CIVICUS Monitor điểm danh Việt Nam trong số 20 quốc gia có
không gian dân sự tệ nhất thế giới cùng với Bắc Triều Tiên, Lào, Iran và Cuba.
Danh sách này gồm 10 quốc gia ở Châu Á như Lào, Triều Tiên,
Iran, Syria, Ả rập Saudi, Uzberkistan; Cuba ở châu Mỹ và nhiều quốc gia châu
Phi.Trong báo cáo đầu tiên đưa ra vào ngày 4/4 vừa qua, Mạng lưới nhân quyền quốc
tế CIVICUS đã đưa Việt Nam vào nhóm 20 quốc gia có không gian dân sự kém nhất
thế giới: “đóng kín”.
Bản đồ Không gian dân sự thế giới. Ảnh gốc: CIVICUS; Chỉnh sửa:
Luật Khoa tạp chí.
CIVICUS nhận xét chung về không gian dân sự của Việt Nam: “Đảng
Cộng sản Việt Nam kiểm soát chặt chẽ và hạn chế nghiêm trọng các quyền con người
cơ bản. Nhà nước dùng những rào cản pháp lý và quyền lực của mình để cản trở,
kiểm soát gắt gao các hội, nhóm độc lập. Việc hội họp liên quan đến các vấn đề
nhạy cảm bị cấm, phải xin phép trước hoặc bị sách nhiễu, người tổ chức và người
tham gia bị giam giữ”.
CIVICUS là một liên minh thúc đẩy sự tham gia của công dân
và xã hội dân sự trên toàn cầu trong hơn 20 năm qua. CIVICUS Mornitor là một
nghiên cứu của tổ chức này cùng với các thành viên và đối tác. Nghiên cứu này tạo
ra một nền tảng web để liên tục cập nhật và phân tích thông tin về không gian của
xã hội dân sự ở các nước.
Báo cáo trên đây dựa trên những dữ liệu được thu thập từ
tháng 06/2016 đến 03/2017. Dữ liệu này sẽ được cập nhật và phân tích hàng tuần.
Các nhà hoạt động nhân quyền và các cá nhân có thể gửi thông tin qua website.
CIVICUS nhận xét về không gian dân sự Việt Nam
Đánh giá của CIVICUS dựa trên mức độ bảo vệ 3 quyền tự do
dân sự cơ bản ở mỗi nước, bao gồm: tự do hiệp hội, tự do hội họp ôn hòa và tự
do biểu đạt. Theo đó, từng nước được xếp vào 1 trong 5 nhóm: đóng kín (closed);
bị đàn áp (repressed); bị cản trở (obstructed); bị thu hẹp (narrowed); và cởi mở
(open).
QUYỀN HIỆP HỘI
Các quyền tự do hiệp hội bị kiểm soát chặt chẽ ở Việt Nam.
Các tổ chức không thuộc Mặt trận Tổ quốc đều bị cấm, mặc dù có một số nhóm độc
lập vẫn được chấp nhận. Các nhóm xã hội dân sự vấp phải những rào cản về thủ tục
đăng ký phức tạp và bị hạn chế nhận tài trợ nước ngoài.
Chính phủ can thiệp quá sâu vào chức năng và hoạt động của
các tổ chức xã hội dân sự. Ví dụ, quyết định 97 của Thủ tướng Chính phủ cấm các
tổ chức khoa học và công nghệ có hoạt động liên quan đến chính sách kinh tế,
chính sách công, chủ trương đường lối của Đảng và các vấn đề nhạy cảm.
QUYỀN HỘI HỌP
Mặc dù quyền tự do hội họp được Hiến pháp bảo vệ, thực tế
các quyền này lại bị giới hạn bởi các quy định pháp luật. Chính quyền luôn từ
chối cấp phép hội họp cho những chủ đề nhạy cảm như tôn giáo hay chỉ trích hệ
thống chính trị.
