theo Le Monde, để chuẩn bị cho cuộc họp định kỳ về nhân quyền của Liên Hiệp Quốc năm 2019, Bắc Kinh đã sách nhiễu Hội Đồng Nhân Quyền để biết xem liệu các nhà bất đồng chính kiến Trung Quốc bị Bắc Kinh đưa vào "danh sách khủng bố" có được mời đến Genève lần này hay không.
Tháng 10/2018 nhiều tổ chức phi chính phủ đã bất ngờ khám phá ra rằng, những báo cáo về tình trạng nhân quyền tại Trung Quốc đã bị "rút khỏi" trang mạng internet của Hội Đồng Nhân Quyền Liên Hiệp Quốc. Vài tuần lễ sau, một phiên bản "gọn gàng hơn" và đương nhiên là ít khắt khe với Bắc Kinh hơn, đã được đăng lại trên trang này !
Pháp khẳng định sự hiện diện tại châu Á
Với sức mạnh kinh tế, Trung Quốc tự cho phép mình áp đặt luôn cả luật chơi trên biển. Le Monde và Les Echos cùng chú ý đến thái độ cứng rắn của Pháp tại diễn đàn an ninh châu Á Shangri-La vừa khép lại hôm 02/06/2019. "Đối mặt với Bắc Kinh, Paris bảo vệ quyền tự do lưu thông trên biển" tựa một bài báo ngắn trên Les Echos. Le Monde phân tích về chiến lược Ấn Độ-Thái Bình Dương của Paris vừa được bộ trưởng Quân Lực Florence Parly công bố tại Singapore. Đáng chú ý nhất là phát biểu của bà Parly về Biển Đông : Pháp sẽ tăng cường các chiến dịch tuần tra và Paris không chấp nhận để Trung Quốc quân sự hóa vùng biển này, buộc cộng đồng quốc tế chấp nhận trước "chuyện đã rồi".
Thương mại : những cuộc chiến của Donald Trump, kết quả hão huyền
Trên hồ sơ thương mại, Bắc Kinh cứng giọng với Hoa Kỳ, tựa một bài báo ngắn trên Libération. Les Echos dành trang nhất để nói về "những cuộc chiến thương mại của Donald Trump". Sau khi tuyên chiến với Trung Quốc, tổng thống Mỹ mở mặt trận mới với nước láng giềng sát cạnh là Mêhicô. Hơn một năm sau khi khai chiến với các đối tác thương mại, ông Trump vẫn tin chắc rằng tăng thuế nhập khẩu không làm phương hại đến kinh tế Hoa Kỳ. Có điều, nghiên cứu gần đây nhất do chi nhánh tại New York của Ngân Hàng Trung Ương Mỹ cho thấy, đợt tăng thuế 25 % nhắm vào 200 tỷ hàng Trung Quốc bán sang thị trường Hoa Kỳ - biện pháp này chính thức có hiệu lực từ ngày 01/06/2019 - sẽ gây thiệt hại cho mỗi hộ gia đình Mỹ khoảng 800 đô la một năm.
Mặt báo Paris ngày đầu tuần
Trang nhất các báo Pháp khá đa dạng. Libération dành 6 trang tưởng niệm nhà triết học Michel Serres của Pháp vừa qua đời. Ông không chỉ là một triết gia mà còn là một nhà toán học, một nhà thơ trong số những nhà khoa học, một nhà trí thức lớn của Pháp trong thế kỷ 20 và 21. Nhật báo Công Giáo La Croix dành trang nhất cho những người vô danh, nhưng xứng đáng để được độc giả của tờ báo biết đến, vì đó là những con người không ngừng đóng góp cho xã hội chung quanh, như trường hợp của một phụ nữ trẻ, chịu khó chữa xe miễn phí cho những người nghèo bởi cô biết rằng đối với một số người, "xe hỏng coi như là cả gia đình sẽ mất luôn nồi cơm".
Le Figaro thiên hữu trở lại với sự kiện chủ tịch đảng Những Người Cộng Hòa từ chức sau thất bại ê chề trong cuộc bầu cử Nghị Viện tuần trước. "Laurent Wauquiez ra đi để lại phía sau đảng Những Người Cộng Hòa tan nát thành trăm mảnh". Là một trong hai đảng lớn ở Pháp suốt hơn 50 năm, nay đảng do tướng de Gaulle thành lập không còn sức thuyết phục. Trong cuộc bỏ phiếu bầu lại Nghị Viện Châu Âu hôm Chủ Nhật 26/05/2019, đảng cánh hữu truyền thống này đã về thứ tư với vỏn vẹn 8,48 % cử tri ủng hộ. Tờ báo đánh giá việc chủ tịch đảng từ chức "là điều tất yếu".
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét