10754 - Liệu biển Azov sẽ là một dạng "Biển Đông" của Nga ?

MINH ANH

       Tầu của Ukraina bị Hải Quân Nga bắt giữ, cảng Kertch, ngày 26/11/2018.REUTERS/Pavel Rebrov

Chủ Nhật 25/11/2018, Nga bắt giữ ba tầu chiến của Ukraina sau một cuộc va chạm giữa hải quân hai nước tại eo biển Kertch. Sự việc cho thấy Matxcơva đang kiểm soát gần như hoàn toàn vùng biển Azov mà Nga và Ukraina từng ký kết thỏa thuận « cùng quản lý ». Câu hỏi đặt ra : Liệu biển Azov có phải là « ao nhà » của Nga, giống như Trung Quốc đang tham vọng kiểm soát gần như toàn bộ Biển Đông ?

Tuy nhiên, theo giới quan sát, sự cố vừa xẩy ra sẽ không đẩy Nga rơi vào trường hợp giống như Trung Quốc tại Biển Đông. Và những gì Nga đang làm tại biển Azov chỉ làm cho Trung Quốc phải mơ đến tại Biển Đông. Từ việc sáp nhập bán đảo Crimée, xây cầu nối bán đảo với lãnh thổ Nga, rồi dần dần kiểm soát eo biển Kertch và vùng biển Azov… tất cả những bước đi này của Nga chỉ gặp phải những phản ứng dè dặt từ Mỹ và Liên Hiệp Châu Âu.

Khác với Trung Quốc, Nga tin chắc rằng tranh chấp tại biển Azov sẽ không biến thành một thất bại ngoại giao quốc tế như những gì Trung Quốc đang hứng lấy khi đòi hỏi chủ quyền trên hầu hết diện tích Biển Đông.

Theo nhận định của đô đốc James Foggo, chỉ huy lực lượng hải quân Mỹ tại châu Âu, trong một buổi hội thảo ở Hội đồng Đại Tây Dương (Atlantic Council), Washington, hồi tháng 10/2018, được tờ Defense News trích dẫn, có một sự khác biệt rất lớn giữa hai cuộc tranh chấp ở Biển Đông và biển Azov.

Nếu như những đòi hỏi chủ quyền lãnh hải của Trung Quốc tại Biển Đông đã bị tòa án Quốc tế La Haye và nhiều nước khác bác bỏ, thì chủ quyền lãnh hải của Nga tại eo biển Kertch và biển Azov lại được xác định rất rõ ràng và được quốc tế thừa nhận.

Vùng lãnh hải này là biển nội địa, nửa kín và được quản lý theo điều khoản số 123 của Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển, quy định Nga và Ukraina phải « hợp tác trên mọi lĩnh vực hàng hải, kể cả việc tiếp cận eo biển ».

Điều này cũng có nghĩa là sẽ không có chuyện Hoa Kỳ hay nhiều nước phương Tây điều tầu chiến qua lại eo biển Kertch nhân danh « tự do lưu thông hàng hải » như tại Biển Đông, bởi vì mọi ý định và mục đích tại vùng nước và eo biển này đều liên quan đến quyền sở hữu và tài phán của Nga và Ukraina.

Luật lệ quốc tế nêu rõ mọi giải pháp đều phải thông qua các thỏa thuận song phương giữa Nga và Ukraina, nhất là vì cả hai nước đã ký kết một đồng thuận về việc hợp tác trên mọi lĩnh vực liên quan đến eo biển.

Tuy nhiên, căn cứ theo bản thỏa thuận gốc giữa Nga và Ukraina liên quan đến eo biển, thì Kiev vẫn có thể mời tầu chiến Hoa Kỳ hay NATO ghé thăm các cảng biển nước này.

Trong khuôn khổ văn bản này, ngày 29/11/2018, tổng thống Ukraina Petro Porochenko đã đề nghị các nước thành viên trong khối NATO và nhất là Đức triển khai tầu chiến tại Biển Azov nhằm hỗ trợ nước này đối phó với Nga.

Chỉ có điều một chiến dịch như thế rất có thể sẽ bị xem như một hành động « khiêu khích »và có nguy cơ gánh lấy những đòn trả đũa từ Nga.