Chính quyền theo dõi chặt chẽ các cuộc tụ họp và biểu tình,
người tham gia bị quấy nhiễu, hăm dọa và giam giữ. Tháng 5/2016, chính quyền Việt
Nam bắt bớ, giam giữ và dùng vũ lực quá mức để trấn áp các cuộc biểu tình cá chết
ở miền Trung.
QUYỀN BIỂU ĐẠT
Việt Nam không chấp nhận báo chí tư nhân. Chính phủ và đảng
Cộng sản kiểm soát quá mức đối với báo in, phát thanh, truyền hình và Internet.
Luật Báo chí năm 1999 quy định tất cả các phương tiện truyền thông là “cơ quan
phát ngôn của Đảng”. Chính quyền đưa ra các chỉ thị cấm đưa tin về những người
bất đồng chính kiến, nhà hoạt động, các phe phái trong đảng Cộng sản và các vấn
đề nhân quyền.
Những người bất đồng chính kiến thường bị giám sát, hạn chế
đi lại, bị bắt hoặc giam giữ tùy tiện, thậm chí bị đánh.
Chính quyền sử dụng nhưng điều luật mơ hồ để cầm tù các nhà
hoạt động ôn hòa. Nổi bật là các điều luật về “lợi dụng các quyền tự do dân chủ
để xâm phạm lợi ích nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức và công
dân” và “tuyên truyền chống nhà nước” (Bộ luật Hình sự 1999).
Tháng 10/2013, nhà nước đã kiểm duyệt mạng xã hội mà mục
tiêu là các blogger. Ít nhất 6 người đã phải ngồi tù năm 2015.
Việt Nam và Lào kém nhất ASEAN
Không gian xã hội dân sự tại các nước ASEAN đều từ mức “bị cản
trở” trở xuống. Nhóm quốc gia “bị cản trở” bao gồm: Vương quốc Brunei,
Indonesia, Malaysia, Philippines và Singapore.
CIVICUS đánh giá Singapore không cởi mở đối với xã hội dân sự,
các hoạt động ở nước này này bị hạn chế và kìm kẹp. Phát triển kinh tế là trên
hết. Đảng cầm quyền (đảng Hành động Nhân dân của Lý Hiển Long) gắn bó chặt chẽ
với nhà nước. Những người bất đồng chính kiến với chính quyền ít có được kết cục
tốt đẹp.
Không gian dân sự bị đàn áp ở Campuchia, Myanmar và Thái
Lan.
CIVICUS đưa Myanmar vào nhóm 5 quốc gia bị giám sát (watch
list), cùng với Mỹ, Thổ Nhĩ Kỳ, Cameroon, và Macedonia. Do không gian dân sự ở
các quốc gia này bị đe dọa và sụt giảm nhanh thời gian gần đây, CIVICUS sẽ quan
sát và cập nhật thông tin liên tục ở các quốc gia này.
CIVICUS nói rằng những tháng gần đây quyền tự do ngôn luận ở
Myanmar đã suy giảm. Các nhà báo hoạt động trong môi trường khắc nghiệt. Chính
quyền đã cấm các nhà báo đi đến bang Rakhine để thu thập bằng chứng phân biệt đối
xử đối với với hơn một triệu người Hồi giáo Rohingya và các nhóm thiểu số khác.
Việt Nam và Lào là hai nước đứng cuối khu vực ASEAN.
Tại Lào, hiếm có các cuộc biểu tình. Các nhà hoạt động phải
chấp nhận nguy hiểm khi đấu tranh bảo vệ nhân quyền hay chống tham nhũng. Một số
nhà hoạt động bị giam giữ, cưỡng bức đến mất tích hơn 10 năm qua. Truyền thông
bị kiểm soát nghiêm ngặt, nhà nước đã ra một luật mới để trừng phạt những người
đăng thông tin “gây tổn hại đến nhà nước”.
***
Các tiêu chí xếp loại không gian dân sự của CIVICUS
ĐÓNG KÍN
Không gian dân sự bị đóng kín hoàn toàn trên luật pháp và thực
tế. Không khí sợ hãi và bạo lực chiếm ưu thế, những người thực hành các quyền tự
do hiệp hội, hội họp ôn hòa và tự do ngôn luận bị giết, bị đánh nặng nề mà
không hề được bảo vệ, hay không đòi được công lý. Bất kỳ ai chỉ trích chính quyền
nào đều bị trừng phạt và không có tự do báo chí. Internet bị kiểm soát nghiêm
ngặt, nhiều trang web bị chặn.
BỊ ĐÀN ÁP
Không gian dân sự bị hạn chế nghiêm trọng. Những ai chỉ
trích chính quyền có thể bị theo dõi, quấy rối, đe dọa, bỏ tù, bị đánh, thậm
chí bị giết. Mặc dù có tồn tại các tổ chức xã hội dân sự nhưng công việc liên
quan đến vận động (advocacy) thường bị hạn chế. Chính quyền từ chối đăng ký hoặc
đóng cửa những tổ chức này. Những người tổ chức hoặc tham gia biểu tình ôn hòa
có thể bị chính quyền tấn công, bị bắt và giam giữ hàng loạt. Các phương tiện
truyền thông chỉ phản ánh ý kiến của nhà nước, bất kỳ tiếng nói độc lập nào
cũng bị trừng phạt. Các trang web và mạng xã hội bị chặn, những chiến dịch dân
sự trên Internet bị giám sát chặt chẽ.
BỊ CẢN TRỞ
Những nhà lập pháp ở các quốc gia này ban hành những quy định
hạn chế về các quyền con người. Chính quyền làm suy yếu các tổ chức xã hội dân
sự, bao gồm giám sát bất hợp pháp, quấy rối hành chính và hạ thấp uy tín. Công
dân có thể tổ chức và hội họp ôn hòa, đôi khi bị chính quyền sử dụng bạo lực
quá mức như đạn cao su, hơi cay. Có không gian cho truyền thông ngoài nhà nước
nhưng các nhà báo vẫn có thể bị tấn công và bị cáo buộc tội phỉ báng. Điều này
khuyến khích sự kiểm duyệt.
BỊ THU HẸP
Nhà nước ở những quốc gia này cho phép các cá nhân, các tổ
chức xã hội dân sự thực hành các quyền tự do hiệp hội, hội họp ôn hòa và tự do
biểu đạt, nhưng các quyền này cũng bị vi phạm. Ai cũng có thể thành lập các hội
nhóm nhưng lại bị cản trở bằng cách sách nhiễu, bắt giữ hay hành hung bởi những
người có quyền lực. Có thể biểu tình một cách ôn hòa, đôi khi chính quyền sẽ từ
chối cấp phép do lo ngại về an ninh hoặc sẽ sử dụng vũ lực để chống lại người
biểu tình ôn hòa như hơi cay, đạn cao su. Truyền thông được độc lập để phổ biến
thông tin, mặc dù nhà nước có thể kiểm soát bằng những quy định nghiêm ngặt hoặc
gây áp lực đối với chủ sở hữu.
CỞI MỞ
Nhà nước cho phép và bảo vệ không gian dân sự cho tất cả mọi
người. Công dân được tự do thành lập các hội, nhóm; biểu tình ở nơi công cộng;
tiếp nhận và truyền đạt thông tin mà không có bất kỳ hạn chế nào trên luật pháp
và thực tế. Chính quyền chấp nhận các chỉ trích từ các nhóm xã hội dân sự và
xây dựng không gian đối thoại cởi mở với công chúng. Nguyên tắc là cảnh sát sẽ
bảo vệ những người biểu tình và bảo vệ các quyền tự do theo chuẩn mực quốc tế.
Truyền thông được tự do, không có kiểm duyệt và công dân có thể tiếp cận thông
tin từ chính phủ rất dễ dàng.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét